Greve

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Greve », loukîz cial.

Ene greve, c' est cwand des ovrîs dimorèt a djoke estô d' bouter, po ene råjhon ou ene ôte.

Li ci ki fwait greve si lome on grevisse. Li ci ki rfuze on "batisse" u on "djaene".

Dispu li 20inme sieke, li droet di fé greve est ricnoxhou dins bråmint des payis. Mins e sacwants redjimes, les tribunås djudjèt sovint les greves "foû lwè".

Divant d' fé greve, il est rekis ås sindicats di rmete on preyavis d' greve.

E 19inme sieke, les greves n' estént nén ricnoxhowes des patrons. Ele moennént sovint a des bardouxhas, et l' årmêye esteut houkêye.

C' est ces greves la k' ont fwait tuzer Marx et Engels, a-s askepyî l' Eternåcionåle socialisse.

C' est l' mouvmint des greves el Walonreye k' a fwait askepyî li POB, avou l' diclåraedje del Tchåte di Cargnon (1893).

• 1868 : greve di shijh samwinnes dins l' Borinaedje, sotnowe pa les moutouweles et les coperatives di Tchålerwè.
• 1886
  • li 18 di måss, a Lidje, les ovrîs fiestixhnut les ans del "Comene di Paris" di 1871. Dins l' dispetronaedje avou l' Gåre civike, gn a deus omes di touwés.
  • Li leddimwin, les houyeus di Djmepe-so-Mouze fijhèt greve po esse rihåssîs. Leu mouvmint si ståre pattavå l' Bassin lidjwès.
  • Li samwinne d' après, Tchålerwè, el Borinaedje eyet l' Cinte ont shuvou.
  • Li 25 di måss, les fosses di Fleuru eyet d' Djili djocnut.
  • Li 26 di måss, les pikets fwaiynut serer les aminwers, les fondreyes et les verreyes do vijhnåve.^[1]
  • Les fuziyådes do Rou-dlé-Tchålerwè (26 et 27 di måss) vont fé 19 moirts et beacôp des coixhîs.^[2]
• li 17 d' avri 1893 : po dmander l' droet d' vôter, 3000 grevisses rotnut so Mont. I sont ratindous pa troes cpagneyes di gåres civikes Gn a do bardouxha : les houyeus bôrnut so les gåres, et lezî råynut leus bayonetes foû d' leu fizik. Adon, les gåres saetchèt so les grevisses. Gn a 7 moirts et ene peclêye di coixhîs.
• A Ougrêye, on a fwait peter del dinamite
• A Lidje, on atake les sôdårds di gåre, a Couyet eto.
• A Ptit-Wame, li dinamite fwait sôter e l' air el poite di l' eglijhe.

A Renaix, on grevisse a morou d' on côp d' bayonete dins s' vinte.

• A Anverse, on tire des cops d' fizik.
• A Wetren, les lancîs a tchvås fwaiynut rescouler les grevisses.
• A Gant, tos les reverberes sont tapés djus. El police saetche dissu les djins.
• A Borgerhout, n a 6 moirts dizo les bales.

Les greves del fén do 19inme sieke ni shonnnut nén awè stî foirt comintêyes dins l' payis d' Lidje, la k' les scrijheus e walon sont purade del bordjoezreye.

Årvierdimint, e Payis del Lovire, gn a des scrijheus e walon, sovint des ovrîs, ki screynut po les grevisses, come Afolphe Hoyaux.^[3]

1. ↑ José Schoovaerts; Li Rantoele l° 55, ahan 2010.
2. ↑ divins «Recueil des chansons de feu Adolphe Hoyaux», sins leu sins date.
3. ↑ Willy Burgeon, divins Vint-cénk escrijheus e walon ås deus Inne, pp. 177-185.