Kloaak
’n Kloaak of kloaka is die agterste opening van baie gewerwelde diere wat dien as die enigste uitlaatkanaal in die spysvertering-, voortplanting- en urinestelsel. Alle amfibieë, reptiele, voëls en ’n paar soogdiere het so ’n opening, waaruit urine én ontlasting kom. Dit is in teenstelling met die meeste plasentale soogdiere, wat twee of drie aparte uitmondings het. Baie diere paar met hulle kloake.
Die kloaakstreek word ook dikwels verbind met ’n afskeidingsorgaan, die kloaakklier, wat vermoedelik betrokke is by die die reuk wat sommige reptiele,[1] buideldiere,[2] amfibieë en kloaakdiere afskei.[3]
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die woord kom van die Latynse werkwoord cluo, "om skoon te maak", vandaar die selfstandige naamwoord cloaca, "riool, drein".[4]
Voëls
[wysig | wysig bron]
Voëls plant voort deur die gebruik van hulle kloake.[5] Hulle vryf hulle kloake teen mekaar – in sommige spesies net ’n paar sekondes lank, en dit is genoeg tyd dat sperma van die mannetjie na die wyfie oorgedra kan word.[6] Sommige voëls (soos volstruise, kiwi's, ganse en sommige swane en eende) gebruik nie hulle kloaak vir voortplanting nie, maar het ’n afsonderlike fallus.
Visse
[wysig | wysig bron]Onder visse is ’n ware kloaak net teenwoordig in Elasmobranchii (haaie en rôe) en lobvinvisse. In sommige straalvinvisse word die kloaak vir urine-uitskeiding en voortplanting gebruik, hoewel hulle ’n afsonderlike anus het. By Chimaeriformes en die meeste lede van Teleostei is al drie openinge egter heeltemal afsonderlik.[7]
Soogdiere
[wysig | wysig bron]Soogdiere het, op ’n paar uitsonderings na, geen kloaak nie. Selfs in dié wat wel een het, is die kloaak gedeeltelik geskei in verskillende streke vir die anus en die urinebuis.
Kloaakdiere (eierlêende soogdiere) het ’n ware kloaak.[8]
Buideldiere (en ’n paar voëls) se geslagsopening is apart van die anus, maar ’n spoor van die oorspronklike kloaak bly aan die buitekant agter.[7] Dit is een van die tekens van buideldiere (en kloaakdiere) se basale aard, want die amniote waaruit dié soogdiere ontwikkel het, het ’n kloaak gehad en die vroegste diere wat in soogdiere ontwikkel het, het dit waarskynlik ook gehad.
Die meeste plasentale soogdiere het geen oorblyfsel van die kloaak nie. In die embrio is ’n kloaak wat verdeel in ’n agterste streek, wat deel van die anus word, en ’n voorste deel, wat verskillend in die twee geslagte ontwikkel: By vroue ontwikkel dit in die urinebuis en vagina, en by mans in die peniele urinebuis.[7] Sommige klein knaagdiere wat inheems aan Afrika is, behou hulle kloake as hulle volgroeid is.[9]
Omdat mense plasentale soogdiere is, het hulle net ’n kloaak as embrio, wat in verskillende kanale ontwikkel.
Reptiele
[wysig | wysig bron]By reptiele bestaan die kloaak uit die urodeum, proctodeum en coprodeum.[10][11] Sommige spesies het aangepaste kloake vir gaswisseling en voortplanting.[12]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Carl Gans; David Crews (Junie 1992). Hormones, Brain, and Behavior. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-28124-7.
- ↑ R. F. Ewer (11 Desember 2013). Ethology of Mammals. Springer. ISBN 978-1-4899-4656-0.
- ↑ Harris, R. L., Cameron, E. Z., Davies, N. W., & Nicol, S. C. (2016). Chemical cues, hibernation and reproduction in female short-beaked echidnas (Tachyglossus aculeatus setosus): implications for sexual conflict. In Chemical Signals in Vertebrates 13 (pp. 145-166). Springer, Cham.
- ↑ Cassell's Latin Dictionary, Marchant, J.R.V, & Charles, Joseph F., (reds.), hersiene uitg., 1928, p.103
- ↑ Michael L. Morrison; Amanda D. Rodewald; Gary Voelker; Melanie R. Colón; Jonathan F. Prather (3 September 2018). Ornithology: Foundation, Analysis, and Application. JHU Press. ISBN 978-1-4214-2471-2.
- ↑ Lynch, Wayne (2007). "The Cloacal Kiss". Owls of the United States and Canada. JHU Press. p. 151. ISBN 978-0-8018-8687-4.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Romer, Alfred Sherwood; Parsons, Thomas S. (1977). The Vertebrate Body. Philadelphia, PA: Holt-Saunders International. pp. 396–399. ISBN 978-0-03-910284-5.
- ↑ Mervyn Griffiths (2 Desember 2012). The Biology of the Monotremes. Elsevier Science. ISBN 978-0-323-15331-7.
- ↑ Symonds, Matthew R. E. (Februarie 2005). "Phylogeny and life histories of the 'Insectivora': controversies and consequences". Biological Reviews. 80 (1): 93–128. doi:10.1017/S1464793104006566. PMID 15727040. S2CID 21132866.
- ↑ Stephen J. Divers; Douglas R. Mader (13 Desember 2005). Reptile Medicine and Surgery - E-Book. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-1-4160-6477-0.
- ↑ C. Edward Stevens; Ian D. Hume (25 November 2004). Comparative Physiology of the Vertebrate Digestive System. Cambridge University Press. pp. 23–. ISBN 978-0-521-61714-7.
- ↑ Orenstein, Ronald (2001). Turtles, Tortoises & Terrapins: Survivors in Armor. Firefly Books. ISBN 978-1-55209-605-5.
Skakels
[wysig | wysig bron]Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
