Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne Rivers, Seas and Lakes Through the Ages From Prehistory to the Byzantine Period DORUK-Arkeoloji Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller Rivers, Seas and Lakes Through the Ages Editör/Editor: Oktay Dumankaya Yayıma Hazırlayanlar: Çağlar Akdağ Ümit Yıldırım Şule Nur Çokyiğit Niyazi Koçak Kapak Tasarımı: Doruk Can Koçak Sayfa Tasarımı: Fatma İrem Erol © Doruk Yayımcılık 2021 Tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. ISBN: 978-975-553-917-1 Baskı: Aralık 2021 Baskı-Cilt: Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Ltd. Şti Sertifika No: 48083 e-posta: info@dorukyayinlari.com www.dorukyayinlari.com Sertifika No: 43738 Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne Rivers, Seas and Lakes Through the Ages From Prehistory to the Byzantine Period Editör/ Editor Oktay DUMANKAYA İÇİNDEKİLER Bithynia Bölgesi’nde Akarsu, Göl ve Deniz Bağlantılı Ulaşım Yolları ................. 11 Ahmet BİLİR Arkeoloji Araştırmalarına Paleoiklim ve Paleoçevre Arşivi Olarak Göllerin Katkıları ................................................................................................... 28 Ayşin KONAK & M. Namık YALÇIN Geç Klasik Dönemde Knidos Kenti ve Limanları .................................................73 Aytekin BÜYÜKÖZER & D. Ozan TOZLUCA & Abdullah KADAİFCİ Hidrolik Uygarlık Kavramı Üzerine: Wittfogel’dan Yarım Asır Sonra Mezopotamya’da Karmaşık Toplumların Ortaya Çıkışına Bir Bakış .................. 114 Belgin AKSOY Dicle, Fırat ve Nil Nehirlerinin Eskiçağ Toplumları Açısından Önemi .............. 145 Ekrem MEMİŞ Tisnaios Hangi Nehrin Tanrısıydı? ...................................................................... 161 Serdar VARDAR & Emre ERDAN Eski Çağda Dicle Irmağı ve Grek Kültürüne Yansımaları ...................................186 Enver AKIN & Cevat BAŞARAN Amarna Mektuplarına Göre Mısır – Alašı̇ a İlı̇ şkı̇ sı̇ nı̇ n Doğu Akdenı̇ z’ı̇ n Sı̇ yası̇ ve Tı̇ carı̇ Hayatına Etkisi ..............................................200 Ercüment YILDIRIM Antik Çağ’da Hebros (Meriç) Irmağı .................................................................. 218 Ergün KARACA Eski Mezopotamya’da Nehirlerin Edebî ve Dinî Metinlere Yansıması ..............233 İrfan ALBAYRAK & Esma ÖZ KİRİŞ & Hakan EROL Sivas’ta Hayat Bulan Nehir: Orta Tunç Çağı’nda Maraşşantiya (Kızılırmak) ....256 Fatma ŞEKER Hellenistik Dönem’de Doğu Akdeniz’in Ticari Kullanımı: Rhodos Amphora Mühürleri Üzerinden Bir İnceleme .........................................276 Oğuzhan İLERİ & Gonca CANKARDEŞ ŞENOL Kyzikos: Suyun Kalbindeki Şehir........................................................................307 Hacer ÇORUH KURT Toroslardan Akdeniz’e: Kalykadnos (Göksu) Nehri............................................324 Handegül CANLI & Okan ÖZDEMİR Büyük Menderes Nehri (Maıandros) ve Priene ..................................................348 İbrahim Hakan MERT Flüsse und Seen im nordwestlichen Kleinasien in römischer und byzantinischer Zeit. Geographie, Wirtschaft und Verkehrsverbindungen. .......... 365 Klaus BELKE Çağlar Boyunca İstanbul Haliç ve Limanları.......................................................399 Lale YILMAZ Neither River Nor Lake: Qanats of South Khorasan ........................................... 451 Lucia NOVAKOVA & Ahmad HEIDARI Antikçağdan Günümüze Yenidere (Timeles) Çayı ..............................................471 Mehmet OK & Hüseyin TOLGA CANDUR Tarihi ve Mitolojik Hikâyeleriyle Antik Dönem’de Karadeniz ...........................491 Nazlı YILDIRIM Main Routes of the Mountainous Şırnak (Southeastern Anatolia) Region: Dirhes along the River Valleys and Roads ........................................................... 522 Nilgün COŞKUN & Gulan AYAZ Bin Öykü Bir Nehir “Asi”.................................................................................... 538 Nurgül YILDIRIM Caesarea Germanicia Sikkeleri Işığında Nehir Tanrısı Pyramos .........................558 Oktay DUMANKAYA Kaystros ya da Küçük Menderes Nehri Arkeolojisi ............................................573 Özden ÜRKMEZ Antik Çağ’da Hebros (Meriç) Nehri’nin Trakya’nın İç Kesimlerinde Yerleşim Topografyasına ve Bölge Ekonomisine Etkileri ............. 599 Reyhan ŞAHİN Phokaia’nın Akdeniz’deki Arkaik Dönem Kolonizasyon Faaliyetleri................. 618 Sabri ARICI Antik Kaynaklara Göre Marmara Denizi’nin Güney Kıyılarındaki Coğrafi Oluşumlar .............................................................650 Serkan GÜNDÜZ Lydia’da Bölgesi’nin Efsanevi Gölü: Torrhebia Limne ...................................... 686 Veli SEVİN Villa Maritima and Harborscape Illustrated in Roman Frescoes and Mosaics: Symbol of Wealth and Status ..........................................695 Zaraza FREIDMAN . Bilim ve Danışma Kurulu/Scientific and Advisory Board (Bilim ve Danışma Kurulu Listesinde İsim Baş Harfi ve Unvan Sıralaması Dikkate Alınmıştır) Prof. Dr. Ahmet A. TIRPAN Emiratus (Türkiye) Prof. Dr. Ekrem MEMİŞ Prof. Dr. Ertekin M. DOKSANALTI Prof. Dr. Klára KUZMOVÁ Prof. Dr. Martina SEIFERT Prof. Dr. Ümit AYDINOĞLU Doç. Dr. Ahmet BİLİR Doç. Dr. Aytekin BÜYÜKÖZER Doç. Dr. Ercüment YILDIRIM Sinop Üniversitesi (Türkiye) Selçuk Üniversitesi (Türkiye) Trnava Üniversitesi (Slovakya) Hamburg Üniversitesi (Almanya) Mersin Üniversitesi (Türkiye) Düzce Üniversitesi (Türkiye) Selçuk Üniversitesi (Türkiye) K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi (Türkiye) Mersin Üniversitesi (Türkiye) Uludağ Üniversitesi (Türkiye) K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi (Türkiye) K.Maraş Sütçü İmam Üniversitesi (Türkiye) Celal Bayar Üniversitesi (Türkiye) Doç. Dr. Erkan ALKAÇ Doç. Dr. Serkan GÜNDÜZ Dr. Öğr. Üyesi Handegül CANLI Dr. Öğr. Üyesi Mehmet OK Dr. Öğr. Üyesi Tümay HAZİNEDAR COŞKUN Bu kitapta yer alan yazıların ve kullanılan tablo çizim vb. materyallerin sorumluluğu yazarlarına aittir. İçindekiler bölümünün oluşturulmasında isim harf sıralaması dikkate alınmıştır. Önsöz Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller: Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne//Rivers, Seas and Lakes Through the Ages: From Prehistory to the Byzantine Period isimli bu çalışma yerli ve yabancı bilim insanlarının katkılarıyla meydana gelmiştir. Bu kitapta, Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne kadar geçen süreçteki nehirler, denizler ve göllerin insanoğlunun sosyo-ekonomik ve kültürel hayatına etkileri ile ilgili 29 makale yer almaktadır. Makalelerde, arkeolojik kazı, yüzey araştırmaları ve antik kaynaklardan elde edilen bilimsel sonuçlar bir bütün olarak değerlendirilmiştir. Bu kitap ile birlikte, tarafımızca gerçekleştirilmesi planlanan “Çağlar Boyunca” ana başlığı altındaki kitap serisinin ikinci kaynak kitabını sizlere sunmuş oluyoruz. Bu çalışmada yer alan makalelerin değerlendirilmesinde yerli ve yabancı birçok üniversiteden bilim insanı katkı sunmuştur. Makalelerin bilimsel değerlendirme sürecinde katkıda bulunan bilim heyeti üyelerine teşekkür ve minnet duygularımızı ifade etmek istiyoruz. Sosyal bilimler alanındaki yayınlara yeni bir ivme kazandırması ve ülkemizdeki bilimsel faaliyetlerin artmasına katkıda bulunması dileği ile… Editör Doç. Dr. Oktay DUMANKAYA Çağlar Boyunca İstanbul Haliç ve Limanları Golden Horn (Halic) of Istanbul and it’s Harbors Lale YILMAZ* Abstract The Golden Horn, along with the Istanbul Strait (Bosphorus), is the main element of the city, which defines the geographical characteristics of Istanbul as a natural port. Since the establishment of the city, the Golden Horn has been strategically located in intercultural maritime trade routes and transportation throughout the ages. Istanbul, by its location, is central to the trade routes connecting the Black Sea and the Aegean-Mediterranean in the Marmara region. As a tributary of the Bosphorus, the Golden Horn has the appearance of a narrow bay and covers the area extending north-west from Galata Bridge. This natural structure ends with two streams named Alibeykoy and Kağıthane today. The Golden Horn formed the economic basis of the city for fishing and maritime transport. The cosmopolitan structure of the districts around the Golden Horn, on the other hand, created the cultural richness of the city and accelerated the transformation phases. From the first settlements of the Golden Horn Valley to the colony of Byzantion from 7th century BC., from the Roman rule in the 2nd-century CE., and the Byzantine rule started in the 4th century until the conquest of Istanbul in 1453, it was effectively evaluated in Byzantine Constantinople with ports, piers, Mersin Üniversitesi Turizm Fakültesi Turizm Rehberliği Bölümü Çiftlikköy Kampüsü Yenişehir / Mersin, E-mail: laleyilmaz979@gmail.com. orcid.org/0000-0002-3767-6499 * 400 Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller and shipyards. After the conquest of Istanbul, it is seen that the Byzantine port organizations and the maritime trade system in the city were transferred to the Ottoman period without obvious differences. Many basic elements, from the recreational feature that developed with the palace structures built during the Byzantine period of the Golden Horn, to the shipyard where ships were built for the Navy and the transportation of products by sea, were maintained in Ottoman Istanbul for hundreds of years. In the 19th century, it was considered as a center of industry and production. When the history of the estuary and its surroundings is examined, it is seen that it has lost its historical qualities during the period from the Republican period to the present day. 20th century outside the historic Galata Bridge and 21st century Unkapanı (Atatürk), Golden Horn and metro bridges built in the century, the historical view of the municipality has changed irreversibly with the landscaping works carried out on the coastline. It is seen that the Golden Horn is still a unique example of the geographical structure that realizes the city’s establishment and identity. Keywords: İstanbul, Golden Horn, Byzantine, Ottoman, Harbor. Özet Haliç, İstanbul Boğazı’yla birlikte İstanbul’un coğrafi karakteristiğini belirleyen, kentin doğal liman özelliği taşıyan temel unsurudur. Kentin kuruluşundan itibaren Haliç, çağlar boyunca kültürlerarası deniz ticaret yolları ve ulaşımda stratejik bir konumda yer almıştır. İstanbul, konumu itibariyle Marmara Bölgesi’nde Karadeniz ve Ege-Akdeniz’i birleştiren ticaret yolları üzerinde merkezi önem taşımaktadır. Haliç, Boğaz’ın bir kolu olarak dar bir körfez görünümünde olup Galata Köprüsü’nden kuzey batıya uzanan alanı kaplamaktadır. Bu doğal yapı, günümüzde Alibeyköy ve Kağıthane adını taşıyan iki akarsu ile sonlanmaktadır. Haliç, balıkçılık ve deniz taşımacılığı konularında kentin ekonomik temelini oluşturmuştur. Haliç çevresindeki semtlerin kozmopolit yapısı ise kentin kültürel zenginliğini oluşturarak dönüşüm aşamalarını hızlandırmıştır. Haliç vadisindeki ilk yerleşmelerden başlayarak İÖ. 7. yüzyılda Byzantion kolonisine, İS. 2. yüzyılda Roma egemenliğinden, 4. yüzyıla ve 1453 yılında İstanbul’un fethine kadar Bizans Konstantinopolis’inde liman, iskele ve tersane kuruluşları ile etkin biçimde yer almıştır. İstanbul’un fethinden sonra kentteki Lale YILMAZ 401 Bizans liman kuruluşlarının ve deniz ticaret sisteminin Osmanlı dönemine belirgin farklılıklar olmaksızın aktarıldığı görülmektedir. Haliç’in Bizans döneminde inşa edilen saray, kilise ve manastır yapılarıyla gelişen yerleşme özelliğinden donanma için gemiler inşa edilen tersane ve deniz yoluyla ürün taşımacılığına kadar birçok temel unsur, Osmanlı İstanbul’unda yüzlerce yıl sürdürülmüştür. 19. yüzyılda ise sanayi ve üretim merkezi olarak değerlendirilmiştir. Haliç ve çevresinin tarihi incelendiğinde Cumhuriyet döneminden günümüze kadar bazı tarihi niteliklerini dönem içerisinde yitirdiği görülmektedir. Tarihi Galata Köprüsü dışında 20. ve 21. yüzyılda inşa edilen Unkapanı (Atatürk), Haliç ve metro köprüleri, belediyecilik anlayışının kıyı şeridinde gerçekleştirdiği peyzaj çalışmalarıyla görünümü geri dönüşümsüz biçimde değişmiştir. Haliç’in yine de coğrafi yapının kent kuruluşunu ve kimliğini gerçekleştiren benzersiz bir örneği olma özelliğini koruduğu görülmektedir. Anahtar Kelimeler: İstanbul, Haliç, Bizans, Osmanlı, Liman. Giriş Tarih boyunca yerleşmeler, doğal yapının toplulukların gereksinimleriyle örtüştüğü coğrafi niteliklere sahip alanlarda kurulmuştur. Deniz kıyısında yer alan kentlere ait limanlar, çoğunlukla doğal koylar, küçük körfezler, yarımadalar, örs biçimli buruna sahip koylar, iki kıyı sırtı arasından sahile ulaşan ve denize karışan nehir vadileri gibi korunaklı vadilerde veya kıyıya yakın bir adanın rüzgâraltı bölümünde kurulmuştur. Doğal liman kuruluşuna elverişli alanlar arasında haliç formasyonu, nehir çıkışları, lagünler ve yapay biçimde kazılmış kıyı bataklıkları gibi topografik özelliğe sahip, düşük enerji taşıyan grupta yer alır1. İstanbul-Çanakkale Boğazları, Üçüncü Jeolojik Zaman’da oluşmuştur. Bu jeolojik yapıya, Dördüncü Zaman’ın üst katmanında Trakya-Bythinia kabuğunun alçalması yol açmıştır. Karadeniz’e dökülen ırmağın vadi sistemi ile arasındaki havza sınırının çökmesi sonucunda günümüzde İstanbul Boğazı adını taşıyan Marmara Denizi ve Karadeniz arasında doğal bir bağlantı oluşmuştur. Burada nehrin kuzeybatı-güneydoğu yönlerinden batıya kıvrılan yukarı kesimiyle, günümüzde Haliç ve Alibeyköy ile Kağıthane deresinin kuzeyden Haliç’e uzanan 1 Artzy et al. 2009, 63. Lale YILMAZ 441 Kaynakça Ahrweiler, H. (1966). Byzance et La Mer, Paris. Akın, N. (2002). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, İstanbul. Aktepe, M. (1989). Ahmed III, İslam Ansiklopedisi 2/34-38, İstanbul. Akyazıcı-Özkoçak, S. (2003). “Two urban districts in early modern Istanbul: Edirnekapı and Yedikule”, Urban History 30, 1, 26-43. Alpar, B. – Burak, S. – Doğan, E. (2005). “Environmental and Hydrological Management of Horn Estuary”, Journal of Coastal Research 21/4, 646-654. Arseven, C. E. (1989). Eski Galata ve Binaları, İstanbul. Arslan, M. (2010). İstanbul’un Antikçağ Tarihi, İstanbul. Arslan, H. (2019). Son Bostancıbaşı Defterine Göre Boğaziçi ve Haliç Sahilleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, İstanbul. Artan, T. (1994). “Karaağaç Sahil Sarayı ve Bahçesi”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 4, 439-440, İstanbul. Artzy, M. – Goodman, B. – Gal, Z. (2009). “The Harbour of Sebastos (Caesarea Maritima) in its Roman Mediterranean Context”, (ed.), Raban, A., BAR International Series 1930, 63-64. Asutay-Effenberger, N. (2016). “Zum Stadtteil Kynegion und seinem Hafen in spätbyzantinischer und osmanischer Zeit”, Die byzantinischen Häfen Konstantinopels, (ed.), Daim, F., Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, Mainz, 109-118. Balcı, N. (1977). “The role of the Alibey and Kagithane filling and pollution of the Golden Horn”. Proceedings of Intertional Symposium on the Golden Horn’s Problems and Istanbul, İstanbul, 279-286. Berger, A. (2001). “Imperial and Ecclessiastical Procession in Constantinople”, (ed.), Necipoğlu, N., Byzantine Constantinople Monuments, Topography and Everyday Life, Köln, 73-87. Berger, A. (2000). “Streets and Public Spaces in Costantinople”, Dumbarton Oaks Papers 54, 161-175. Berger, A. (1994). “Kastellion”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., 4/485, İstanbul. 442 Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller Berger, A. (1988). Untersuchungen Zu Den Patria Konstantinupoleus, Dr. Rudolf Habelt GMBH, Bonn. Brown, H. F. (1920). “Venetians and the Venetian Quarter in Constantinople to the Close of the Twelfth Century”, Journal of Hellenic Studies 40, 68-88. Conor, C. L. (2016). Saints and Spectacle, Oxford. Dagron, G. (1995). “Poissons, Pecheurs et Poisonniers”, (ed.), Mango, C. – Dagron, G., Constantinople and its Hinterland: Papers from the Twenty-seventh Spring Symposium of Byzantine Studies, Oxford, April 1993, Cambridge, 57-73. Dark, K. R. (2005). “The Eastern Harbours of Early Byzantine Constantinople”, Byzantion 75, 152-163. Darkot, B. – Tuncel, M. (1981). Marmara Bölgesi Coğrafyası, İstanbul. Demirkent, I. (2006). Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1195), İstanbul. Demirkent, I. (2001). “İstanbul”, İslam Ansiklopedisi, 23/205-212, İstanbul. Dinç, H., Bölen, F. (2014). “İstanbul Derelerinin Fiziki Yapısı”, Planlama 24/2, 107-120. Dio Cassius (1955). Dio’s Roman History, 2. Basım, (ed.), Page, T. E. – Capps, E. – Rouse, W. H. D. – Post, L. A. – Warmington, E. H., Cambridge. Dionysios Byzantios. (2010). Boğaziçi’nde Bir Gezinti, (çev.), Yavuz, M. F., İstanbul. Dirimtekin, F. (1956). Fetihten Önce Haliç Surları, İstanbul. Dominian, L. (1917). “The Site of Constantinople: A Factor of Historical Value”, American Oriental Society 37, 57-71. Doukas. Tarih: Anadolu ve Rumeli, (çev.), Umar, B., (2008), İstanbul. Durak, K. (2014). “Konstantinopolis’in Yükselişinin İktisadi Temelleri”, (ed.), Yılmaz, C., Antikçağ’dan 21. yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, 24-43, Kültür A.Ş., İSAM, İstanbul. Erhat, E. (1993). Mitoloji Sözlüğü, İstanbul. Evliya Çelebi (2008). Seyahatname, I, 1, 5. Basım, (haz.), Kahraman, S. A. – Dağlı, Y., İstanbul. Eyice, S. (2017). Yabancıların Gözüyle Bizans İstanbul’u, İstanbul. Eyice, S. (2009). Eski İstanbul’dan Notlar, İstanbul. Eyice, S. (1997). “Haliç”, İslam Ansiklopedisi, 15/264-280, İstanbul. Freely, J. – Çakmak, E. (2005). İstanbul’un Bizans Anıtları, (çev.), Tanman, F. G., İstanbul. Göncüoğlu, S. (2015). Osmanlı Dönemi Unkapanı Semti’nin Tarihi (Yayımlanmamış Lale YILMAZ 443 Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. Göncüoğlu, S. F. (1997). “Hasköy”, İslam Ansiklopedisi, 16/388-390, İstanbul. Gülenaz, N. (2011). Batılılaşma Dönemi’nde İstanbul’da Hanlar ve Pasajlar, İstanbul. Gyllius, P. (2000). İstanbul Boğazı, (çev.), Özbayoğlu, E., İstanbul. Harris, J. (2010). The End of Byzantium, http://www.jstor.com/stable/j.ctt1npm19.9, Erişim: 30.06.2020. Hurbanič, M. (2019). “The Topography of the 14th Region of Constantinople: a critical reexamination”, (ed.), Turlej, S. – Stachura, M. – Koloczek, B. J. – Izdebski, A. – Krakow, Byzantina et Slavica, 129-137. İlter, İ. (1973). Boğaz ve Haliç Geçişlerinin Tarihçesi, İstanbul. İnalcık, H. (2016). Has-bağçede ‘ayş u tarab: Nedimler, Şairler, Mutrîbler, İstanbul. İstanbul. (1994). “Hasköy”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 4/10-11, İstanbul. İstanbul. (1994). “Hasköy Ayazması”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 4/11, İstanbul. İstanbul. (1994). “Kasımpaşa”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 4/480-482, İstanbul. İstanbul. (1994). “Surlar”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 7/74-77, İstanbul. İstanbul. (1994). “Unkapanı”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 7/325-326, İstanbul. Jacoby, D. (2001). “The Urban Evolution of Latin Constantinople (1204-1261)”, (ed.), Necipoğlu, N., Byzantine Constantinople Monuments, Topography and Everyday Life, Boston, Köln, 277-297. Janin, R. (1950). Constantinople Byzantine: Développement Urbain et Répertoire Topographique, Institut Français d’Etudes Byzantines, Paris. Kaçar, T. (2005). “Eskiçağ Akdeniz Dünyasında Siyasal Birliğin Sonu: Romalılar ve Kuzey Komşuları”, Doğu Batı 34, Kasım-Aralık-Ocak, 203-222. Karaaslan, A. (1982). Alibeyköy Deresi’nde Toprak Aşınımı, (Yayımlanmamış 444 Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller Mezuniyet Tezi) İstanbul Üniversitesi, İstanbul. Kara Ensari, F. (1994). “Defterdar”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 3, 14-16, İstanbul. Kara Ensari, F. (1994). “Silahtarağa”, (ed.) Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 6, 553-554, İstanbul. Kinnamos, I. (2001). Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), (haz.), Demirkent, I., Ankara. Kislinger, E. (2016a). “Neorion und Prosphorion – die alten Häfen am Goldenen Horn”, (ed.), Daim, F., Die byzantinischen Häfen Konstantinopels, Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, Mainz, 91-97. Kislinger, E. (2016b). “Von schlechteren und besseren Lagen. Häfen zu Konstantinopel im Wandel ihrer Bedeutung”, (ed.), Daim, F., Die byzantinischen Häfen Konstantinopels, Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, Mainz, 9-18. Kömürciyan, Eremya Çelebi. (1988). XVII. Asırda İstanbul, (çev.), Andreasyan, H. D., İstanbul. Laiou, A. E. (2002). “The Byzantine Economy: An Overview”, (ed.), Laiou, A. E., Economic History of Byzantium, Washington. MacDonald, W. (1953). “Constantinople 1453”, Archaeology 6/3, 130-136. Magdalino, P. (2012). Ortaçağ’da İstanbul, (çev.), Cezar, B., İstanbul. Magdalino, P. (2000). “The Maritime Neighborhoods of Constantinople: Commercial and Residential Functions, Sixth to Twelfth Centuries”, Dumbarton Oaks Papers 54, 209-226. Magdalino, P. (1995). “The Grain Supply of Constantinople, ninth-twelfth centuries”, (ed.), Mango, C. – Dagron, G., Constantinople and its Hinterland: Papers from the Twenty-seventh Spring Symposium of Byzantine Studies, Oxford, April 1993, University Press, Cambridge, 35-48. Mango, C. (2008). Bizans: Yeni Roma İmparatorluğu, (çev.), Çağalı Güven, G., İstanbul. Mango, C. (2001). “The Shorline of Constantinople in the Fourth Century”, (ed.), Necipoğlu, N., Byzantine Constantinople Monuments, Topography and Everyday Life, Brill, Leiden, Boston, Köln, 17-28. Mango, C. (1986). The Art of Byzantine Empire, Canada. Manners, I. R. (1997). “Construction the Image of a City: The Representation of Lale YILMAZ 445 Constantinople in Christopher Buondelmonti’s Liber Insularum Archipelagi”, Annals of the Association of American Geographers 87/1, 72-102. Mayer, R. (1943). Byzantion, Konstantinople, İstanbul, Eine Genetische Stadtgeographie, Wien und Leipzig. Mitler, L. (1979). “The Genoesee in Galata: 1453-1682”, International Journal of Middle East Studies 10/1, 71-91. Mundel-Mango, M. (2000). “The Commercial Map of Constantinople”, Dumbarton Oaks Papers 54, 189-207. Müller-Wiener, W. (2003). Bizans’tan Osmanlı’ya İstanbul Limanı, (çev.), Özbek, E., İstanbul. Oikonomidis, N. (1979). Hommes d’affaires Grecs et Latins a Constantinople (XIII-XV siécles), Montréal, Paris. Özgümüş, F. (2004). “A Byzantine Church at Sirkeci in Istanbul”, (ed.), Le Saux, F.H.M. – Harris, A., Reading Medieval Studies V. XXX, University of Reading. Pliny (2006). Natural History, (çev.), H. Rackman, –Eichholz, D. E., London. Preiser-Kapeller, J. (2016). “Heptaskalon und weitere Anlegestellen am Goldenen Horn”, (ed.), Daim, F., Die byzantinischen Häfen Konstantinopels, Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, Mainz, 99-108. Prokopios. (1994). İstanbul’da Iustinianus Döneminde Yapılar: Birinci Kitap, (çev.), Özbayoğlu, E., İstanbul. Pseudo-Codinus. (1907). Patria Constantinopoleo (ed.), T. Preger, Scriptores originum Constantinopolitanarum, pt.2. Teubner, Leipzig. Schefer, Ch. (2000). (haz.), Bertrandon de la Broquére’in Denizaşırı Ziyareti, (çev.), Arda, İ., İstanbul. Schneider, A. M. (1951). “Die Blachernen”, Oriens 4/1, 82-120. Seeck, O. (1876). Notitia Dignatum, Accedunt, Notitia Urbis Constantinopolitanae et Laterculi Prouinciarum, Apud Weidmannos, Berolini. Simeonov, G. (2016). “Die Anlegestellen beim Kosmidion”, (ed.), Daim, F., Die byzantinischen Häfen Konstantinopels, Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, Mainz. Strabon. (1924). Geography, Book VII, 6, 3, Loeb Classical Library Edition, http://penelope.uchicago.edu/Thayer/e/roman/texts/strabo/7f*.html,Erişim: 01.06.2020. Taşkın, F. (1994). “Cibali”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, 446 Çağlar Boyunca Nehirler, Denizler ve Göller Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 2/428-429, İstanbul. Tekin, O. (2001). Byzas’tan I. Constantinus’a Kadar Eskiçağ’da İstanbul, İstanbul. Tutel, E. (1994a). “Camialtı Tersanesi”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., İstanbul Ansiklopedisi 2/375, İstanbul. Tutel, E. (1994b). “Hasköy Tersanesi”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 4/12, İstanbul. Tümertekin, E. (1993). “Alibeyköyü”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1/203-204, İstanbul. Yıldırım Özgencil, S. (2008). Kentin Anlam Haritaları Gravürlerde İstanbul, İstanbul. Yetişkin Kubilay, A. (1994). “Kalyoncu Kışlası”, (ed.), Akbayar N. – Işın, E. – Sakaoğlu, N. – Baydar, O. – Tanman, M. B. – Koz, S. – Aksoy, B. – Batur, A. – Yusufoğlu, Y., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 4/401, İstanbul. Zarinebaf, F. (2018). “Feeding Istanbul: The Merchants of Galata and the Provisioning Trade”, Mediterranean Encounters, California, http://www. jstor.com/stable/10.1525/j.ctv2n7dwz.12, Erişim: 01.06.2020. İnternet Kaynakları Map of Byzantine Constantinople, Millingen, istmap1-deptswashington.edu, Erişim: 12.08.2020.