Bitkisel Tasarım

Amaç: Bu çalışma, dikey bahçelerin kentsel
peyzaj tasarımında önemini ve yerini belirlemeyi
amaçlamıştır. Kapsam: Dikey bahçelerin geçmişten
günümüze tarihçesi, güncel uygulama yöntemleri ile
hangi alanlarda hangi amaçla kullanıldıklarıı, kullanılan
yapısal ve bitkisel materyal, tasarım kararları,
kente sağladığı katkılar, uygulama örnekleri, Dünya,
Türkiye ve İstanbul örnekleri analiz edilerek açıklanmıştır.
Yöntem: Yerli ve yabancı literatür taraması
yapılarak güncel ilk örnekler ve güncel örnekler
incelenip karşılaştırmaları yapılarak genel tanımlar
verildikten sonra, bu tanımlara göre dikey bahçelerin
kente yararları, özellikleri, uygulama yöntemleri belirtilerek
açıklamalar yapılmıştır. Bulgular: İstanbul’da
bulunan dikey bahçelerin yerinde gözlem yapılması
ve fotoğraflanarak kentsel peyzajda yeri belirlenmiştir.
Aynı zamanda dünyadan ve Türkiye’den dikey bahçe
örnekleri de verilmiştir. Sonuç: Dikey bahçe peyzaj
mimarlığına farklı bir şekilde bakışı vurgulayarak kentsel
tasarımda etkili bir unsur haline gelmiştir. Giderek
önemli hale gelen dikey bahçelerin bakım ve uygulama
hizmetlerinde sürdürülebilirlik esas alınmalıdır. Dikey
bahçelerin kente ve kentsel peyzaj tasarımına sağladığı
yararlar ile kentliye katkıları saptanmıştır. Çalışmada
dikey bahçelerin eksik yanları belirlenmiş ve bunların
giderilmesine yönelik öneriler getirilmiştir.

Abstract: Aim: This research aimed at the importance
and place of vertical gardens in urban landscape design. Scope: The daily history of vertical gardens is
explained by analyzing the current application methods
and the areas in which they are used, the structural and
herbal materials used, design decisions, contribution
to the city, application examples, the world, Turkey
and Istanbul. Method: After analyzing the domestic
and foreign literature and comparing and analyzing the
current and past examples, the definitions of the vertical gardens were explained by specifying the urban
benefits, characteristics and application methods according to these definitions. Results: The observations
made over the vertical garden is situated in Istanbul and
has been determined photographed place in the urban
landscape. At the same time examples of vertical gardens from around the world and Turkey it is also given.
Conclusion: Vertical gardens have become important
in urban landscape design by giving a new perspective
to landscape architecture. Sustainability of vertical gardens should be based on maintenance and application
services. The benefits of vertical gardens to urban and
urban landscape design and the contribution to urbanization have been determined. This missing aspects of
the vertical gardens have been identified and recommendations have been made for their elimination

Kentleşme, sıklıkla endüstrileşme ile ilişkilendirilen bir kavramdır ve dünyanın endüstrileşme hızına bağlı olarak, kentleşme hızı da önlenemez bir biçimde artmaktadır. Kentleşme hızındaki bu artışın en önemli sonuçlarından biri de giderek azalmakta olan doğal kaynak değerlerin üzerinde oluşan baskıdır. Yatay düzlemlerin sahip oldukları ekonomik değer nedeniyle yeşil olmak için fazla “pahalı” bulunan kentler, bu nedenle ciddi anlamda yeşil altyapı eksikliği çekmektedirler. Öte yandan kent hayatı için yeşil altyapının ekolojik, sosyolojik ve ekonomik faydaları oldukça fazladır. Kentlerde oluşan talebin yeşil alanları ciddi bir baskı altında bırakmasının doğal bir sonucu olarak, yeşil alanların oluşturulması için alternatif arayışlara girişilmiştir. Yeşil çatı ve yeşil duvarlar akla gelen ilk çözümler olmuş, kentlerdeki yeşil altyapı eksikliği özellikle bu iki koldan giderilmeye çalışılmıştır. Doğal habitatların taklit edilmesiyle oluşturulan bu alanların sürdürülebilir bir biçimde yeşil altyapıyı desteklemesi için ciddi bir bilimsel bilgi eksikliği bulunmaktadır. Bu iki alan büyük oranda ekolojik isteklerinin sınırlı olması ile bilinen egzotik türlere terk edilmiş, bunun doğal bir sonucu olarak da doğal türlerin karşıladıkları ekolojik fonksiyonların yerine getirilmesinden ekstrem şartlara dayanıklılığa kadar önemli sorunlar ortaya çıkmıştır. İşte bu araştırma, kentsel alanlarda oluşturulacak düşey düzlemdeki yeşil dokular için önemli bir altyapıyı oluşturmayı hedeflemiş, bunun için de kendiliğinden gelişen yeşil düzlemlerdeki türleri referans alarak, bunların varlıklarını etkileyen ekolojik şartların belirlenmesine odaklanmıştır. Böylece endüstriyel yeşil duvarların yüksek bakım maliyetleri ve ekolojik isteklerine karşın, kendiliğinden duvarlara yerleşmiş, varlığını devam ettiren, dolayısıyla ekolojik ve ekonomik maliyeti sınırlı türlerin kentlerdeki yeşil duvarlara kazandırılması amaçlanmıştır. Trabzon ilinde kentsel ve kırsal 60 duvarın araştırma materyalini oluşturduğu bu çalışmada yıl boyu gerçekleştirilen alan incelemeleri ile duvarlarda bulunan bitkiler tespit edilmiş, farklı istatistiki sorgulamalarla bu bitkilerin bulundukları alandaki var oluş gerekçeleri ortaya konulmuştur. Bunun sonucunda kent alanlarında oluşturulabilecek düşük bakım ihtiyaçlı yeşil duvarlar için önemli bir adım atılmış, gelecekte yapılması muhtemel diğer araştırmalar için de öncü bir araştırma olma amacı güdülmüştür.

Bu çalışmada, güvenli bir trafiğin sağlanmasında bitkisel tasarımın taşıdığı önem ve tasarım ilkeleri örneklerle açıklanmıştır. Bu doğrultuda Çanakkale’de Atatürk ve Troya caddeleri ile İzmir-Bursa yolu üniversite kavşağı; bitkisel potansiyelleri, tasarım ilkeleri, işlevsel ve estetik kullanımları açısından irdelenmiştir. Aynı zamanda bu yolların trafik güvenliği, kent-kentli sağlığı ve kent ekolojisi açısından kalitesinin artırılabilmesi için tasarım önerileri geliştirilmiştir.

Açık  ve  yeşil  alanlar  insanların  bir  araya  gelerek  eğlenmesine,  dinlenmesine  olanak sağlayan, sosyal ilişkilerin kurulması, sürdürülmesi ve toplumsal ilişkilerin geliştirilmesinde büyük öneme  sahip  alanlardır.  Aynı zamanda, doğadan kopmakta olan insanların, fiziksel ve  psikolojik  gereksinimlerine  ve  doğaya  yakınlaşmalarına  olanak  sağlar.  Bitki  temalı parklar özellikleri, işlevleri  ve ölçüleri  yönünden çeşitlilik  gösteren  ve  günümüzde doğa koruma çalışmaları  ve turizm  açısından  değerlendirilen  alanlardır.  İnsanların  zamanla sosyal  yaşamlarındaki  ve  rekreasyona  yönelik  taleplerindeki  değişiklik  sonucu  farklı arayışlara yönelmeleri tema  parklarının ortaya çıkmasını ve farklı şekillerde gelişmesini sağlamıştır. Bitki temalı park ve bahçeler ise tarih boyunca şekillenmiş olmasına karşın özellikle  son  yıllarda  bu  bahçelerin  farklı  ölçek,  amaç  ve  içerikte  çok  güzel  örneklerini görmek  olasıdır.  Topluma  açık  olan  bu  bahçelerin  en  önemli  özelliği  toplum  için  bir rekreasyon alanı olmakla birlikte, araştırma ve eğitim için olanaklar tanıması, çağdaş çevre düzenleme  ilkeleri  ve  uygulamaları  örnekleyen  ve  yorumlayan  mekanlar  olmasıdır.  Bu çalışmada,  bitki  temalı  park  ve  bahçelerden  Keukenhof  Bahçe  ve  Çiçek  Sergisi, Rhododendron Park, Botanik Bahçesi, Tıbbi Bitkiler Bahçesi ve Japon Bahçesi gibi farklı ölçek  ve  amaçta  tasarlanmış,  yerinde  inceleme  ve  gözlem  yapılmış  örnekler değerlendirilmiştir.

Kentleşmenin giderek arttığı çağımızda doğa ile olan bağlarımız günden güne kopmaktadır. İç mekan tasarımında kullanılan bitkiler, bu bağlamda önemini ortaya koymaktadır. Kent yaşantısında; barınmak, çalışmak, eğlenmek ve daha pek çok eylemi gerçekleştirdiğimiz mekanlarda, iç mekan bitkilerini kullanarak doğa ile bağlarımızı kuvvetli tutmaya çalışmaktayız. İç mekan bitkilerinin mekan içerisinde ve insanlar üzerinde estetik ve ekolojik yönden pek çok işlevi bulunmaktadır. İnsanın estetik algısına hitap eden bitkiler; psikolojik, görsel, işitsel ve fiziksel olumlu etkiler sağlamaktadır.

İklim değişikliğinin etkilerinin daha görünür hale geldiği günümüzde hava koşulları da tahmin edilemez olmaktadır. Yaşanan fırtınaların sayısı artmakta, sağanak yağış akabinde plansız kentlerimiz adeta bir göle dönüşmektedir. Sert zeminlerin artması ve suyun tahliye edilebileceği yeşil alanların daralması bunun en temel sebebidir. Bunun yanında, sert rüzgârlar bitki organlarının kopup düşmesine, çevreye yayılmasına neden olabilmektedir. Dolayısıyla can ve mal kaybına yol açabilecek tehlikeli durumlar oluşturabilmektedirler. Bu çalışmada, fırtınanın yol ağaçları üzerindeki etkileri tartışılmıştır. Araştırma alanı olan Ankara İli Altındağ İlçesi Aydınlıkevler Mahallesinde 24 Temmuz 2018 tarihinde yaşanan fırtınanın ardından Çağdaş Sokak, Arılık Sokak, Arama Sokak, Şehit Ömer Halisdemir Bulvarı ve Çevreli Caddesindeki ağaçların durumu fotoğraflanmış ve tür tespitleri yapılmıştır. Fırtına sonrasında ağaçların çoğunun büyük dallarının kırılarak kaldırımlara ve altında park halindeki araçların üzerine düştüğü gözlenmiştir. Bu cadde ve sokaklarda kullanılan ağaç türlerinin uygunluğu, budama ve bakım işlemlerinin ne derece doğru yapıldığı, literatürdeki benzer çalışmalar üzerinden araştırılmıştır. Yol ağaçlandırmasına dair yerli ve yabancı kaynaklar taranmıştır. Ağaçların bakımlarının düzenli yapılmadığı, hatalı budandığı, dolayısıyla homojen dal gelişimi gösteremediği için sert rüzgârlarda dalların daha çabuk kırılabildiği, bunun yanı sıra tür seçimiyle ilgili hatalı kararların verildiği sonucuna varılmıştır.