Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]

TSUMO-1

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 17

Tsumo DzeChiShona (Shona Proverbs) Database

Nhava yedu tinoda kunyatsoitsindira nembuva kuti ifashukire. Rinenge rava dura redu rekupota tichimora paya
patinenge togomberwa. Munhava iyoyi tichapakira zvakawanda asi pari zvino tichingori patsumo dzinoreva
zvakafanana.

Mukutsokera mbuva munhava hatingotore dzese dzese mbuva nekuti dzimwe dzinoora naizvozvo hatitsvage
ruzivo rwakasara kumashure tichiisa imomo kwete. Tinomora zivo ine pundutso mune ramangwana kuti
tisazowanikwe takasara.

Vakuru vanoti dziva guru idiva kamwe ukadzokerako unowana ngwena dzasvinura. Tsumo iyoyi inoreva
zvimwe chete neinoti Tsuro haipone murutsva kaviri. Zvinoreva kuti kana uine chakaipa chaunoita chinogona
kubudirira musi iwoyo. Iwe usazofunga kuti uchagara uchibudirira muchinhu ichocho nekuti ukachidzokorodza
unogona kubatwa kana kupinda mutsekwende.

Ndarira imwe chete hairiri mugumbo. Zvinodudza kuti zvinhu zvese kuendeka hubatsirana. Hapana anoita
chinhu chikuru ari ega chikabudirira. Vanhu vanoita mukomberanwa kuti zvinhu zvifambe. Inoenderana
netsumo inoti rume rimwe harikombi churu. Kunouyazve imwe inoti chara chimwe hachitswanyi inda.

Chiri pamuchena chiri pamutenure inofambirana neinoti murombo haarovi chine nguwo. Idzi tsumo dzinodudza
kuti wekushaya ndewekushaya haana chaangagone kuita nekushaya kwake.

Paanoda kuti asvamire pane vanowana zvinobva zvaita nepamwe odzokerazve mumajokochwa make
dambudziko roramba kumuperera.

Hanzi navakuru pfupa jena rakabva panyama. Izvi zvinoreva kuti munhu kuti agokura kuita zijaha, mhandara
kana saimba, pane vakamusvusvudzira vachimurera kusvika akure kusvika paave.

Zvinofanana zvakare netsumo iya inoti nzombe huru yakabva mukurerwa.

Kuwanda huuya museve wakapotera pamuzukuru itsumo inoreva zvakafanana neinoti kutsva kwendebvu
varume vanodzimurana. Inobatana zvakare neiya inoti kuchera mbeva hukomberana. Zvinoreva kuti paita
vazhinji ndima inoreruka uye kuti basa rifambe karikiriki rinoda kukutsiranwa.

Vagoni vanoti zvikomo zvinopana mhute kuti mvura inaye. Tsumo iyi inoreva kuti vanhu vebandiko rimwe
chete vanopana mazano kugadzirira zinhu.

Kana ari mabasa emari vanopanana nehuzera hwavo kuti zvavanenge vachida zvigofamba. Havangasiyi mumwe
wavo achitambura asi kuti vangoita mudeme mudeme kuti zvavarikuda zvigozadzikiswa.

Tsumo iyi inoreva zvakafanana neinoti makudo ndimamwe akaona mhani anowirirana.

Ndakambotaura nezvetsumo inoti akanga nyimo avangarara. Ndakati tsumo iyi inoenderana neinoti ateya
mariva murutsva haatyi kusviba magaro.

Ndakasiya imwezve tsumo inoenderana nembiri idzi inoti atanda nondo haatyi kureba makan’a. Tsumo dziri
nhatu dzinodudza kuti munhu anoita chaanoziva kuti chakaoma kana kuti chingatsoropodzwa nevanhu
anotofanira kushinga.

Zvaita sei kuti chembere yorasika, bere rorutsa imvi? Iyi tsumo yakafanana neyekuti kanyenye kotsakatika
gondo roonekwa rakaruma nyama.

Kazhinji vanhu vanozofungira zvimwe zvinhu mushure mekuona chimwe chiitioko chinokonzera kuti vave
nemafungiro akadaro.

1
Tsumo yekuti waita mbereko akakusuka machira inoreva zvakafanana neinoti achemedza mbudzana yake akura.
Ndizvo zvimwe chete neinoti wanzi baba wada kamusha kake. Zvinoreva kuti kana munhu ava mubereki
ngaachitosiyana nezveupwere.

1. Aive madziva ava mazambuko (What were pools / have become fords). –
2. Circumstances have changed. (Shiri yabvuta rhekeni)
3. Aguta / haaoneki (One who has had Ms fill / does not bid farewell) – He leaves because he has nothing
further to ask.
4. Afirwa / haaringwi kumeso (One who is bereaved / is not looked in the face) – Actions or words made
under stress of sorrow are not to be taken seriously.
5. Akuruma nzeve ndewako. – Those that advise you are on your side.

“It is only when mosquitoes land on your testicles that you realize there is always a way to solve problems
without using violence”

1. Akweva sanzu akweva namashizha aro (One who has pulled a branch along / has pulled along its
leaves) – Inherit a wife and you inherit her children as well.
2. Apunyaira / haashayi misodzi (One who has become emotionally upset / does not lack tears) – Exertion
brings some reward.
3. Ane benzi ndeane rake, kudzana unopururudza. – When you know the bad traits of someone you will
not be offended when they do bad things.
4. Ashamba haanokorerwi (One who has washed / does not have stiff porridge broken off for him, is not
helped to food) – A cultured person is entitled to proper respect.
5. Ateya mariva murutsva haatyi kusviba magaro (One who has set traps in burnt grass / no longer fears
his apron getting dirty) – A man must take the consequences of his actions.
6. Atswinya arwa (One who has pinched / has fought) – Every little contribution counts
7. Avengwa anhuhwa (one who is hated stinks) – call a dog a bad name and hang him
8. Chafamba chasvava (One who has travelled has faded) – Away from home one loses importance.
9. Chafamba kamwe / hachiteyewi (Something that has passed only once / is not trapped) – A single
transgression is not taken serious account of.
10. Chakafukidza dzimba matenga. – There are private issues that take place inside the house.
11. Chaitemura chava kuseva. (One who used to eat stiff porridge / is now eating it with relish) – His luck
has changed.
12. Chikuriri chine chimwe. – What is great now will be smaller than another. Chikomo, shata divi /rimwe
ritambire pwere (Small hill, be difficult on one side / and on the other children will play) – A bad man will have
some redeeming features.
13. Chinobhururka chinomhara.
14. Chinonyenga chinokotama / Chinosimudza musoro chawana – He who is courting bows down / He
raises his head when married.
15. Chipitipiti / chakazvara / Chimwandamwanda (Congregation / bred / Separation) – Familiarity breeds
contempt.
16. Chirere / mangwana chigozokurerawo (Care for it and it will care for you tomorrow) – Care for your
child that he may care for you.
17. Chisi hachiyeri musi wacharimwa. – The consequences of bad behavior are not immediate, but they
will come.
18. Chisingaperi chinoshura. – All things come to an end.
19. Chitsva chiri murutsoka. – You can get new experiences by moving to different locations.
20. Chiri mumusakasaka chinozvinzwira. – People take advice that pertains to their individual needs in
group settings.
21. Chivendekete / anoseka / Chimedure (Cracked / laughs at / Broken) – The pot calls the kettle black.
22. Chara chimwe hachitswanyi inda. – One person cannot do all things alone
23. Charova sei chando chakwidza hamba mumuti. – Extreme situations can cause people to behave in
unusual or unexpected ways.
24. Charovedzera charovedzera, gudo rakakwira mawere kwasviba. – When you get used to doing things
you can even do them under difficult circumstances with ease.
25. Chembere mukadzi hazvienzani nekurara mugota. – Poor quality is better than nothing.
26. Chidamoyo hamba yakada makwati. – People have the freedom to choose what they want.
27. Chidembo hachinzwi / kunhuhwa kwacho (The polecat does not smell / its own stink) – People are
blind to their own faults.

2
28. Chinokanganwa iDemo / Chitsiga hachikanganwe – What forgets is the Axe / The faggot does not
forget
29. Chomukuru / hachikumbirwi (The property of an elder / is not asked for) – Elders use their own
discretion.
30. Chomungozva chinodyiwa / nowabata mwana (Food from a nursing mother is eaten / by one who holds
her child) – One good turn deserves another.
31. Chomukuru / anopa omene – The property of an elder / he gives away himself.
32. Chinono chinengwe, bere rakadya richifamba. – Do what you do with speed.
33. Chinoziva ivhu kuti mwana wembeva anorwara. – It’s the people close to someone that know his/her
affairs
34. Chiri mumoyo chiri muninga. – What’s in the heart is hidden
35. Chiri pamuchena / chiri pamutenure (What is on a poor man / is on a slope and not secure) – Because
of his bad luck, a poor man is ever in want.
36. Chitaurirwa hunyimwa mbare dzekumusana. – You never get the full information and appreciation
from being told.
37. Chenga ose manhanga hapana risina mhodzi. – There’s a reward in trying all things.
38. Dzafura churu chimwe / dzava nzivani (Those that have grazed at one anthill /have become acquainted)
– Experience once shared unites people ever after.
39. Gudo guru peta muswe kuti vaduku vakutye. – The older people should be dignified for them to be
respected by the younger ones.
40. Guyu kutsvuka kutsvuka zvaro asi mukati rine masvosve. – Some things look attractive from afar or
from outside but they are not so good inside.
41. Hapana mhou inokumira / mhuru Isirl yayo (No cow lows / for a calf not hers) – Everyone knows his
own kin.
42. Hapana angagone / chisingagoneke naGone – There is no one who can manage / what can’t be
managed by Mr. Manage; viz. No one can improve on an expert.
43. Hurudza inofa / ichinzi inodya (The rich farmer dies / being said to eat) – A person once rich will not
be credited with being poor.
44. Hwahwa / hahuna mbuva – Beer is no food for a journey.
45. Hove dzinokwira / dzine muronga – (Fish go upstream / having a channel) – Progress depends on tried
paths.
46. Igaroziva kuti mhanza yembudzi iri mumabvi. – Things are not what they seem.
47. Imbwa nyoro ndidzo tsengi dzamatovo. – The innocent looking people are often the guilty.
48. Imbwa payadyira / haipakanganwi (The place where a dog has fed / it does not forget) – Help given in
time of need is remembered.
49. Kakara kununa hudya kamwe. – Success comes by the help of others.
50. Kamoto kamberevere kakapisa matanda mberi. – Small issues can become large enough to cause big
problems.
51. Kandiro kanoenda kunobva kamwe (A small dish goes / whence comes another small one). – One good
turn deserves another.
52. Kana shumba ikashaya nyama / inodya uswa (If a lion lacks meat / it eats grass) – Beggars can’t be
choosers
53. Kuipa kuipa zvaro bveni, asi haridyi chakafa choga.
54. Kukurukura hunge wapotswa. – You can only tell the tale when you have survived it.
55. Kure kwegava ndiko kusina mutsubvu. – People will do anything to get what they desire.
56. Kure kwemeso nzeve dzinodya. – You don’t have to be at a place to know what happened.
57. Kuudza mwana hupedzisira.
58. Kuziva ambuya huudzwa. – All you know you were taught.
59. Kuwanda kwakanaka, kwakaipira kupedza muto. – It’s good to have numbers but they also demand
more resources.
60. Kuwanda huuya. – The more (people) the merrier
61. Kuzeza chati kwati hunge uine katurike. – When you over react to things you probably have something
to hide.
62. Mandikurumidze akazvara mandinonoke. – If you rush through things you may end up doing them
wrong and thus take even longer than if you had taken your time.
63. Manga chena yakaparira parere nhema. – The good can make the bad visible.
64. Mapudzi anowira / kusina hari (Squashes fall / where there are no pots – Fortune favours fools.
65. Matakadya kare haanyaradzi mwana. (Former meals / do not satisfy a child) – Boasting of past
successes will not solve present problems.

3
66. Matende mashava / anovazva doro (Pretty calabashes / sour the beer). – Attractive appearances conceal
inner flaws. All is not gold that glitters.
67. Mbeva zhinji hadzina mashe. – Where there are many people no one takes responsibility and therefore
many things can remain undone.
68. Mbudzi kuzvarira pavanhu kuda kutandirwa imbwa. – People do embarrassing things in front of others
in order to find help.
69. Mazvokuda mavanga enyora. – Self inflicted anguish.
70. Mhembwe rudzi inozvara mwana ane kazhumu. – People produce children with traits similar to them.
The apple doesn’t fall far from the tree.
71. Mhuno hainwi mvura / muromo usina kunwa (The nose does not drink / if the mouth has not drunk) –
Elders take precedence over juniors.
72. Mudzimu wakupa chironda wati nhunzi dzikudye. – For everything that happens, there is a reason.
73. Munhu / haarerwi / nebonde (A person is not nursed by means of a sleeping mat) – Lying up is not
enough to cure a sick person. Treatment is needed as well.
74. Munongedzo / hauzvinongedzi (The index finger / does not indicate itself) – People are blind to their
own faults.
75. Murombo haarovi chinenguwo. – (A poor man never kills anything with a skin to it) – A man
condemned by fate to be poor cannot rise above his condition.
76. Muroyi, royera kure / ugowana anokuviga (Witch, bewitch far away / that you may find someone to
bury you) – Live in peace with your neighbours.
77. Muroyi royera kure vekwako vagokureverera. – You shouldn’t be mean to people close to you.
78. Mwana washe muranda kumwe – The son of a chief is a subject elsewhere.
79. Mwana kuberekwa vaviri, mugota hamuchemi kacheche. – Some things cannot be done by one person
alone, like conceiving a child.
80. Mviromviro yemhanza mapfeka (The onset of baldness / begins- at the temples) – Small faults may
result in serious crimes seemingly unrelated.
81. Mviromviro yemhanza / inotanga shosha – The onset of baldness / begins- at the temples; lit. Small
faults may result in serious crimes seemingly unrelated.
82. Mombe yekurunzirwa ndeyekukama wakarinde nzira. – You can never use borrowed things with the
freedom you would have if it was yours.
83. Mukadzi munaku kusaba anoroya.
84. Mukuru mukuru hanga haigari pfunde.
85. Muromo haupi / Chinopa maoko – The mouth does not give / What gives are the hands
86. Mwana asingachemi anofira mumbereko. – (A child who does not cry / dies in the cradle) – One should
give voice to one’s complaints.
87. Mwovochena / unobayisa (A kind heart / gets one killed) – Kind hearts are soonest wronged.
88. Takabva neko kumhunga hakuna ipwa.
89. Nhenha isibi / inoroya (A beautiful girl who does not steal / will be a witch) – An attractive appearance
hides an inner flaw.
90. Nhamo yomumwe / hairambirwi sadza – Another’s trouble / is no reason to deny oneself food.
91. Nherera inoguta / musi wafa amai (An orphan eats his fill / on the day his mother has died) – His future
outlook is bleak
92. Nzenza mumvuri, asvika anovanda zuva.
93. Nzombe huru yakabva mukurerwa (A big bull / resulted from being nurtured). – Big results have small
but indispensable beginnings.
94. Nzou hairemerwi nenyanga dzayo. (An elephant is not burdened / by its own tusks) – One should be
equal to one’s responsibilities.
95. Pabva zino / rave vende (Where a tooth has come out / there is now a gap) – Death destroys symmetry
and leaves empty places.
96. Pachapwa madziva / miramba tichanyurura (When pools dry up / we fish out the barbels) – The death
of one man brings benefits to others.
97. Pasina nyimo / makunguo aizodyei? (If there were no ground-peas / what would the crows eat?) – A
proverb addressed to a rejected suitor, ‘If I were not here / you would have found another girl to woo.
98. Pagara murimi pagara mupopoti (Where there lives a farmer / there lives a grumbler) – a farmer is
never satisfied with the work done for him.
99. akukutu / hapaurayi (A hard bed / does not kill) – Discomfort need not rob a man of his own dignity.
100. Pfavira ngoma, husiku hurefu. – Be calm and take your time to do things.
101. Panoda mwoyo / nzira haisviki (Where the heart longs to be / the path never reaches) – A watched pot
never boils.

4
102. Rega kuyera nyoka ncgavi / iyo iripo (Do not measure a snake with string / while it is present itself) –
Do not substitute false imitations for the real thing.
103. Rinamanyanga/ hariputirwi mumushunje – That which has horns / is not concealed in a bundle of grass.
104. Ramba kuudzwa akazoonekwa nembonje pahuma. – Headstrong / was found / with a head wound.
105. Rega zvipore akabva mukutsva. – A burnt child dreads fire.
106. Regai dzive shiri, mazai haana muto. – Wait for the full maturation of events instead of prematurely
harvesting or celebrating.
107. Rudo ibofu. – Love is blind.
108. Rume rimwe harikombi churu. – One person cannot do all things alone.
109. Seka urema wafa. – Do not make fun of other people’s misfortunes because they may come upon you
too.
110. Simbi inorohwa ichapisa. – Hit the iron while it’s still hot.
111. Tend a muchero / wadya zvinogadza mwoyo (Be grateful for the fruit / having eaten to satisfaction) –
Do not count your chickens before they are hatched.
112. Totenda maruva / tadya chakata (We believe in the blossoms / when we have eaten the fruit) –
Promises are not to be relied on until they are performed.
113. Tsvaga zano / iwe une rakowo – Seek a plan / when you have one of your own.
114. Twemudenhe / tune ushorwi – Too little flour in the bin / brings contempt; People despise an owner’s
improvidence or stinginess.
115. Ukama hahusukwi nemvura hukabva (Kinship is not washed with water and disappears) – Even
quarrels do not destroy kinship and its obligations.
116. Unaki hwemukadzi / huri pamwana (The beauty of a wife / lies in the child) – A good wife is one who
bears children.
117. Usaguta / ukasunda dura (Do not get so full / as to overturn the barn) – Do not be improvident.
118. Usapedzera tsvimbo kuna vanamakuwe / idzo hanga dzichauya (Do not use up sticks on go-away birds
/ while the guinea-fowl have yet to come) – Do not waste your time or substance on trifles.
119. Utsva hworurimi / hahuna marapiro (A burn on the tongue / cannot be treated) – Some problems have
no solution.
120. Varume kutsva kwendebvu vanodzimurana. – Men help each other in times of trouble.
121. Vasikana kudada kudada zvenyu, tichaonana magaro pakuyambuka. – You may reject people when all
things are well but you will need them when things get hard.
122. Vaviri vaviri/ Wechitatu muzvinaguhwa – Two are a pair / A third is a gossip
123. Wakurumidza kumedza, kutsenga uchada. – You have gone to things ahead before completing the
things behind.
124. Yadeuka yadeuka mvura yemuguchu haidyorerwi. – When things have happened they cannot be
undone.
125. Yatsika dope yanwa. – One who was present participated.
126. Zano ndega akasiya jira mumasese. – People who forsake warnings and advice often fall into calamity.
127. Zizi harina nyanga. – Things are not what they seem.
128. Zviuya hazviwanani. – Good people/ do not marry each other.
129. Zviro zviyedzwa chembere yekwaChivi yakabika mabwe ikanwa muto. – You never know what is
rewarding unless you try.
130. Zingizi gonyera pamwe maruva enyika haaperi. – Settle down with one woman, there are many
beautiful. women in the world
131. Zvikoni zvikoni mimba haibvi negosoro. – Some things cannot be dealt with by simplistic solutions.
132. Zviururwi zvinofara / kana kondo afa ziso (The frogs rejoice / when the hammer-head has lost its eye)
– When the cat’s away, the mice do play.

1. Aive madziva ava mazambuko. 1. The once great are not great any more
2. Akuruma nzeve ndewako. 2. The one who gives you advise is on your side
3. Ane benzi ndeane rake, kudzana 5. You do not know every household's secrets
unopururudza. 6. Rags to riches
4. Ateya mariva murutsva haatyi kusviba 7. There is always someone who can beat the champion
magaro.
8. Anything that flies will land one day
5. Chakafukidza dzimba matenga.
9. Look after others so they in turn will look after you
6. Chaitemura chava kuseva.
7. Chikuriri chine chimwe. 10.Consequence of bad moves are not apparent
8. Chinobhururka chinomhara. immediately
9. Chirere chigokurerawo. 11. Anything that does not come to an end is unnatural
10. Chisi hachiyeri musi wacharimwa. 12. Travel opens eyes to new things

5
11. Chisingaperi chinoshura. 13. If you are there, you will hear it first hand
12. Chitsva chiri murutsoka. 14. Individualism is not good in some circumstances
13. Chiri mumusakasaka chinozvinzwira. 15. How bad are things for someone to achieve unnatural
14. Chara chimwe hachitswanyi inda. feats
15. Charova sei chando chakwidza hamba 18. Chidamoyo hamba yakada makwati.
mumuti. 19. Chinono chinengwe, bere rakadya richifamba.
16. Charovedzera charovedzera, gudo rakakwira
20. Chinoziva ivhu kuti mwana wembeva anorwara.
mawere kwasviba.
21. Chiri mumoyo chiri muninga.
17. Chembere mukadzi hazvienzani nekurara
mugota. 22. Chiri pamuchena chiri pamutenure.
46. Mazvokuda mavanga enyora. 23. Chitaurirwa hunyimwa mbare dzekumusana.
47. Mhembwe rudzi inozvara mwana ane 24. Chenga ose manhanga hapana risina mhodzi.
kazhumu. 25. Gudo guru peta muswe kuti vaduku vakutye.
48. Mudzimu wakupa chironda wati nhunzi 26. Guyu kutsvuka kutsvuka zvaro asi mukati rine
dzikudye. masvosve.
49. Murombo haarovi chinenguwo. 27. Igaroziva kuti mhanza yembudzi iri mumabvi.
50. Muroyi royera kure vekwako 28. Imbwa nyoro ndidzo tsengi dzamatovo.
vagokureverera. 29. Kakara kununa hudya kamwe.
51. Mwana wamambo muranda kumwe. 30. Kamoto kamberevere kakapisa matanda mberi.
52. Mwana kuberekwa vaviri, mugota 31. Kandiro kanoenda kunobva kamwe.
hamuchemi kacheche.
32. Kuipa kuipa zvaro bveni, asi haridyi chakafa choga.
53. Mviromviro yemhanza mapfeka.
54. Mombe yekuronzerwa ndeyekukama 33. Kukurukura hunge wapotswa.
wakarinde nzira. 34. Kure kwegava ndiko kusina mutsubvu.
55. Makadzi munaku kusaba anoroya. 35. Kure kwemeso nzeve dzinodya.
56. Mukuru mukuru hanga haigari pfunde. 36. Kuudza mwana hupedzisira.
57. Mwana asingachemi anofira mumbereko. 37. Kuziva ambuya huudzwa.
58. Takabva neko kumhunga hakuna ipwa. 38. Kuwanda kwakanaka, kwakaipira kupedza muto.
59. Nzenza mumvuri, asvika anovanda zuva. 39. Kuwanda huuya.
60. Nzombe huru yakabva mukurerwa. 40. Kuzeza chati kwati hunge uine katurike.
61. Nzou hairemerwi nenyanga dzayo. 41. Mandikurumidze akazvara mandinonoke.
62. Pfavira ngoma, husiku hurefu. 42. Manga chena yakaparira parere nhema.
63. Rine manyanga hariputirwe mushushunje. 43. Matakadya kare haanyaradzi mwana.
64. Ramba kuudzwa akaonekwa nembonje
44. Mbeva zhinji hadzina mashe.
pahuma.
45. Mbudzi kuzvarira pavanhu kuda kutandirwa imbwa.
65. Rega zvipore akabva mukutsva.
66. Regai dzive shiri, mazai haana muto. 80. Zingizi gonyera pamwe maruva enyika haaperi.
67. Rudo ibofu Chada moyo hachikoni moyo, moyo chiremba.
68. Rume rimwe harikombi churu. Chada moyo hachikoni, moyo ndishe
69. Seka urema wafa.
Chadeuka chaenda mvura yeguchu haidyorerwi
70. Simbi inorohwa ichapisa.
Chafamba chasvava
71. Varume kutsva kwendebvu vanodzimurana.
Chafamba kamwe hachiteyiwi
72. Vasikana kudada kudada zvenyu, tichaonana
Chaibva chaora ngachichidyiwa nokuti usiku igore
magaro pakuyambuka.
Chaibva chaora ngachipere usiku igore
73. Kukurumidza kumedza, kutsenga uchada.
Chaibva ngachichidyiwa kusiya hachipedzi nzara
74. Yadeuka yadeuka mvura yemuguchu
Chaikanya chototsa, chaitotsa chokanyawo
haidyorerwi.
Chairambakuudzwa akaonekwa nembonje pahuma
75. Yatsika dope yanwa.
Chaishe chinodyiwa neagara padare
76. Zano ndega akasiya jira mumasese.
Chaita chikoo chapembedzera
77. Zizi harina nyanga.
Chaitemura chava kuseva, chaiseva chava kutemura
78. Zviuya hazviwanani.
Chaiti chururu chapwa, nhasi tsambarafuta rava igo
79. Zviro zviyedzwa chembere yekwaChivi
Chaitotsa chokanya, chaikanya chototsawo
yakabika mabwe ikanwa muto.
Chakachenjedza ndechakatanga
81. Zvikoni zvikoni mimba haibvi negosoro.
Chakadapo here kutora zanda kuita nhekwe
Chibage chinowanda kune vasina meno
Chakafukudza dzimba matenga
Chidamwoyo zamu kumera pambabvu
Chakaenzanwa ibvudzi, upfumi hauna kuenzanwa
Chibwe chiremera chavarikure vari pedyo
Chakafukudza dzimba matenga
vanotamba nacho
Chakakodza bere mapfupa
Chichengete mangwana chigozokuchengetawo
Chakakodza nguruve hachizivikanwi
Chidamoyo hamba yakada makwati

6
Chidamoyo zamu kumera pambabvu Chakakodza nguruve mapfupa
Chidembo hachinzwi kunhuwa kwacho Chakakodza nguruve mashamba
Chidembo kuchera chakatarisa kudenga kuti Chakanaka chakanaka imbwa haihukuriri sadza
nditosvorwe Chakanaka chakanaka mukaka haurungwi munyu
Chidende chinorema ndochine mhodzi Chakangwadza ndechakatanga
Chidhiidhii kutsvara hundi mwoyo uri kumakoto Chakata iri pasi ndeya vanhu vose asi iri mumuti ndeye
Chidodo chirera muviri chikuru chinozouya wagona kukwira
wakora Chakata kutsvukira mumuti hunzi ndipotserwe.
Chidokoko chirera muviri chikuru chinozouya Chako ndechako, kuseva unosiya muto
wakora Chako ndechako, pfuma yenhaka inoparadza ukama
Chidyamatoo akadzipwa neganda remhuru Chako ndechawadya chesango mutoro wamambo
Chidziva chakadzikama ndicho chinogara Chakona chakona amai havaroodzwi
ngwena Chakupa ronda chati nhunzi dzikudye
Chidziva mudingwi ndicho chinogara ngwena Chakura chinotamba chichiringa kwacho
Chigare chenda kudya akaitakura Chandiwana nhasi, chichazokuwanawo mangwana
Chigarisano ndicho chine mhosva Chapadare chakakandwa parurimi rwavapfuuri chomumba
Chigere ibwe muti unowa chiri mumhepo
Chikomba chinovirima kwacho Chapfakanyika chati chipenengurwe
Chikombe chitekesi chechimwe kana chimwe Chapera chii hwedza ndinhasi usiku haurire shiri
chisipo Chapinda kamwe hachiteerwi
Chikomo chamusiudzwi chakazoguma chava Chapinda kamwe hachiteverwi
mu... Chara chimwe hachitswanyi inda
Chikomo chiremera chevari kure vari pedyo Charamba charamba pfuma yaamai haikanirwi
vano... Charehwa mutupo chaera
Chikomo ipa rutivi, rumwe rutambire pwere Charehwa paruzhinji ibembera
Chikomo shata divi, rimwe ritambire pwere Charova sei chando chadzinga ishe padare
Chikoni chikoni amai havaroodzwi Charova sei chando chakwidza hamba mumuti
Chikova rwizi, kuyambuka unokwinya nguwo Charovedzera charovedzera bere rakatiza negwazo
Chikuni chinoda mukuchidziri rembudzi
Chikuriri chine chimwe chikuriri chacho Charovedzera charovedzera gudo rakakwira mawere
Chimedza matore akadzipwa neganda remhuru kwasviba
Chimedza matore haachadzipwa nebvupa Chashe chinodyiwa neagara padare
remhuru Chasosodza chava chitiyo
Chimeme chamadima kupakurirwa nenzara mu... Chati go chatema
Chimeme chezizi parafamba ranzi muroyi Chati homu chareva
Chimombe cheshure chinosarira maponda Chatiza gumbo musoro waona
Chimwango chokukumbira hachina ndima Chatorwa nomucheche chatorwa nashe
Chimwango chomumwe hachina ndima Chauya chauya rufu harurambwi
China maninji hachifambisi chinomirira kuti Chava chigondora chava chimombe, kutadza kutunga
mavara ... urema hwacho
Chingoma chamusinzwi chakazoguma Chawana batisisa mudzimu haupe kaviri
munataisireva Chawawana idya nehama mutorwa ane hanganwa
Chingoma chikange choririsa chinenge chakuda Chawira pasi mudzimu wembwa
ku... Chawira pasi imbwa inototi mudzimu wayo makweva
Chingoma chiririsi ndicho chiparuki Chaza masikati charamba ndima, chaza usiku charamba
Chinobhururuka chinomhara hope
Chinoda kufa chinovingira Chedaunha chine musoni
Chinodzvurwa chichauya murusero Chedaunha chiri kumusoni
Chinogova ruoko muromo haugovi Chegudza chiri kumuruki
Chinokanganwa ibadza, ivhu harikanganwi Chegudza chiri kumukuru
Chinokanganwa idemo, chitsiga haachikanganwe Chembere masikati usiku imvana
Chinokanganwa idemo, muti haukanganwe Chembere mukadzi hazvienzani neasina
Chinokokwa rugare, rufu runozvikokwa Chembere mukadzi hazvienzani nokurara mugota
Chinokokwa upfumi urombo hunozvikoka Chembere ndeyembwa yomumwe ndibaba vevana
Chinokuda chidewo Chembere ndeyembwa yomunhu inofa ichigurukuta
Chinokura chinokotama, musoro wegudo chava Chembere ndeyeshumba yemombe inodyiwa nyama
chi... Chembere yorasika bere rorutsa imvi
Chinokura choga isango, munda kukura huoona Chembere yoshaika bere rorutsa imvi
tewe Chenga ose manhanga hapana risina mhodzi.
Chinokura usipo imombe, munda unokura noku... Aamangomera mupasha wapfura musoro

7
Chinono chine ngwe, bere rakadya richifamba Abereka otochena mwoyo
Chinonyenga chinokotama chinosimudza musoro Achemedza mbudzana yake akura
... Adziya moto wembavha
Chinonzi ifa imombe, munhu anotiza Afa, afa nemuromo wake
Chinonzi rega ndochiri mumawoko chiri mumoyo Afa anaka
... Afamba apota
Chinotanga kukambaira kufamba kunouya kwoga Afa nemaronda enyora haachemwi
Chinotaura ndechiri mumusungo, chiri muriva ... Afira nyora haachemwi
Chinounza tsapfu hachizivikanwe Afirwa haaringwi kumeso
Chinozipa chinoregwa, zanu raamai takarirega Afirwa haatariswi kumeso
Chinoziva ivhu kuri mwana wembeva anorwara Ageza haanokorerwi
Chipadza chomumwe hachina ndima Agumhina afamba hazvienzani naTigere
Chipa-muchena kupa mudzimu wake Aguta haaoneki
Chipiti piti chakazvara chimwandamwanda Aita chake ndihombarume
Chirambakuudzwa akazoonekwa neropa kudonha Aita twake ndihombarume
Chirango ndechina mai, mugoti unopiwa anyerere Aiva madziva ava mazambuko
Chirega kutya kununa wakasasikwa Aiva maguta ava matongo
Chirema chiri pacho kucherera doro Aive mazambuko ave madziva
Chirema ndechine mazano, chinotamba... Akanga nyimo avangarara
Chirere mangwana chizokurerawo Akazvara sekera muchitende
Chiri mumusakasaka chinozvinzwira Akonwa haasiyi mudzimu warembera padare
Chiri mumwoyo chiri muninga Akumbira banga kuti azivikanwe kuti abaya
Chiri pamuchena chiri pamawere Akupa damba regavi ndewako
Chiri pamuchena chiri pamutenure Akupa dhamba ndewako
Chiri pamuchena chiri pamutsvedu Akuruma nzeve ndewako
Chiri pamumwe chiri padanda Akuti rima ati ugozodya
Chiripo chariuraya zizi harifi nemhepo Akweva sanzu akweva namashizha aro
Chiripo chariuraya zizi harifi rega Azvuva sanzu azvuva nemwana waro
Chiripo chiripo ndarira imwe hairiri mugumbo Ane benzi ndeane rake kudzana kwaro anopururudza
Chiripo chiripo nyamungwe imwe hairiri Ane benzi nderake kudzana unopururudza
Chiripo chiripo zizi harifi nemhepo Ane benzi ndounaro kudzana anopururudza
Chirombo chenherera kudya ikarutsa Ane chake haareveteki
Chiromboi chagara nherera kudya ikarutsa Ane chake ndihombarume
Chirungurira chirwere, ukanyara unofa nacho Ane ganda ane nyama hazvienzane nowakabata howa
Chirungurira ndechowadya maradzwa, choweri... Ane ganda ane nyama hazvienzani neane howa
Chisi chako hachibatsiri, unodya wakaringa ... Ane ganda ane nyama hazvienzani neasina
Chisi chako igonza hope Ane marengenya haacharike moto
Chisi chako masimba mashoma Ane marengenya hadariki moto
Chisi chako rembedza maoko, rega kuku... Ane mhuri kwayo ndeane ndume ane mhurikadzi vaenzi
Chisi hachieri musi wacharimwa Ane mombe yake anoziva makumiro ayo
Chisingaperi chine manenji Anokuti chengeta mwana wako, anoti ugozotuma zvako
Chisingaperi chinoshura Anokuti rima ati udye
Chisiri chako pembera wadya Anonyumwa bere kurira ndouya akazora manda
Chisiri chako rembedza maoko, rega kukungira ... Anonyumwa bere kurira ndeane manda
Badza guru ipa murimi, kuripa simbe inovata Anorwara anoonekwa nekutsvaga n'anga
naro Anyumwa bere nderake
Basa mangwanani Anoti chengeta mwana wako anoti ugozotuma zvako
Benzi bvunza rakanaka Apo moyo unoda gwanzi harisviki
Benzi kunge riri rako kudzana kwaro Apota nechuru aenda
unopururudza Apotera atya
Benzi nderako kudzana unopururudza Apunyaira haashayi misodzi
Benzi raramba mbanda harirapiki Aridza mhere atya
Bere zvarakatya mapapata aro mangani Ashamba haanokorerwi
Bhuru rasarira kumashure rasarira shamhu Ashunya agwa
Chakaenzanwa ibvudzi, upfumi hauna kuenzanwa Ashunya arwa
Chakafukudza dzimba matenga Atandavara aguta apfunya ndowavata nayo
Chakakodza bere mapfupa Ateya mariva murutsva haachatyi kusviba magaro
Chakakodza nguruve hachizivikanwi Ateya mariva murutsva haachatyi kusviba mhapa
Chakakodza nguruve mapfupa Ateya mariva murutsva haachatyi mhapa kusviba
Chakakodza nguruve mashamba Ateyera mariva murutsva haachatyi kusviba magaro

8
Chakanaka chakanaka imbwa haihukuriri sadza Atosvorwa haaringwi kumeso
Chakanaka chakanaka mukaka haurungwi munyu Atosvorwa haatariswi kumeso
Chakangwadza ndechakatanga Atota haachatyi kufamba mudova
Chakata iri pasi ndeya vanhu vose asi iri mumuti Atswinya arwa
ndeye wagona kukwira Ave mauya mauya kufa kwomukadzi kwakanaka
Chakata kutsvukira mumuti hunzi ndipotserwe. Avengwa anhuhwa
Chako ndechako, kuseva unosiya muto Avhiya chidembo chiveza achatyirepi
Chako ndechako, pfuma yenhaka inoparadza Avhiya chidembo chiveza haachatyi
ukama Avhiya dembo chiveza achatyirepi
Chako ndechawadya chesango mutoro wamambo Avhiya nyemba chiveza achatyirepi
Chakona chakona amai havaroodzwi Avhuyira mbudzi kumusana kunzi vana vakwane
Chakupa ronda chati nhunzi dzikudye Aniwa haachatyi kufamba mudova
Chakura chinotamba chichiringa kwacho Baba muredzi mwana kuchema anodaidza amai
Chandiwana nhasi, chichazokuwanawo Chada moyo hachikoni moyo, moyo chiremba
mangwana Chada moyo hachikoni, moyo ndishe
Chapadare chakakandwa parurimi rwavapfuuri Chadeuka chaenda mvura yeguchu haidyorerwi
chomumba chiri mumhepo Chafamba chasvava
Chapfakanyika chati chipenengurwe Chafamba kamwe hachiteyiwi
Chapera chii hwedza ndinhasi usiku haurire shiri Chaibva chaora ngachichidyiwa nokuti usiku igore
Chapinda kamwe hachiteerwi Chaibva chaora ngachipere usiku igore
Chapinda kamwe hachiteverwi Chaibva ngachichidyiwa kusiya hachipedzi nzara
Chara chimwe hachitswanyi inda Chaikanya chototsa, chaitotsa chokanyawo
Charamba charamba pfuma yaamai haikanirwi Chairambakuudzwa akaonekwa nembonje pahuma
Charehwa mutupo chaera Chaishe chinodyiwa neagara padare
Charehwa paruzhinji ibembera Chaita chikoo chapembedzera
Charova sei chando chadzinga ishe padare Chaitemura chava kuseva, chaiseva chava kutemura
Charova sei chando chakwidza hamba mumuti Chaiti chururu chapwa, nhasi tsambarafuta rava igo
Charovedzera charovedzera bere rakatiza Chaitotsa chokanya, chaikanya chototsawo
negwazo rembudzi Chakachenjedza ndechakatanga
Charovedzera charovedzera gudo rakakwira Chakadapo here kutora zanda kuita nhekwe
mawere kwasviba Chakafukudza dzimba matenga
Chashe chinodyiwa neagara padare Chembere mukadzi hazvienzani neasina
Chasosodza chava chitiyo Chembere mukadzi hazvienzani nokurara mugota
Chati go chatema Chembere ndeyembwa yomumwe ndibaba vevana
Chati homu chareva Chembere ndeyembwa yomunhu inofa ichigurukuta
Chatiza gumbo musoro waona Chembere ndeyeshumba yemombe inodyiwa nyama
Chatorwa nomucheche chatorwa nashe Chembere yorasika bere rorutsa imvi
Chauya chauya rufu harurambwi Chembere yoshaika bere rorutsa imvi
Chava chigondora chava chimombe, kutadza Chenga ose manhanga hapana risina mhodzi
kutunga urema hwacho Chembere masikati usiku imvana
Chawana batisisa mudzimu haupe kaviri Dai ndakaziva haabatsiri
Chawawana idya nehama mutorwa ane hanganwa Dai ndakaziva haitungamirire
Chawira pasi mudzimu wembwa Dai pasina nyimo makunguwo aizodyei
Chawira pasi imbwa inototi mudzimu wayo Dai yaiva mbeu yaidyarwa kumacheto kwomunda
makweva Danda haripotsi rutsva kaviri
Chaza masikati charamba ndima, chaza usiku Dare harivengi mhunhu rinovenga mhosva
charamba hope Dare harizondi mhunhu rinozonda mhosva
Chedaunha chine musoni Dembo harivhiyiwi pane vazhinji
Chedaunha chiri kumusoni Dhimba kushaya besu usati in'ana
Chegudza chiri kumuruki Dindingwe rinoda richakweva rimwe kana iro ro...
Chegudza chiri kumukuru Dzafura churu chinwe dzava nzivani
Gudo guru peta muswe vadiki vakutye Dzaive nhungo dzave mbariro
Gudo haripinzwi mudura Dzapinda musuwo ramambo dzawira mumuzinda
Gudo harivingirwi pachiro Dzatsva nyemba kuuya dzarungwa
Gudo harivingwi pachiro Dzawira mutswanda hadzichanetsi kunongera
Gudo kuipa kuipa zvaro, asi haridyi chakafa Dzawira mutswanda hadzichanetsi kuworera
choga Dzimba dzinotsva dzakavimbikana
Gudo kutya zvaro asi haribati mwana Dzingidzi gonyera pamwe maruva enyika haperi
Gunde repwa rinonaka, asi hariiswi mudura Dzinoenda nokudyana
Gunguwo kuseka zizi muromo uchinge demo Dzinofura dzivani

9
Gunguwo rakapona nehwaku-mukwaku Dziva guru idivakamwe, rwechipiri unowana makarwe
Gunwe rimwe haritswanyi inda asvinura
Guyu kutsvukira kunze mukati muna masvosve Dziva rine ngwenya ----
Hakuna mutunhu usina datya Dzvinyu kudzambira zuva huona mwena
Hakuna mutunhu usina rinda Dzvinyu kuzambira zuva huona bako
Hakuna nyika isina rinda Enda kumupanda wenyoka kwete kuna vapfumi
Hakuna chinonakira chimwe Fare fare tindike!-
Hakuna imba isina gonzo Findikirai panotamba ndumure
Hakuna mvura isina chura Findikirai panotamba pwere
Hama haipiwi munhu Fungira mumoyo rwendo rwemba
Hama haitengwi Gakanje kunyangata zvaro, asi kuruma harigoni
Hama ihama hazvienzani nemutorwa Garwe haridyi chebamba, charo chinoza neronga
Hama maoko Gavi rakabva kumasvuuriro
Hama ndishe Gengezha mukmbe hazvienzani nokunwira mudemhe
Hamba hairemerwi nemakwati ayo Godzi paakadya nhiyo haapakanganwi
Hanga ikafa vana vanosara voparara Gomba harina mwana
Hanga inobatwa nemauruko mana Gombarume kudze soro kukudze dumbe hunge ...
Hapana angagone chisingagonekwi naGone Gomo guru rakapera nekumwaukira
Hapana chembwa, vatenzi vararira maputi Gona haribati pasina rimwe
Hapana chinonakira chimwe Gondo harishayi, kuti rikashaya rapunga marara
Hapana chisingawanisi Gondo kuengerera raona zumbu
Hapana imba isina gonzo Gonzo hariiswi mudura rine nzungu
Hapana mhou inokumira mhuru isiyayo Gonzo mhini gara mumhango chomudzimu chiku...
Hapana muchero usina masvisvinwa Gore haribvi pakabva rimwe
Hapana mukuyu unovinga shiri Gore harizi pakaza rimwe
Hapana mutunhu usina guva Gore musandu
Hapana nyoka inochenera moyo chisi chayo Gore nderino
Harahwa mbiri hadzibidzani rwizi Gore rinorima nyope mvura hainayi
Harahwa mbiri hadziyambudzani rwizi Gore rinorima simbe mvura hainayi
Hari haiviri isina mukuchidziri Gore nderino
Hari mbiri dzinovirirana hadzina mabikiro Gotsi rutsito
Heya baravara ndiwo magariro kutuka mwene ... Machongwe maviri haariri pamutanda mumwe
Hombarume haati shura nesango Made echakata kutsvukira mumuti kuti ndiposherwe
Hombarume haityi mumwe Made etsvimborume okudya yakawaridza
Hope hadzina ndima Mafutura avakatangapo kare kususukudza sving...
Hove dzine muronga Mago anoruma mutokonyi
Hove dzinokwira dzine muronga Mai musiva usingasehwi mumuto
Pabva bango pasekesa Mai vevana kufa pwere dzinorezverwa nani
Pabva gondo pagare zizi vende Maisiri haatyi mashura esango
Pabva zino panosara vende Majichimbo chimbo anofara musi wafa kondo ziso
Pabva zino rave vende Makudo anosekana mahobi
Pachapwa madziva miramba tichanyurura Makudo anosekana makuma
Padoko padoko hapadzokeri shure Makudo makuru anochera pedyo nechiro
Padoko padoko kudya kwamadora Makunguo zvaakatya, akafa mangani
Paduku paduku hapadzokeri shure Makungurunye kuringana kwavanhu vakaramba
Paduku paduku kudya kwemadora Makunun'unu maodzamwoyo
Pagara murimi pagara mupopoti Manakira kure mvura yemubvumbi
Pakukutu hapaurayi Manatsa mukanwa, harahwa kurota ichiyamwa
Pamudzimai usiri wako usasungiria nhewe chena Manatsa mukanwa ndonda kurota ichiyamwa
Pane danga pane mombe pane hundi pagara Manatsirapwere imhanje
hurudza Mandikurumidzira akazvara mandinonokera
Panoda moyo gwanzi haisviki Manenji kuona ingwe ichitamba nembudzi
Panodya ishe varanda vanodyawo Mangachena inoparira parere nhema
Panomera muswe panonyeredza Manhanga anowira kusina mhodzi
Panorairwa mwana washe muranda terera Manhanga anowira kusina hari
Panorwa hama nehama mutorwa bvira kure Manomano echakata kutsvukira mumuti kuti ndipo...
Panotamba machinda nherera simuka Manomano emuroyi kunyepera kutya dzvinyu aka...
Panotamba machinda nherera sinyungwe Mapango makuru haavake ----
Panotorerwa chirume demo panosara Maoko ihama
mutsunetsune Maoko maranda

10
Papfumba mwezha pava nomwena Mapofu maviri haatungamirane
Papfumba pava nomwena Mapudzi anowira kusina hari
Pashoma pashoma kudya kwendongwe Maramba kukombwa maramba hweni
Pashure penzara panotevera maguta Maronda asiri ako anonhuwa
Pasi mupindu panopinduka Masevera usavi hwenhamo
Pasina nyimo makunguo aizodyei? Mashoko maturirwa haasungi musha
Patemwa tsoka rava bombo Mashura anotanga mberi
Patemwa tsoka rava vende Matakadya kare haaembedzi mwana
Pfavira ngoma usiku hurefu Matakadya kare haanyaradzi mwana
Pfimbi huru iri mumwoyo Matakadya kare haanyengedzi mwana
Pfini inenge yenda inoruma akaitakura Matanda makuru mazunguniswa, pamwe unosiya nerisina
Pfini yenyoka kungoruma icho isingadyi ...
Pfuma yemukwasha idya uchichengeta ... Matanda masairirwa, unosenga nerakaora
Pfumo rimwe harina ukomba Matanda masairirwa, unosenga nerine muchenje
Potsi haarwirwi anorwirwa ndiPiri Matanda masairirwa, unosiya nerakaora
Rabva ngedera denhe kupinda gaya Matanda masairirwa, unosiya nerine muchenje
Raita gonzo ragara pamukangesi Matanda mayererwa unorekera nevokoto
Rambakuudzwa akazoonekwa nembonje. Matende mashava anoshaisha doro
Rega kusanganisa mombe dzako nedzashe Matende mashava anovazha doro
Rega kutanda tsuro wakabata munyu Matende mashava huvazha doro
Rega kuyera nyoka negavi iyo iripo Matsotsi haagerani
Regai dzive shiri, mazai haana muto Matukano akabva munyaya
Regai kufananidza nguo nedzaTarubva Matukano anobva munyaya
Regai ndiseke zvangu vanhu vakuhire Matukirwo ababa kunema mwana
Regai zvipore akabva mukutsva Mazano marairanwa
Rera kamunhu mangwana kanokurerawo Mazvokuda kufa nemaronda enyora
Reva ishe wakakwira pachuru Mazvokuda kurumwa nechokuchera
Rina manyanga hariputirwe mumushunje Mazvokuda kurumwa nechokudongorera
Rinonyenga rinohwarara rozosimudza musoro Mazvokuda mavanga enyora
rawana Mbavha imbatwa, mbavha rustoka imbatwa
Rombe kunyangodzana haripururudzirwi Mbeva zhinji hadzina marise
Rombe ngerichaenda rodzoka ndimambo Mbeva zhinji hadzina mashe
Rombe pakata hana mukaka ndowavaridzi Mberi kwenzara maguta
Rombe rinosekwa richaenda kana ro... Mbira yakashaya muswe nekutumira
Rudo harutumi anoramba Mbiri matende inoputstika
Rudo ibofu Mbizi yakashaya nyanga nekutumira
Rudo moto unotokuchidzirwa Mbudzi kudya mufenje hufananyina
Rudo ndimawarire mavanza urema Mbudzi kukwira mufuta kufana rudzi
Rufu haruna ishe Mbudzi kuzvarira pavanhu hunzi nditakurirwe mwana
Rufu haruna ndanatsa Mbudzi kuzvarira pavanhu hunzi nditandirwe imbwa
Rufu haruna n'anga Mbudzi yafura mumera yatorunza
Rufu haruna nzira Mbwende haina vanga
Rufu haruwadzirwi bonde Meso akamboonana haashayani
Rufu haruwadzirwi nhoo Meso akamboonana ukama
Rugare rwedafi runouya nemvura kunaya Meso haana muganhu
Rugare rwenda kuruma akaitakura Mhamba haibiwi
Rukodzi haashayi kana ashaya anokuwa . Mhaka haiori
Rukova rwizi kuyambuka unokwinya nguo Mhanza chironda, inotevera akura
Rume rimwe harikombi churu Mhanza mambure
Rume risinganyepi hariroori Mharadzano dzakabva munzira
Rutsoka ndimarase Mhembwe rudzi inozvara mwana ane kazhumu
Ruzambu kugara munyemba rwoti ndava Mhizha mbiri hadziwirirane
nyembawo Mhondoro kurura inotanga wayo
Rwaivhi kufamba zvishoma asi shungu ... Mhosva haiovi
Rwaivhi kupinduka nhando irwo rwusingagoni Mhosva hairovi
kuruma Mhosva haizvitongi
Rwavhi kufamba zvishoma asi shungu ... Mhosva inorondwa hapana mhosva yakaita honye
Rwendo rewimbwa rwuri mumoyo Mhosva mbiri hadzina matongero
Rwizi runozadzwa nemadiriro Mhosva mwene wayo
Rwizi ruzere haruedzwi negumbo Mhosva ndeyomumwe vazhinji vapupuri

11
Rwizi rukuru kupwa mombe dzinonwei Mhosva ndeyomwemwe vazhinji zvapupu
Rwizi runokura nezvikova Mhosva yomumwe mangwana ndeyako
Rwizi ruzere haruedzwi negumbo Mhuno hainwi mvura muromo usina kunwa
Rwizi rwunokura nezvikova Miromo yavakuru haipotsi
Rwomuranda rwakoneswa norwashe rwa... Miromo yavakuru inoreva zviera
Sadza huritamburira hapana angaridya ... Miromo yavanhu haipotsi
Sadza naku ibvutidzanwa Miromo yavanhu haiwiri pasi
Sakunaka ndiye sakubaiwa Misi mizhinji ndiyo minaki musi wenjodzi...
Sakunatsa ndiye sakubaiwa Yadeuka yadeuka mvura yemuguchu haiorerwi
Samoyochena ndiye nyamutsvirwa nemba Yadya muunga nzou kupinda mushenje
Sango kuipa zvaro asi haridyi munhu Yafamba kamwe haiteiwi
Sango rinopa waneta Yatsika dope yanwa
Seka benzi waguma ura Yatsika musheche yanwa
Seka urema wabuda mvi Yave nhamburiko nyama yomusoro hairumikwi
Seka urema wafa Yeuka hama mutorwa ane hanganwa
Shambakodzi/tsaiya yakarindwa haiviri Zano hunge une rakowo
Shiri huru haibatwi nehundi Zano marayiranwa
Shiri inemuririro wayo hairegi Zano marairanwa
Shiri ipinda haipedzi mhunga Zano moto rinogokwa kuna vamwe
Shiri yemusaririra ndiyo yemhina Zano mwene waro
Shumba huru yakabva mukurerwa Zano ndega akasiya jira mumasese
Shumba ikarura inodya tsangadzi Zano ndega akapisira nhere mugukwa
Shungu dzembwa dziri mumwoyo, kuhu... Zano ndoga akapisa jira
Shura rinotanga mberi Zano panga uine rako
Simba mukaka rinosinira Zano vaviri
Simba mate hariperi Zevezeve chirevo
Simba rehove riri mumvura Zhara inodyisa mutupo
Suduruka panotamba dera Zidutururu ndiro rinouraya nzou
N'anga hadzifarirani Ziitakamwe gava kudambura musungo
N'anga haizvirapi Ziitakamwe gava radambura musungo
N'ai kwadzo ndedzomucheche dzomukuru... Ziitakamwe mimba yousikana
Natsa kwawabva kwaunoenda husiku Zimuonde ziguru kupunzika pwere dzinovanda pai
Ndakaziva haitungamiri Zimutsa bope kudyidzana nembwa
Ndambakuudzwa akaonekwa nembonje pahuma Zimutsa nharo kudyidzana nembwa
Ndezvehuru, doko dzinonyika miswe Zingizi gonyera pamwe maruva enyika haaperi
Ndezvowabaya kuti chiropa hachiseveswi sadza Zino irema rinosekerera newarisingade
Ndima yabatwa yasundika Ziriwo rechembere ziramba-waravira
Ndima yasakurwa haidzoki Ziso rimwe harina ukomba
Ndingagorega sei kununa ini ndiri parumano Ziso rinokunda akabvisa mombe
Ndiniwo here ndakati jedye ngariteme muswe Ziva kwawakabva nokuti mudzimu weshiri uri mudendere
Ndisvike-ndisvike inoradza vazhinji panzira Ziva kwawakabva kwaunoenda husiku
Ndiyo hayo nyama yousina imbwa Ziva nemoyo kusambira kweimbwa
Ndoita nzwira pamuviri tsvimbo yarova dapi Zizi kurungwa munyu roti, "Ndava hukuwo"
Ndomene haichemedzi Zizi kuswera muhuku kunzi ndave hukuwo
Ndongwe inyama hazvienzani mumhodzi Zongororo kugonya haro asi shungu rinadzo
Ndongwe inyama hazvienzani nenhikiti Zundu kugara mumombe hanzi ndave mombewo
Ndumudzani hadzidyi mundiro imwe chete Zuva igore rinodoka rava namarevo mavi namavuya
Ngewacho kufuka jira idzva rinotsva Zuva rimwe hariodzi nyama
Ngezvehurura doko dzinonyika miswe Zuva rimwe haripedzi dura
Ngezvemo zvimbutu zvamaonde Zuva rimwe haripedzi nyaya
Ngoma muna wayo Zuva rimwe hariradzi munda
Ngoma muridzi wayo Zvine manenji dede kuwa mumuti
Ngoma ndedzemiti kana dzikatsemuka ti... Zvaita sei kuti chembere yorasika, bere rorutsa imvi
Ngoma tamba vamwe vachatamba Zvikoni zvikoni, mimba haibvi negosoro
Ngozi nehama hazvisiyani Zvine manenji kuti gudo ripunzike mumuti
Ngozi yerombe igandanzara Zvinova ngegore mukonde kufa dziso
Ngozi yerombe ijekakwose Zvinhu zviedzwa chembere yekwa Chivi yakabika mabwe
Ngwena haidyi chebamba chayo chinoza neronga ikasvuta muto
Nhamo hadziiti mbiri Zvinokona zvine hata, chembere ichikoniwa musoro
Nhamo haioni pakagara imwe wenzou

12
Nhamo haityi imwe Zvinonyadza mutauri kuti mbudzi yaba nyama iyo imbwa
Nhamo haizivi pakagara imwe iripo
Nhamo ine dzimba dzayo Zvinorema zvinoda makono
Nhamo ndeyavanhu suka maoko Zvinozivikanwa nevhu kuti mwana wembeva anorwara
Nhambetambe inoregwa ichanaka Zviri kumvana kubara mwana asina baba
Nhamo inhamo zvayo amai havaroodzwi Zviri kumvana kuzvara mwana asina baba
Nhamo urimbo inonamira Zviri kumwene wejira kufuka kana kuwarira
Nhamo yemumwe haiburitsirwi musodzi Zviri musango zvinosekana, pfunye ikaona hoto inoseka
Nhamo Nhamo yemumwe hairadzisi musoro pasi Zviri pavanhu chitunha hachifambi choga
Nhamo yemumwe hairambirwi sadza Zviri pavanhu matengu haafambi oga
Ngozi yerombe igandanzara Zviri pavanhu zvitanda hazvifambi zvega
Nhanga rokurunzira ndimandiparika ngozi Zviururwi zvinofara kana kondo afa ziso
Nhasi chineni, mangwana chinewewo Zviuya hazvidondani
Nhasi haasiri mangwana Zviuya hazviwanani
Nhava inorema yasvika Zviwadzani ndizvo zvikondorani
Nhava yebenzi haitani kusakara Zvoti mwana otsva kudumbu, amai votsva kumusana.
Nherera inoguta musi wafa mai Takabva neko, kumhunga hakuna ipwa
Nherera inozvichengeta pachayo Takazvida haachemedzi
Nherera inozvichengeta yoga Tambe tambe vanoda varivo
Nherera panorayirwa vana vavapenyu iwe Taramuka panotamba dera
inzwawo Tenda muchero wadya zvinogadza mwoyo
Nherera panoudzwa vana vavapenyu iwe Tenda wakohwa zvemunda wezunde
inzwawo Tendai muchero ugowisa
Nhiyo kuenda kudzani huona mai Tichaona kunowira tsvimbo nedohwe
Nhonhongora kudya chayo kukumbirirei uchi .... Totenda dzanwa mombe, dzaswera nebenzi
Nhowo haireri munhu Totenda maruva tadya chakata
Nhumbu ibakwa rehuni inochengeta nyoka ne... Totenda nyemba tanwira mvura
Nhumbu inorema yasvika Totenda yabikwa imba yepwere
Nhumbu iziso risingatauri zvaraona Totenda yavira tsambakodzi yedemhe
Nhumbu mukadzi mukuru hairevi chayadya Tsapata rukukwe hazvienzani nokurara pasi
Nhumbu mutseye haitauri chayadya Tsenzi inogara yadyiwa
Nhunzi haimhari pasina chironda Tsimba kaviri kurwa nomukadzi wousipo
Nyakuravira ndiye anoziva kuti nyama yaibva Tsuro haipinyuki rutsva kaviri
Nyamunatsi ndiye nyamutsigwa nebonda Tsuro kotsa muromo
Nyamusi handi mangwana Tsvaga zano iwe une rakowo
Nyika mukanza, haina mukwambo Tsvaru akadana tivu
Nyika vanhu Tsvimborume kutandara nemvana moyo ...
Nyoka huru haizvirumi Tswanda inorema yasvika
Nyoka inochenera chayo samaserwe Tukara kununa hudya
Nyoka inoruma aidenhai Twemudenhe tune ushorwi
Nyoka yapinda mumwena hainyombwi Ubatebate hunoparira
Nyoka yemvana yakazvara mbavha nevaroyi Ubatebate hunourayisa
Nyuchi dzinoruma ndedzine uchi Ugaro mwena kutevedza hunoguma
Nzambiringa kumera munyemba hanzi ndava Ukadzinga tsuro mbiri imwe inopunyuka
nyemba Ukama hahusukwi nemvura hukabva
Nzanga inokura yerema yomuchenjeri inoparara Ukama hunonhuwa
Nzara haina----- Ukama igasva hunozadziswa nokudya
Nzara haisukwi setsvina Ukama urimbo kudambura hahubvi
Nzara haitori chikukutu Ukangosekerera hwiza mangwana dzino...
Nzara inodyisa mutupo Ukanzwa bofu richiti rinorova, pane parakazendama
Nzara ishuramweni Ukaravidza chembere nyama inofira musango
Nzira ine minzwa ndiyo ine ushe Ukuru hurema hahuvanzwi
Nzira masanga Umambo hutambidzwana
Nzombe huru yakabva mukurerwa Umba hwehosi husina marevere
Nzou haikarari in makaka Umhandara idambakamwe
Nzou hairemerwi nenyanga dzayo Unaki hwemukadzi huri pamwana
Nzou mutupo pana vanhu paseri ava Ungokutukira badza ungokupa upfumi
machikichori Upfumi hahuna kuringanwa chakaringanwa ivhudzi
Nzou yakaramba kuudzwa ikabuditsa nyanga Upfumi idova, hautani kupera
nemumukanwa Ura mapako hunozvara mbavha nomuroyi

13
Nzou yakaramba kuudzwa ikabuditsa nyanga Urombo hune nherera kudya ikarutsa
nemumuromo Urombo hwayo mhembwe kufa iri pamusungo
Onde kutsvukira kunze mukati muna masvosve Urombo hwamatende kunayiwa nemvura ...
Urombo uroyi hauudzwi munhu Urombo hwenherera kupakwa ichirutsa
Usabata matope pasina mvura Ushe hauzvitongi
Usachenjedza n'anga kurapwa uchada Ushe hukokwa, hunotokokwa kuna vamwe
Usadzinganisa tsuro nemunyu muchanza Ushe hunonyanga dera
Usaguta ukasunda dura ----- Ushe hunonyangira rema
Usajaidza makudo neanokamhina Ushe husiyirwana
Usakangira nyimo vane meno avo havo Ushe idova hunopararara
Usakusha mbeu mvura yaenda Ushe imhute hunoprara zuva rabuda
Usaona imbwa kuchenama ukati inokusekerera Ushe imhute inoparara zuva rabuda
Usapambe chomupfumi nokureba Ushe madzoro hunoravanwa
Usapedzera tsvimbo kuna vanamakuwe ... Ushe muzhanje hunokuva
Usapinza munwe mumwena unobuda wareba Ushe vuranda
Usarume muromo wenzombe inopura zviyo Usiku humwe hauodzi nyemba
Usaravidza chembere muto wegwaya, mangwana Usiku igore zuva igore
inofira ... Uswa hwenyati ndohuri mudumbu huri ...
Usarume muromo wenzombe inopura zviyo Utsva hworurimi hahuna marapiro
Usaruka nhava sora ratsva Utsi hwenyama hautosvori
Usashore nyemba nedzinozvimbira Uzivi hwenzira huri mugumbo
Usatanda hwiza idzo tsuro dzichauya Vadani ndivo vakani
Usatanga kumedza kutsenga uchada Vagere pachavo vangonyinda
Usatsindire mwena unobuda ishwa Vakachenjera havasvairani mbeva
Usatuka nyamukuta kuzvara uchakuda Vakafa vakazorora
Usatsvaga nhava muuswa iro sora ratsva Vakafumira mangwanani hwiza dzichakabatwa ne...
Usavaka danga pasina mombe Vana vengwena havakuriri mudziva rimwe chete
Usaverenga mbeva nemidune Vari kuno vanoshura, vanoviga nherera mhenyu va...
Vari pachavo chikurikuri Kandiro enda kandiro dzoka
Vari pachavo vanokwenyana Kandiro kanoenda kunobva kamwe
Vataiturira matohwe nhasi ndivo votiseka Kandiro kanopfumba kunobva kamwe
maparapadzwa Kangoma kanoririsa ndiko kanotsemuka
Varume varume kutsva ndebvu vanodzimurana Katekete chirevo
Kabva muzai kava shiri Kiti negonzo hazviiswi panzvumbo imwe ...
Kachekacheka kanyama kamakonde Komoringa deyateya ndikomairidigikira
Kakara kununa kudya kamwe Kubaya tanga hama vatorwa vakutye
Kama wakaringa nzira chimombe chokuronzerwa Kubereka misodzi yawanda
Kambudzi kuzvarira pavanhu hunzi nditandirwe Kubikira mweni kumudzinga
imbwa Kubira rwizi rwakazara kuziva kusambira
Kamhuhomba kadiki kanoyeredza Kubudisa munhu murutsva, uchimukanda mumvura ...
Kamoto kamberevere kanopisa matanda mberi Kubvuma rwendo kweane gumbo
Kamusha kari papa kunga usati wagara mukati Kubvuma rwendo kwomwana muduku rwake rwuri ...
mako Kuchengeta imbwa yomweni kuda mwene wayo
Kana museve woda nyama unodauka pauta Kuchenjedza vanyamukuta kuzvara uchada
Kana shumba ikarura inodya tsangadzi Kuchenjera kuruka nhava
Kana shumba ikashaya nyama inodya uswa Kuchera mbeva hukomberana
Kana wodya imbwa, idya hono Kuchingamidza n'anga neinobata amai
Kanyembana kumera munyemba hunzi ndava Kuda chinhu kureva, kunyarara hauchiwani
nyembawo Kudada kwevari mugomo kukumbira vari pasi ma...
Kanyenye kotsakatika gondo roonekwa rakaruma Kudada kwavari mugomo kukumbira tsvairo vari mu...
nyama Kugara nhaka huona dzevamwe
Kare haagari ari kare Kugara nhaka kuona pane dzevamwe
Kari pako ikonje rinofunda nechrimo Kugarika tange nhamo, rugare rugotevera
Kaseka urema hwokuti kamba makwati iko Kugocha kunoda kwaamai, kwomwana kunodzima ...
kainawo Kugona mbavha huirongera
Kashiri kakachenjera kanovaka dendere Kuita mandiri asiri pamunhu
neminhenga ye... Kuita mapfumo ita maviri, kupotsa kwe...
Kashiri kashaya besu hakanzi inyama Kukanya mukaka hurangana
Kashiri kasingapambari hakanuni Kukava dafi kuriyambutsa
Kudzipwa neganda nyama iripo Kukava datya kuriyambutsa

14
Kudzivirira kwakakunda kurwa Kukokwa kwasamusha kukokwa kwavagere naye
Kufa hakurambwi Kukonwa kwedare kukonwa kwamambo
Kufa hakuurayi Kukurukura hunge wapotswa
Kufa izuva rimwe kuora igore Kukwira gomo hupoterera
Kufa kwaro gonye matanda anosekerera Kumuzinda hakuna woko
Kufa kwegono kubuda ura Kune chirema hakuna rufu
Kufa kwehanga mazai anoparara Kune wako hakuna kurefu
Kufa kwehosi inosiya imwe Kuneta kwomukuyi sadza rinodyiwa navagere
Kufa kwemurume kubuda hura Kudya nyemba navauya dzouya dzozvimbira nherera
Kufanana vhudzi hahuzi ihwo hukama Kudya tadya zvedu asi hurindo ndohwedenga
Kugara hunzwana nevamwe Kudzinga shiri nomuseve mumwe chete
Kugara kunzwanana Kudzinga tsuro netsvimbo mbiri, imwe ikapotsa imwe
Kugara mwina kutevedza unoguma yorova
Kugadza nhaka huona dzevamwe Kudya nyemba navauya dzinowana muzvimbiri wadzo
Kungotya nyanga dzezizi nyamba manhenga Katsindi kuchema huona mhango
Kudada kwavari pasi kukumbira varimugomo Kudya kakara kanyama kanopakatira pazino
mvura
Kudya chomungozva hubata mwana

1. Aive madziva ava mazambuko. (People that used to be great are now simple).
2. Akuruma nzeve ndewako. (Those that advise you are on your side).
3. Ane benzi ndeane rake, kudzana unopururudza. (When you know the bad traits of someone you
will not be offended when they do bad things).
4. Ateya mariva murutsva haatyi kusviba magaro. (A person will do whatever needs to be done to
accomplish his goals).
5. Chakafukidza dzimba matenga. (There are private issues that take place inside the house).
6. Chaitemura chava kuseva. (The once great are now empoverished).
7. Chikuriri chine chimwe. (What is great now will be smaller than another).
8. Chinobhururka chinomhara.
9. Chirere chigokurerawo. (Take care of the young ones that they may take care of you in your old
age).
10. Chisi hachiyeri musi wacharimwa. (The consequences of bad behavior are not immediate, but they
will come).
11. Chisingaperi chinoshura. (All things come to an end).
12. Chitsva chiri murutsoka. (You can get new experiences by moving to different locations).
13. Chiri mumusakasaka chinozvinzwira. (People take advice that pertains to their individual needs in
group settings).
14. Chara chimwe hachitswanyi inda. (One person cannot do all things alone).
15. Charova sei chando chakwidza hamba mumuti. (Extreme situations can cause people to behave in
unusual or unexpected ways).
16. Charovedzera charovedzera, gudo rakakwira mawere kwasviba. (When you
get used to doing things you can even do them under difficult circumstances with ease).
17. Chembere mukadzi hazvienzani nekurara mugota. (Poor quality is better than nothing).
18. Chidamoyo hamba yakada makwati. (People have the freedom to choose what they want).
19. Chinono chinengwe, bere rakadya richifamba. (Do what you do with speed).
20. Chinoziva ivhu kuti mwana wembeva anorwara. (It’s the people close to someone that know
his/her affairs).
21. Chiri mumoyo chiri muninga. (What’s in the heart is hidden).
22. Chiri pamuchena chiri pamutenure. (The poor man’s victories do not last).
23. Chitaurirwa hunyimwa mbare dzekumusana. (You never get the full information and appreciation
from being told).
24. Chenga ose manhanga hapana risina mhodzi. (There’s a reward in trying all things).
25. Gudo guru peta muswe kuti vaduku vakutye. (The older people should be dignified for them to be
respected by the younger ones).

15
26. Guyu kutsvuka kutsvuka zvaro asi mukati rine masvosve. (Some things look attractive from afar
or from outside but they are not so good inside).
27. Igaroziva kuti mhanza yembudzi iri mumabvi. (Things are not what they seem).
28. Imbwa nyoro ndidzo tsengi dzamatovo. (The innocent looking people are often the guilty).
29. Kakara kununa hudya kamwe. (Success comes by the help of others).
30. Kamoto kamberevere kakapisa matanda mberi. (Small issues can become large enough to cause
big problems).
31. Kandiro kanoenda kunobva kamwe. (Favours go to those that have given them before).
32. Kuipa kuipa zvaro bveni, asi haridyi chakafa choga.
33. Kukurukura hunge wapotswa. (You can only tell the tale when you have survived it).
34. Kure kwegava ndiko kusina mutsubvu. (People will do anything to get what they desire).
35. Kure kwemeso nzeve dzinodya. (You don’t have to be at a place to know what happened).
36. Kuudza mwana hupedzisira.
37. Kuziva ambuya huudzwa. (All you know you were taught).
38. Kuwanda kwakanaka, kwakaipira kupedza muto. (It’s good to have numbers but they also demand
more resources).
39. Kuwanda huuya. (The more (people) the merrier)
40. Kuzeza chati kwati hunge uine katurike. (When you over react to things you probably have
something to hide).
41. Mandikurumidze akazvara mandinonoke. (If you rush through things you
may end up doing them wrong and thus take even longer than if you had taken your time).
42. Manga chena yakaparira parere nhema. (The good can make the bad visible).
43. Matakadya kare haanyaradzi mwana. (You can’t always be satisfied by yesterday’s feats).
44. Mbeva zhinji hadzina mashe. (Where there are many people no one takes responsibility and
therefore many things can remain undone).
45. Mbudzi kuzvarira pavanhu kuda kutandirwa imbwa. (People do embarrassing things in front of
others in order to find help).
46. Mazvokuda mavanga enyora. (Self inflicted anguish).
47. Mhembwe rudzi inozvara mwana ane kazhumu. (People produce children with traits similar to
them. The apple doesn’t fall far from the tree).
48. Mudzimu wakupa chironda wati nhunzi dzikudye. (For everything that happens, there is a reason).
49. Murombo haarovi chinenguwo. (The poor man hardly makes huge success).
50. Muroyi royera kure vekwako vagokureverera. (You shouldn’t be mean to people close to you).
51. Mwana wamambo muranda kumwe. (Authority/royalty only works within its territory).
52. Mwana kuberekwa vaviri, mugota hamuchemi kacheche. (Some things cannot be done by one
person alone, like conceiving a child).
53. Mviromviro yemhanza mapfeka. (Big events are predicted by early signs).
54. Mombe yekurunzirwa ndeyekukama wakarinde nzira. (You can never use borrowed things with
the freedom you would have if it was yours).
55. Makadzi munaku kusaba anoroya.
56. Mukuru mukuru hanga haigari pfunde.
57. Mwana asingachemi anofira mumbereko. (If you do not cry out for help you
will no one will know and you may die in your distress).
58. Takabva neko kumhunga hakuna ipwa.
59. Nzenza mumvuri, asvika anovanda zuva.
60. Nzombe huru yakabva mukurerwa. (Great people are raised up by other people).
61. Nzou hairemerwi nenyanga dzayo. (A person has the strength to carry his desires/issues (as in
pregnancy or dreams).
62. Pfavira ngoma, husiku hurefu. (Be calm and take your time to do things).
63. Rinamanyanga hariputirwi mushushunje. (Nothing can be hidden forever).
64. Ramba kuudzwa akaonekwa nembonje pahuma. (People who forsake warnings and advice often
fall into calamity).
65. Rega zvipore akabva mukutsva. (A burnt child dreads fire).
66. Regai dzive shiri, mazai haana muto. (Wait for the full maturation of events instead of
prematurely harvesting or celebrating).

16
67. Rudo ibofu. (Love is blind).
68. Rume rimwe harikombi churu. (One person cannot do all things alone).
69. Seka urema wafa. (Do not make fun of other people’s misfortunes because they may come upon
you too).
70. Simbi inorohwa ichapisa. (Hit the iron while it’s still hot).
71. Varume kutsva kwendebvu vanodzimurana. (Men help each other in times of trouble).
72. Vasikana kudada kudada zvenyu, tichaonana magaro pakuyambuka. (You
may reject people when all things are well but you will need them when things get hard).
73. Wakurumidza kumedza, kutsenga uchada. (You have gone to things ahead before completing the
things behind).
74. Yadeuka yadeuka mvura yemuguchu haidyorerwi. (When things have happened they cannot be
undone).
75. Yatsika dope yanwa. (One who was present participated).
76. Zano ndega akasiya jira mumasese. (People who forsake warnings and advice often fall into
calamity).
77. Zizi harina nyanga. (Things are not what they seem).
78. Zviuya hazviwanani. (Perfect people hardly find each other in marriage).
79. Zviro zviyedzwa chembere yekwaChivi yakabika mabwe ikanwa muto. (You never know what is
rewarding unless you try).
80. Zingizi gonyera pamwe maruva enyika haaperi. (Settle down with one woman, there are many
beautiful women in the world).
81. Zvikoni zvikoni mimba haibvi negosoro. (Some things cannot be dealt with
by simplistic solutions).

17

You might also like