Axolotl

Axolotl
In die National Aquarium in Washington, D.C.
Bewaringstatus
Kritiek bedreig  (IUCN 3.1)[1]
CITES Appendix II (CITES)[2]
Wetenskaplike klassifikasie
Domein:	Eukaryota
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Klas:	Amphibia
Orde:	Urodela
Familie:	Ambystomatidae
Genus:	Ambystoma
Spesie:	A. mexicanum
Binomiale naam
Ambystoma mexicanum (Shaw en Nodder, 1798)
IUCN verspreidingskaart van die axolotl.      Axolotl (Ambystoma mexicanum)
Sinonieme[3]
Gyrinus mexicanus Shaw en Nodder, 1798 Siren pisciformis Shaw, 1802 Siredon axolotl Wagler, 1830 Axolotes guttata Owen, 1844 Siredon Humboldtii Duméril, Bibron, en Duméril, 1854 Amblystoma weismanni Wiedersheim, 1879 Siredon edule Dugès, 1888

Die axolotl (Ambystoma mexicanum) is ʼn Meksikaanse salamander wat ʼn goeie voorbeeld van neoteniese ontwikkeling is: al bly hierdie amfibiese dier sy hele lewe lank in ʼn larwestadium (ʼn paddavis) in die water, word hy tog geslagsryp en kan in hierdie vorm voortplant. Salamanders moet gewoonlik eers ʼn gedaantewisseling (metamorfose) ondergaan voordat hulle geslagsrypheid bereik en kan voortplant.

Die axolotl is 10 tot 17 cm lank en gewoonlik swart of donkerbruin van kleur met swart kolle. Albino axolotls wat wit of pienk is, kom ook redelik algemeen voor. Die axolotl se agterpote is baie klein en swak ontwikkel en sy stert is redelik lank. Die axolotl het 'n dorsale vin wat van sy nek tot aan die punt van sy stert loop. Onder die dier se stert is daar ook ʼn vin. Die axolotl haal asem deur drie veeragtige uitwendige kieue aan die kant van sy kop.

In broeityd skei die mannetjie ʼn spermkapsule af wat die wyfie dan met haar kloaak optel om haar eiers inwendig te bevrug. Sowat drie weke nadat die wyfie die bevrugte eiers in die water gelê het, maak die paddavissies (larwes) hul verskyning, Die axolotl bereik in hierdie larwestadium seksuele volwassenheid en kan dus in die toestand voortplant.

Die axolotl is eers deur navorsers as ʼn aparte genus, Siredon, geklassifiseer totdat hulle vasgestel het dat hierdie diertjie onder sekere omstandighede sy uitwendige kieue en ander larwe-eienskappe kan verloor en deur metamorfose in ʼn volmaakte volwasse salamander kan verander. Hierdie verskynsel, wat neotenie genoem word, word dikwels toegeskryf aan die feit dat die water waarin die paddavissie van Ambystoma mexicanum hom bevind, te koud is of te min jodium bevat. Onder sulke ongunstige omstandighede is daar dikwels gevind dat ander salamandertipes ook nie ʼn metamorfose kan ondergaan nie, en dus ook nie in volwasse salamanders kan verander nie.

Om die verskynsel neotenie te ondersoek, is proefnemings met die axolotl gedoen waarin die watervlak van die akwarium, waarin die diertjies aangehou is, geleidelik verlaag is en skildklierekstrak vir die diertjies ingegee is om hulle te dwing om ʼn volledige metamorfose deur te maak. Die axolotl se kieue en ander larwekenmerke het onder hierdie eksperimentele toestande verdwyn, en die diertjie het deur middel van sy nuut ontwikkelde inwendige longe asemgehaal.

Die axolotl is waarskynlik die enigste vorm van Salamander wat deur die mens geëet word. In Meksiko word dit as ʼn groot lekkerny beskou.

• Wêreldspektrum, Volume 2, bl.132-133, ISBN 0908409419