Tellur

Oainskuppe
[Kr]4d105s25p4 52 Te Periodensystem . . . . . . . . . . Klik ap sun litje Blok foar n uur Element
Algemeen
Noome, Symbol, Oardnengstaal	Tellur, Te, 52
Serie	Hoolichmetalle
Gruppe, Periode, Blok	16, 5, p
Uutsjoon	säälwerwiet, metallisk glansjend
Massenandeel an ju Äidhülle	1 · 10−6 %
Atomar
Atommasse	127,60 u
Atomradius (bereekend)	140 (123) pm
Kovalenten Radius	135 pm
Van-der-Waals-Radius	206 pm
Elektronekonfiguration	[Kr]4d105s25p4
Elektrone pro Energieniveau	2, 8, 18, 18, 6
1. Ionisierungsenergie	869,3 kJ/mol
2. Ionisierungsenergie	1790 kJ/mol
3. Ionisierungsenergie	2698 kJ/mol
4. Ionisierungsenergie	3610 kJ/mol
5. Ionisierungsenergie	5668 kJ/mol
6. Ionisierungsenergie	6820 kJ/mol
Physikalisk
Aggregoattoustand	fääst
Modifikationen	kristallin un amorph Hoochdrukmodifikatione (kristallin)
Kristallstruktuur	trigonoal
Tichte	6,24 g/cm3
Mohshädde	2,25
Magnetismus	unmagnetisk
Smiltpunkt	722,66 K (449,51 °C)
Sjoodepunkt	1263 K (990 °C)
Molar Volumen	20,46 · 10−6 m3/mol
Ferdampengswaarmte	52,55 kJ/mol
Smiltwaarmte	17,49 kJ/mol
Dampdruk	23,1 Pa bei 272,65 K
Skalgauegaid	2610 m/s bei 293,15 K
Spezifiske Waarmtekapazität	202 J/(kg · K)
Elektriske Laitfäiegaid	0,005 S/m
Waarmtelaitfäiegaid	2,35 W/(m · K)
Chemisk
Oxidationstoustande	−2, (±1), 2, 4, 6
Oxide (Basizität)	TeO2, TeO3 (licht suur)
Normoalpotentioal	−1,143 V (Te + 2e− → Te2−)
Elektronegativität	2,1 (Pauling-Skala)
Isotope
Isotop NH t1/2 ZM ZE MeV ZP 120Te 0,096 % 2,2 · 1016 a ε ε 1,701 120Sn 121Te {syn.} 16,78 d ε 1,040 121Sb 121metaTe {syn.} 154 d IT 0,294 121Te ε 1,334 121Sb 122Te 2,603 % Stabil 123Te 0,908 % >1 · 1013 a ε 0,051 123Sb 124Te 4,816 % Stabil 125Te 7,139 % Stabil 126Te 18,952 % Stabil 127Te {syn.} 9,35 h β− 0,698 127I 127metaTe {syn.} 109 d IT 0,088 127Te β− 0,786 127I 128Te 31,687 % 7,2 · 1024 a β−β− 0,867 128Xe 129Te {syn.} 69,6 min β− 1,498 129I 129metaTe {syn.} 33,6 d IT 0,106 129Te β− 1,604 129I 130Te 33,799 % 7,9 · 1020 a β−β− 2,528 130Xe
NMR-Oainskuppe
Spin γ in rad·T−1·s−1 E fL bei B = 4,7 T in MHz 123Te 1/2[1] −7,059 · 107[1] 125Te 1/2[1] −8,510 · 107[1]
Sicherhaidswaiwiesengen
Gefoarstofkänteekenge
T Giftich [2]
R- und S-Sätze	R: Foarloage:R-Sätze[2]
	S: Foarloage:S-Sätze[2]
Sowied muugelk un gebruukelk, wäide SI-Eenhaide ferwoand. Wan nit uurs fermäärkt, jäilde do anroate Doaten bie Standoardbedingengen.

Tellur (latiensk tellurium is n chemisk Element mäd Symbol Te un Atomnummer 52. Dät is n säälwergries Metalloid.

Tellur is 1782 äntdäkt fon dän aastrieksk-ungarisken Wietenskupper Franz Joseph Müller von Reichenstein. Säkstien Jiere leeter, in 1798, wuud dät fon Martin Heinrich Klaproth toun eersten Moal isolierd un kreech dät sin Noome. Die Noome Tellurium kumt häär fon dät latienske Tellus, wät Äide hat.^[3]

Ätter do säkstiger Jieren 60 wuud Tellur aal oafter ferwoand in thermo-elektriske Reewen un fräi mechenisk beoarbaideden Stäil. Tellur wäd maast ferwoand in Legierengen mäd uur Metalle. Dät wäd an Lood bietouföiged uum dät Metal wät stäärker tou moakjen un beständiger juun Swieuelsüüre. Wan Tellur bietouföiged wäd an rustfräien Stäi, is dät lichter beoarbaidboar.^[3] Uur Anweendengen sunt:

• In ju keramiske Industrie.^[3]
• In Kombination mäd Bismut wäd dät in thermoelektriske Reewen ferwoand.^[3]
• Däat wäd bietouföiged an Gusiersen, uum ju Köilenge un deermäd do mechaniske Oainskuppe fon dät kloore Produkt tou be-ienfloudjen.^[3][4]
• Tellur wäd in Ferbiendenge mäd Cadmium ferwoand in wäkke Solarzellen.

In kristalline Foarm is Tellur säälwerwiet un in skeene Foarm häd dät n metallisken Glans. Daach is dät n bros un licht tou pulverisierjen Hoolichmetal. Tellur is n P-Typ Hoolichlaiter, wierbie ju elektriske Laitfäiegaid ouhonget fon ju Gjuchte, in ju do Atome oardend sunt.^[3]

Tellur deelt mäd Selen un Swieuwel ju Oainskup, dät ju Laitfäiegaid deerfon ouhonget, wofuul Lucht deerap ienfaalt. Smolten Tellur reagiert mäd Kooper, Iersen un Stäil. In Solarzellen is Tellur gjucht effektiv foar ju Gewinnenge fon Energie.

Tellur ist n relativ säilden Element, dät bietiede fräi in ju Natuur foarkumt, oawers maast in buunenen Toustand. Ap maaste kumt dät foar as dät Mineroal Calaverit. Däs Mineroal Tellurit bestoant uut Telluriumdioxid.

Ju Haudwälle fon Tellur sunt Sniggen, do der uurichblieuwe bie ju elektrolytiske Raffination fon Kooper

In ju Natuur rakt dät fieuw stabile Isotope fon Tellur. Deerou sunt sowät 30 radioaktive Isotope bekoand, oafte mäd relativ loange Hoolwierengstiede fon Millionen fon Jieren.

Bolde aal Tellurferbiendengen skuulen as giftich betrachted wäide. Oarbaidere in Jooteräie, do der litje Konzentratione (0,01 mgm^-3 un bietiede noch minner) fon Tellur in de Luft uutsät wieren, ärfuuren Foetor ex ore, ne stäärke Omme. Sobolde Tellur bietouföiged an dät flüssige Iersen, äntstoant Teo ₂. Insen ienommed, wäd dit telluurdioxid in dät moanskelke Lieuwend uumesät in Dimethyltellurid, Te(CH₃)₂. Dät wäd uur do Lungen uutskat un feruurseeket ne uunferwikselboare Knuuflok-Röäk fon de Omme, die der moorere Wieke ounhoolde kuude. ^[3][4] .

• Foarloage:Link International Chemical Safety Card
• Foarloage:Link elementinformatie

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2 1,3} R. K. Harris, E. D. Becker, S. M. Cabral de Menezes, R. Goodfellow, P. Granger: NMR Nomenclature. Nuclear spin properties and conventions for chemical shifts (IUPAC Recommendations 2001). In: Pure Applied Chemistry. Bd. 73, Nr. 11, 2001, S. 1795–1818.
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2} Sicherheitsdatenblatt der Alfa Aesar GmbH gemäß 91/155/EWG für Tellur (Stücke) und Tellurpulver. Die R-Sätze 36/37/38 und S-Sätze 26 und 37 gelten nur für Tellurpulver.
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6} Foarloage:Cite book
4. ↑ ^{4,0 4,1} Foarloage:Cite journal