Ukraineg
| Ukraineg (українська мова) | |
|---|---|
 | |
| Perzhioù | |
| Komzet e : |  Ukraina,  Moldova,  Treuznistria,  Polonia,  Slovakia,  Rusia,  Belarus,  Roumania, Serbia,  Portugal
|
| Rannved : | Europa ar reter |
| Komzet gant : | 41 milion |
| Renkadur : | 26 |
| Familh-yezh : | Yezhoù indezeuropek
|
| Statud ofisiel | |
| Yezh ofisiel e : | Ukraina, Moldova, Treuznistria |
| Akademiezh : | Національна академія наук України
Natsionalʹna akademiya nauk Ukrayiny (Akademiezh vroadel ukrainat ar skiantoù) |
| Urzh ar gerioù : | SVO (Subject-Verb-Object) |
| Kodoù ar yezh | |
| ISO 639-1 | uk |
| ISO 639-2 | ukr |
| ISO 639-3 | |
| Kod SIL | UKR |
| Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh. | |
An ukraineg (українська мова oukrayins'ka mova) zo unan eus yezhoù slavek ar Reter. Yezh ofisiel Ukraina eo.[1].
Gant un adstumm eus al lizherenneg kirillek e vez skrivet ; alies e vez lakaet an ukraineg da rannyezh ar ruseg, hogen tostoc'h d'ar belaruseg eo[2].
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Un diskennad eus henslaveg ar Reter, ur yezh a veze komzet e Rous Kyiv er Grennamzer, eo an ukraineg. Henslaveg ar Reter a droas d'ar rutheneg, a voe yezh ofisiel e Dugelezh Veur Lituania a-raok bezañ polonekaet e Republik an Div Vroad. En XVIIIvet kantved e voe rannyezhoù, an ukraineg o vezañ unan anezho.
Rusekaet e voe Ukraina goude Brezel Krimea (1856) : berzet e voe an ukraineg er skolioù hag en Impalaeriezh Rusia, koulz hag en URSS war-lerc'h. Daoust da gement-se e kendalc'has an dud d'e gomz, e rann gornôgel ar vro dreist-holl.
E-pad kantvedoù goude diskar Rous Kyiv, uhelidi Ukraina ne gomzent ket yezh ar vro. An aotrouien hag ar renkadoù etre a rae gwell gant ar poloneg pe ar ruseg. Evit an uhelidi ne oa nemet en hetmanat kozak savet gant Bohdan Khmelnytsky e veze graet gant an ukraineg. Evit ar beizanted, darn eus ar boblañs betek kreiz an XXvet kantved a implije o yezh-vamm hep kaout galloud politikel ebet evit difenn ar yezh.
Emdroadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Rannet e vez an ukraineg etre kentukraineg, henukraineg, krennukraineg hag ukraineg a-vremañ[3].
- Kenukraineg : betek kreiz an XIvet kantved ; skrid ebet.
- Henukraineg : betek ar XVIvet kantved (1387) ; skridoù zo e slaveg an Iliz ortodoks.
- Krennukraineg : betek an XIXvet kantved ; anvet rutheneg en Istor ar yezh.
- Ukraineg a-vremañ : adalek 1818 ; kavet el lennegezh da gentañ, e skridoù a bep doare goude.
Bep bloaz d'an 9 a viz Du e veze lidet gouel Nestor ar C'hroniker (Нестор Летописец Nestor Letopisets, ~1056 – ~1114), en devoa skrivet buhez daou sant ; "Devezh an ukraineg hag al lennegezh ukrainek" a vez graet eus ar gouel-se, a vez lidet d'ar 27 a viz Here abaoe an 28 a viz Gouere 2023[4].
Hiziv
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Abaoe diskar URSS e 1991 ez eo bet lakaet an ukraineg da yezh ofisiel ar Stad nevez ; a-hed dekvloaziad kentañ an dizalc'hiezh e lakaas ar gouarnamant ar yezh ofisiel da gemer lec'h ar ruseg er melestradur, er skolioù, er media hag er c'henwerzh.
Renabl ar bloaz 2001 — an hini nemetañ a zo bet graet betek-henn — a ziskouez e oa 67,5% eus Ukrainiz o tisklêriañ an ukraineg da yezh-vamm, e-tal 29,6% o tisklêriañ ar ruseg. Divyezhek eo an darn vuiañ eus an dud[5]
 | |||
|
| |||
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ (fr) En Ukraine, la bataille des langues. Le Monde, 16/02/2021
- ↑ (en) Schenker, Aleander M. Proto-Slavonic. In : The Slavonic Languages, p. 60. London : Routledge, 2002 (ISBN 978-0-415-28078-5)
- ↑ (en) Bunčić, Daniel (2015). On the dialectal basis of the Ruthenian literary language. In : 'Die Welt der Slaven, 60 (2). pp. 276-289. Otto Sagner. ISSN 0043-2520. Kavet : 02 Meur 24.
- ↑ (uk) (en) 'Zelensky signed a decree on the postponement of the Days of Ukrainian Writing, Cossacks and Adoption. Ukrainska Pravda, 28/07/2023. Kavet : 02 Meur 24.
- ↑ (uk) (en) Renabl 2001. Kavet : 02 Meur 24.