Maimónides

Maimónides
nagid of Egypt (en) 1171 - 1204 - Abraham ben Moisés ben Maimón (es) →
Vida
Nacimientu	Córdoba[1], 30 de marzu de 1138[2]
Nacionalidá	Al-Ándalus [3]
Muerte	El Cairu[4], 13 d'avientu de 1204[5] (66 años)
Sepultura	Tiberias
Familia
Padre	Maimon ben Yossef HaDayan
Fíos/es	Abraham ben Moisés ben Maimón (es)
Estudios
Estudios	Universidá de Qarawiyyin
Llingües falaes	hebréu[6] árabe[7]
Alumnu de	Maimon ben Yossef HaDayan (es) Yehuda Ha-Cohen Ibn Susan (en)
Oficiu	filósofu, médicu-escritor, rabín, astrónomu, Dayan (es) , escritor, médicu
Trabayos destacaos	Mishné Torá (es) Guía de los Perplejos (es) Pirush Hamishnayot (es) Epístola a Yemen (es) Sefer Hamitzvot (es) Hakdamot HaRambam (en) Treatise in Eight Chapters (en) Treatise on logic (en)
Influyencies	Avicena, Al-Farabi (es) , Avempace, Aristóteles y Averroes
Creencies
Relixón	xudaísmu

Moshé ben Maimón o Musa ibn Maymun (en hebréu: משה בן מימון, y n'árabe, موسى بن ميمون), tamién llamáu dende'l Renacimientu Maimónides ("fíu de Maimon") o RaMBaM (el acrónimu de les sos iniciales n'hebréu, hebréu: רמב"ם), conocíu ente los cristianos como Rabí Moisés l'Exipciu (30 de marzu de 1138, Córdoba – 13 d'avientu de 1204, El Cairu), foi un médicu, rabín y teólogu xudíu d'al-Ándalus de la Edá Media. Tuvo importancia como filósofu nel pensamientu medieval.

Nació en Córdoba el 30 de marzu de 1138,^[8] nel senu d'una distinguida familia, per vía paterna, de xueces rabínicos, estudiosos y dirixentes comuñales, documentada dende'l sieglu X y que pretendía baxar del Rabí Yehudá hai-Nasí, de la segunda metá del sieglu II, redactor de la Mishná. La so familia materna, otra manera, yera d'humilde condición; la so madre, que morrió al da-y a lluz, yera la fía d'un carniceru; y el so padre volvió casase. Yera ésti un eruditu formáu en Lucena por Rabí Yosef hai-Leví ibn Migash. Empecipió yá de pequeñu los sos estudios bíblicos y talmúdicos na ciudá de Córdoba, pero en 1148 una fola de fanatismu almohade fizo que la so familia tuviera qu'aparentar la so conversión al Islam y camudar de cutiu de residencia por al-Ándalus. Vivió na ciudá d'Almería, onde dio abellu na so casa al so maestru Averroes, hasta treslladase en 1160 colos sos fíos a Fez.^[9] Ellí moró mientres namái cinco años, por cuenta de la intolerancia almohade que-yos obligó a exiliase, primero mientres unos meses, en Palestina y finalmente n'Exiptu. Maimónides moró ellí'l restu de la so vida xunto a la so familia, na ciudá d'Alexandría y dempués en Fustat (güei El Cairu, Exiptu), onde se ganó la vida exerciendo la medicina na corte del visir Saladín, y depués na del visir al-Fadl, fíu mayor de Saladino. Con esti oficiu llogró una gran fama y almiración popular. En 1177 foi nomáu dirixente de la comunidá xudía d'Exiptu. Morrió n'A el-Fustat el 13 d'avientu de 1204. Darréu la so tumba foi treslladada a Tiberíades, nel actual Israel.

La so fama na cultura europea deber a la so obra filosófica. Anque ésta fuera bien aldericada pol xudaísmu, ente otres razones pol so fuerte oposición al misticismu de los cabalistes y la so influencia aristotélica, considérase-y la mayor figura posbíblica (según el proverbiu "De Moisés a Moisés nun hubo otru Moisés"). En ciertos ámbitos más conservadores llegóse-y a considerar herexe de la so relixón, cuantimás, por ser el responsable de convencer a los caraístas d'estremase de les sos práutiques orixinales, y averándolos al xudaísmu rabínicu.

Foi bien conocíu polos sos coetaneos como médicu, dexando una importante buelga na tradición popular qu'amuesa a Maimónides, sobremanera, como un médicu a quien s'atribúin milagros que-y alcen al nivel de santu, un sabiu xuez y un rabín.

Na so mocedá escribió poesíes relixoses y una epístola n'árabe.

Sobre les sos conocencies en medicina escribió un bon númberu de trataos, como'l que dedicó al sultán Saladino, el Tratáu sobre los venenos y los sos antídotos l'añu 1199, al fíu del sultán, Al-Fadl, Guía de la bona salú (1198) y la Esplicación de les alteraciones (1200).

Les sos obres mayores de tema rabínica (talmúdico) son dos: un comentariu n'árabe de la Mishná, El Luminar (1168), tamién tituláu Llibru de la elucidación, y la Segunda llei o Repetición de la llei del añu 1180, que constitúi la so obra magna y consiste nuna amplia y minuciosa escoyeta por materies de toles lleis y normes relixoses y xurídiques de la vida xudía (esto ye, del Talmud).

Estes obres tuvieron muncha fama y otorgar numberosos discípulos. Tamién ye autor d'obres filosófiques de gran pesu nel pensamientu medieval, escrites mientres los últimos años de la so vida, como'l Tratáu sobre la resurrección de los muertos (1191).

La Guía de perplexos (1190), incorreutamente moteyada Guía de los esquiciaos, ye la clave del so pensamientu filosóficu y exerció una fuerte influencia en círculos tanto xudíos como cristianos y sobremanera escolásticos.

Nella establez una conciliación ente la fe y la razón empobinada a quien bazcuyen ente les enseñances de la relixón xudía y les doctrines de la filosofía aristotélica qu'entós imperaban, demostrando que nun hai contradicción nos puntos en que fe y razón paecen oponese.^[9] Esto ye, una conciliación ente'l sentíu lliteral de les escritures y les verdaes racionales, allegando a la interpretación alegórica en casos de conflictu.

Foi asina que surdieron discutinios per parte de "antimaimonistas" —básicamente, per parte d'un grupu de musulmanes que pretendíen una llectura lliteral del Corán, los mutallajim— que lo tacharon de racionalista. A pesar d'ello foi una obra bien comentada y de gran influencia nel mundu musulmán y l'escolástica cristiana, por casu en Santu Tomás d'Aquino.

Como xudíu en territoriu islámicu tuvo una vasta formación en dambes cultures: la tradicional xudía y l'árabe profana (coles sos incorporaciones de la griega), a partir de les enseñances del so eruditu padre Maimum, polo qu'escribió obres tantu n'hebréu como n'árabe, nuna prosa que se caracteriza sobremanera pola sistematización y la claridá espositiva.

De Maimónides surde'l movimientu intelectual xudaicu de los sieglos XIII y XIV que s'estendió per España y el sur de Francia. Partidariu del realismu teolóxicu aportó a consideráu precursor de les idees de Spinoza, pero filosóficamente nun se-y considera bien orixinal por siguir básicamente a Aristóteles, estremándose d'él en puntos que paecen contradictorios a les creencies y tradiciones xudíes. Poro, el so calter ye conciliador.

Nel testu de Mishné Torá amestar col correr de los años numberosos errores como va ser, nel testu de cada preceptu, nes sos divisiones o en comentarios. Les razones de los errores son de trescripción, que quedaron fixos nel testu. Ediciones nes cualos dalgunos de los trescriptores “corrixeron” el testu según el so entendimientu y la censura de la Ilesia en ciertes naciones europees (Hashkenaz) qu'alterió toles referencies a ella y a los sos puntos de vista (por casu nes rellaciones matrimoniales) del testu orixinal. Si amestamos a esto'l fechu de que'l mesmu Maimónides corrixó'l testu en delles oportunidaes, atoparemos con que'l testu actual nun representa l'orixinal escritu por Maimónides.

Col propósitu de resolver el testu correcto y exacto, ye necesariu basase en manuscritos y ediciones exactes, que nun fueron influyíes polos trescriptores nin pola censura. En numberoses oportunidaes les versiones incorreutes fueron la causa d'interrogantes sobre les pallabres de Maimónides na so obra El Códigu de Maimónides, y en cuanto resolvióse l'error nel testu les interrogantes pasaron a ser irrelevantes.

Dende mediaos del sieglu XX hanse impresu cuatro ediciones científiques de la obra:

• La edición de Sabetai Frenkel. Edición na cual hai comentaristes clásicos xunto con otros, y coles mesmes un conxuntu complexu d'índices. Hasta agora hanse impresu tolos llibros (la obra ta estremada en 14 partes según temes. Caúna ye llamada “llibru”) sacante'l llibru del Amor (Ahava).

• La edición del Rabín Iosef Kapaj. Edición basada fundamentalmente en manuscritos yemenites a la que-y foi amestada un resume de los esclarecimientos de les comentaristes de Maimónides nel intre de les xeneraciones.

• La edición “Esquito Simple” (Yad Pshuta) del Rabín Nahum Eliezer Rabinovich. Edición basada en dellos manuscritos (que camuden de tomu en tomu según la so exactitú) con un agregáu de comentarios orixinales. Hasta güei haise impresu aproximao la metá de la obra.

• La edición “El Códigu de Maimónides Exactu” del Rabín Itzjak Shilat. Edición ensin comentarios na cual atópense les versiones más conocíes contrapuestes y revisaes. Hasta'l momentu editaron cuatro tomos. El plan orixinal ye editar dos tomos per añu.

La edición que presenta les versiones basaes en manuscritos ensin nengún comentariu, con numberosos índices y nun únicu tomu (1000 páxines), foi editada por “Yeshivat Or VeYeshua”.^[12] La edición presenta la versión exacto y revisao del testu basada na edición del Rabín Iosef Kapaj ya inclúi les diferencies de versiones más importantes respectu de les ediciones más renombraes.

Nel marcu del Proyeutu Mishne Tora (El Códigu de Maimónides)” de la Yeshivat Or VeYeshua, ta entamada la edición d'una versión de bolsu, comentada según distintes obres de Maimónides. Hasta'l momentu foi editáu'l Llibru de la Conocencia.

En Guía de perplexos alcuéntrase tol so pensamientu filosóficu. Les idees que bien probablemente influyeron a Alfonso de la Torre na Visión deleitable son:

• Maimónides estrema tres grupos de seres creaos:
  • los minerales, les plantes y los seres vivos (incluyendo al home), compuestos de materia y forma perecederes.
  • Les esferes y les estrelles, nes cualos la forma ye permanente.
  • Los seres dotaos de forma, pero ensin materia, como son los ánxeles.
• Almite la creación como un actu conforme a la esencia divina, que toma tolos seres, nun tien otru fin qu'a sigo mesmu y polo tanto la so duración ye ilimitada.
• Diz probar la esistencia de Dios a partir d'argumentos aristotélicos, y afirma la so unidá y incorporeidad.
• L'alma ye una n'esencia, pero tien cinco facultaes: la fuercia vital, los sentíos, la imaxinación, el mambís (pasiones y voluntá) y la razón (llibertá y entendimientu).
• L'entendimientu ye la facultá que caracteriza al home, pero les demás son-y comunes cola mayor parte de los animales. Ésti pue ser pasivu (entendimientu material que sufre l'acción de la vida orgánica, ye indixebrable del cuerpu ya individual) o activu (adquiríu o comunicáu, separáu del cuerpu).
• Fala del estáu proféticu, constituyíu por un llume cimeru a lo que cada unu puede aspirar que produz el máximum de ciencia y felicidá, entendiendo la profecía como una emanación de Dios que s'estiende per mediu del intelectu a la facultá racional y dempués sobre la facultá imaxinativa.
• L'home ye llibre y la llibertá ye una función de la intelixencia, y esti intelectu, como forma de l'alma humana, ye inmortal porque nun precisa de l'alma pa les sos operaciones, sinón qu'entiende separáu absolutamente del cuerpu.
• La resurrección de los cuerpos deber a la fe pero la razón nun la puede demostrar anque tampoco negar y almitir como un milagru compatible cola creación.
• L'entendimientu constitúi'l verdaderu fondu del nuesu ser, la parte inmortal del home y por eso l'home tien d'emponer tolos sos actos a llograr la perfeición suprema d'esta facultá por aciu la conocencia de Dios; conocer y amar a Dios ye'l fin últimu de la vida.
• L'home ye llibre y esta llibertá, actuando como tal, puede poles sos soles fuercies realizar el bien desinteresadamente.

• Maimónides (2008). Guía de perplexos. Quinta edición. Edición al cargu de David Gonzalo Maeso. Madrid: Editorial Trotta. ISBN 978-84-8164-222-3.
• Guía de los Perplexos, 3 tomos. Ed. Conaculta: Méxicu D.F., 2001
• Llibru de los preceptos. 2 tomos. Ed. Jabad-Lubavitch: Arxentina, 1985
• Mishné Torá. Ed. Sinai: Tel Aviv-Israel, 1998.

Sobre Maimónides

• Aguinis, Marcos. Maimónides. Biblioteca Popular Xudía: Buenos Aires, 1976
• Beltrán, Miquel & Fullana, Guillema (2005). El Dios de Maimónides. Zaragoza: Editorial Certidume. ISBN 978-84-96219-44-1.
• Dubnow, Simón. Manual de la Hestoria Xudía. Ed. Sigal: Buenos Aires, 1977
• El Corréu de la UNESCO. "Averroes y Maimónides. Dos grandes espíritus del sieglu XII". Nº9: 1986.
• Gaos, José (1940). La filosofía de Maimónides.
• Hayoun, Maurice-Ruben. Maimónides o l'otru Moisés. Ed. Dolmen: Santiago, 1998
• Heschel, Abraham Joshua. Maimónides. Ed. Amia: Buenos Aires, 1997
• Orián, Meir. Maimónides. Maestru de Xeneraciones. Editáu pola Comunidá Israelita del Uruguái: Montevideo, 1975
• Perednik, Gustavo. Grandes pensadores xudíos na civilización occidental. Universidá ORT: Montevideo, 2005
• Goic Goic, Alejandro (2004). Grandes médicos humanistes. Editorial Universitaria, páx. 49 y ss. ISBN 9789561117167.
• Kraemer, Joel L. (2012). Maimónides: Vida y enseñances del gran filósofu xudíu. Editorial Kairós. ISBN 9788472457539.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Maimónides.
• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Maimónides.
• Maimonides Rabbi Moses ben Maimon, 1135-1204 ("Rambam")
• Rambam In Russian
• Mishné Torá traducíu al portugués y al español
• Mishne Tora nun solu tomu con 8 índices
• JUDERIA.NET: Páxina multillingüe, dedicada a la Judería de Córdoba y a Maimónides, con cerca d'un millar d'imáxenes y testos traducíos al inglés, hebréu, castellán y árabe
• José Gaos, La filosofía de Maimónides. Ed. dixital: Alicante, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, 2000 a partir de la ed. de Méxicu, La Casa d'España en Méxicu, 1940.
• Universidá de Yale: trabayos d'arte visual con base nel legáu de Maimónides (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Estudiu Audiovisual Diariu n'Español del Mishne Tora