Göbekli Tepe
| Göbekli Tepe | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Turska (Jugozapadna Azija) | |
| Registriran: | 2018 |
| Vrsta: | kulturna |
| Mjerilo: | i, ii, iv |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Göbekli Tepe je arheološko nalazište, oblika malog uzvišenja, visina 15 m i prečnika oko 300 m, u turskoj pokrajini Anadolija.[1] Prvi put je registrovan 1963. god. prilikom probnih ispitivanja, a sistematski je istražen 1993. god, pod rukovodstvom Klaus Schmidta iz Njemačkog arheološkog instituta.
Nalazi potiču iz dva perioda. U prvom, koje se datira u Predkeramički neolit A, oko 10000 - 8000. pne, nalazište je služilo vjerovatno u društvene odnosno ritualne svrhe. Više od 200 T- kamenih stubova, najstarijih svjetskih megalitskih struktura, podignuto je u oko 20 krugova. Svaki stub je visok oko 6 m. i težak do 10 tona. Procjenjuje se da je bilo potrebno oko 500 osoba da ga premjeste sa udaljenosti 100–500 m. Zabodeni su u stjenovito tlo, bez mogućnosti rušenja ili vađenja. [[File:|mini|desno|Stub iz stratuma III sa reljefom životinja: goveče, lisica, i labud]] U drugom periodu, koji pripada Predkeramičkom neolitu B, stubovi su manjih dimenzija i stoje u pravougaonim prostorijama sa podom od polirane mineralne (kalcijum) podloge. Mnogi detalji megalitskih struktura su još nejasni. Od 2018. god nalazi se na UNESCO-ovoj Listi svjetske baštine.[2]
I ako nalazište formalno pripada dobu ranog neolita, tragovi domesticiranih biljaka i životinja nisu pronađeni. Stanovnici su vjerovatno bili lovci i skupljači koji su tokom godine živjeli u okolnim naseljima.[3]
Prema arheologu Klausu Šmitu Göbekli Tepe je najstarije svetilište, otkriveno bilo gdje u svijetu[1]. Bio je hodočašće, katedrala na brdu, za stanovništvo u krugu od 150 km. U tom radijusu nađena su mala uzvišenja, takođe sa T-stubovima manjih dimenzija. Bila su to društveno - ritualna mjesta lokalnog karaktera. Ostaci dijelova divljih životinjskih vrsta, pronađeni u bliskoj okolini, potvrda su žrtvovanja životinja u obredne svrhe. Hram je bio kultni centar smrti, a isklesane životinje na stubovima su bile zaštita. Moguće da je podizan, između ostalog, u čast prvih domesticiranih vrsta pšenice.
Pronađene su i brojne čovjekolike figure. Početkom 8. og milenijuma, pojavom agrikulture i domaćih životinja kompleks je izgubio važnost.
O važnosti ovog otkrića, zbog činjenice da su ga izgradili lovci-skupljači prije neolitske revolucije govore dvije izjave. Istraživač lokaliteta Klaus Schmidt izjavio je: Najprije dolazi hram, a onda grad. Ian Hodder sa Stanford Univerziteta rekao je: Göbekli Tepe mijenja sve.[1][4]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Klaus Schmidt - Prvi hram na svijetu”. Arheološki magazin. 2008.
- ↑ Centre, UNESCO World Heritage. „Göbekli Tepe”. whc.unesco.org. Pristupljeno 1. 7. 2018.
- ↑ Oliver Dietrich - Zajedničko djelovanje lovaca -skupljača u ranom neolitu na Bliskom istoku - Pogled na Göbekli Tepe
- ↑ „Turkey: Archeological Dig Reshaping Human History”. Newsweek. 18. 2. 2010.
- Zvanična stranica Arhivirano 2019-10-03 na Wayback Machine-u
- 3D model
