Bas Heijne

In een maatschappij van ieder voor zich, is het niet gek dat mensen een harnas zoeken. Dat kan in de vorm van spiermassa, of identiteit.

De ontevreden burger is niet dezelfde als de hysterisch scheldende burger. De eerste wil beter maken, de tweede kapot maken.

Wanneer een samenleving onderscheid maakt op persoonskenmerken, is het wel heel gemakkelijk om ze af te doen als betekenisloos.

De klassieker De eendimensionale mens staat weer volop in de belangstelling. Terecht, want Herbert Marcuse schreef een verbluffend vooruitziend betoog, dat het onbehagen over onze eigen tijd scherp tegen het licht houdt.

Donkere wolken hangen boven ons: een verstoorde wereldorde, een klimaatcrisis. Maar in Nederland gaat het amper over de grote boze wereld, merkt Bas Heijne.

Caroline van der Plas belichaamt als geen andere politicus het Nederlandse idee van ‘gewoon’, schrijft Bas Heijne. Wie denkt dat ze een eendagsvlieg is, heeft zich niet serieus verdiept in de maatschappelijke dynamiek buiten het eigen gezichtsveld.

Je ziet het van Rusland tot Nederland: het volk wordt verleid met hatelijk nationalisme. En overal zijn er mensen die daar flink aan verdienen.

In Vernietigen, de roman die deze week in Nederlandse vertaling verschijnt, probeert de Franse schrijver iets nieuws: menselijke relaties uitdiepen. Maar er valt vooral wat te genieten als de vroege Houellebecq zich laat gelden.

Doodsbedreigingen aan het adres van Pim Lammers, de CPNB die het woord ‘essay’ wil mijden. In deze anti-elitaire tijden moeten we wat meer opkomen voor de literatuur, schrijft Bas Heijne.

Met enorme kennis beschrijft Herfried Münkler de overtuigingen en obsessies van drie grootheden van de negentiende eeuw: Marx, Wagner en Nietzsche. Zo ontstaat een fabuleuze ideeëngeschiedenis.

Er is volop begrip voor ‘de gewone Nederlander’ die boos is op de politiek. Maar waar die boosheid ontspoort in haat, houdt de analyse meestal op.

Zijn reputatie als een van de groten van de 20ste-eeuwse literatuur is keer op keer bevestigd. Toch is er nu pas een Engelstalige (in Nederlands vertaalde) biografie uit waarin wordt beschreven waarom hij zijn beste werk schreef toen het slecht met hem ging.

Het strijdperk heeft zich verplaatst naar het persoonlijke. Daardoor dreigt de liefde voor de wereld buiten het eigen hoofd, voorbijgaand aan jouw zo dierbaar gekoesterde ‘ik’, te verdwijnen, constateert Bas Heijne.

De Nederlandse leescultuur lijkt af te brokkelen. Hoe houd je literatuur levend in het mediatijdperk? Pleidooi voor oude en nieuwe klassieken.