Kalcij-fosfat
Kalcij-fosfat je naziv za porodicu mineralnih spojeva koji sadrže ione kalcija (Ca2+) zajedno sa ionima ortofosfata (PO43-), metafosfata ili pirofosfata (P2O74-), te ponekad iona vodika ili hidroksida.[1] Kalcij-fosfat je osnovni oblik kalcija koji se nalazi u mlijeku goveda. Kosti sadrže oko 70% hidroksiapatita, minerala kalcij-fosfata (poznat i kao koštani mineral). Zubna caklina je sastavljena iz gotovo 90% hidroksiapatita.
Hemijske osobine
[uredi | uredi izvor]Za razliku od većine drugih spojeva, nivo rastvorljivosti kalcij-fosfata se smanjuje povećanjem temperature. Stoga, povećanje temperature uzrokuje taloženje kalcij-fosfata. U mlijeku su pronađene veće količine kalcij-fosfata nego što je to moguće pri normalnoj pH vrijednosti u koloidnoj formi u micelama vezan za protein kazein sa magnezijem, cinkom i citratima; općenito nazvan koloidni kalcij-fosfat.[2]
Upotreba
[uredi | uredi izvor]Koristi se za proizvodnju fosforične kiseline i vještačkih đubriva, naprimjer u Odda procesu. Prekomjerna upotreba određenih oblika kalcij-fosfata može dovesti do otjecanja površinskih voda koje sadrže hranjive sastojke te neželjenih efekata poput cvjetanja algi i eutrofikacije. Kalcij fosfat se koristi u proizvodnji kruha i peciva kao sredstvo za podizanje tijesta. U prehrani, ima E-broj E341. Također se koristi i u sirevima. Superzasičeni rastvor kalcij-fosfata poput Caphosola se može koristiti u prevenciji i tretiranju oralnog mukositisa prouzrokovanog hemoterapijom ili radioterapijom.
Kalcij fosfati
[uredi | uredi izvor]- Monokalcij-fosfat, E341(i): Ca(H2PO4)2
- Dikalcij-fosfat (dibazni kalcij-fosfat), E341(ii): CaHPO4
- Trikalcij-fosfat (tribazni kalcij-fosfat ili trikacit fosfat), E341(iii): Ca3(PO4)2, ponekad nazvan jednostavno kao kalcij-fosfat ili kalcij-ortofosfat
- Hidroksiapatit Ca5(PO4)3(OH)
- Apatit Ca10(PO4)6(OH, F, Cl, Br)2
- Oktakalcij-fosfat Ca8H2(PO4)6.5H2O
- Bifazni kalcij-fosfat (ne treba ga mijenjati sa dibazičnim kalcij-fosfatom) je biomaterijal koji je bifazan.
Pored navedenih, neki od značajniji spojeva koji se pojavljuju u CaO-H2O-P4O10 faznom dijagramu su: Ca4P2O9 (moguće Ca3(PO4)2.CaO).[3]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "What Is Calcium Phosphate?".
- ^ A. Y. Tamime, ured. (2006). Brined cheeses - The Society of Dairy Technology (SDT). Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-2460-7.
- ^ N.N.Greenwood, A. Earnshaw, "Chemistry of Elements, 2nd Edition", Butterworth-Heinemann, 1997, str. 523.