Segundu Impèriu frantzesu

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Segundu Impèriu frantzesu
Motu: Honneur et Patrie
Mapa de su Segundu Impèriu
Datos amministrativos
Limbas ufitziales	Frantzesu
Limbas chistionadas	Frantzesu, corsu, francoproventzale, otzitanu, alsatzianu, in su territòriu de Algeria fintzas àrabu e bèrberu
Innu	Partant pour la Syrie (Partende a Sìria)
Capitale	Parigi
Polìtica
Forma de Istadu	Istadu unitàriu, istadu autoritàriu e a sighire istadu liberale
Forma de guvernu	Monarchia costitutzionale
Nàschida	14 de ghennàrgiu de su 1852 cun Napolèon III
Càusa	Corpu de Istadu de su 2 de nadale de su 1851 e a sighire plebiscitu nazionale de su 20 e 21 de nadale de su 1851
Fine	4 de cabudanne de su 1870 cun Napolèon III
Càusa	Derrota in sa batalla de Sedan e proclamatzione a sighire de sa de tres Republìca frantzesa de su 4 de cabudanne de su 1870
Territòriu e populatzione
Territòriu originale	Frantza e colònias suas
Mannària màssima	560.000 ,km² (1860); 760.000 km² contende is dipartimentos de s'Algeria frantzesa, chi faghiant parte de sa Frantza metropolitana (prus de 2.000.000 km² cun is possessos coloniales) in su
Populatzione	37.386.000 in su 1861
Economia
Esportatziones	binu, petza, atzàrgiu
Importatziones	cafè, cacau, rosu, nughedda americana, cauciù
Religione e sotziedade
Religiones prus mannas	Catolitzèsimu
Religione de Istadu	Catolitzèsimu
Classes sotziales	burghesia industriale, impreaos istatales, proletariadu
Evolutzione istòrica
Istadu antepostu	Segunda Repùblica frantzesa Regnu de Sardigna
Istadu imbeniente	Tertza Repùblica frantzesa Impèriu Tedescu

Su Segundu Impèriu frantzesu (in frantzesu: Second Empire français) est unu trèmene istoriogràficu usadu pro disinnare unu perìodu de s'istòria de Frantza intre su 1852 e su 1870. Su nùmene ufitziale de su règimene fiat, comente si siat, Impèriu frantzesu (Empire français), su trèmene «segundu» s'usat pro ddu diferentziare de su Primu Impèriu frantzesu, istabilidu a cumintzos de su sèculu XIX dae su generale, e a pustis imperadore, Napoléon Bonaparte.

S'Impèriu fiat proclamadu su 2 de nadale de su 1852 (anniversàriu de s'incoronamentu de Napoléon I) cando su primu e ùnicu presidente de sa Segunda Repùblica, Luis Napoleone Bonaparte, fiat divènnidu Napoléon III, imperadore de is frantzesos (Empereur des français). Mancari giai un'annu in antis, su 2 de nadale de su 1851, Luis Napoleone Bonaparte aiat fatu unu corpu de istadu, isòlvidu su parlamentu, achirende su càrrigu de prince-président (prìntzipe-presidente). Sa proclamatzione de s'Impèriu fiat aprovada dae su Senadu (su 7 de onniasantu), depuradu dae cale si siat opositzione republicana o monàrchica, e ratificada mediante unu referendum populare (21-22 de onniasantu).^[1]

Cun totu chi a primìtziu s'Impèriu fiat caraterizadu dae limitatziones de is libertades individuales e is deretos tziviles, tzensura de imprenta, limitatziones de su pòdere de su parlamentu e mudadura de s'opositzione, a pagu a pagu si fiat andada isvilupende cara a posiduras prus liberales fintzas a cando in su 1869 fiat istadu numenadu a càbudu de su guvernu Émile Ollivier, de tendèntzias republicanas.^[2]​ S'annu a sighire, una reforma importante aiat fatu avantzare s'Impèriu cara a una monarchia parlamentare, limitende su podere de s'imperadore e aumentende su de sas càmbaras.

S'Impèriu si fiat caraterizadu pro sa promotzione de su règimene peri de eventos fastosos chi propassaiant s'àmbitu de sa corte imperiale. Sa gasi narada "fête impériale" ("festa imperiale") fiat agatadu s'esaltatzione màssima in is espositziones universales de su 1855 e de su 1867, sa fraigadura de su Nouveau Louvre, is reformas urbanìsticas de París o is viàgios numerosos chi s'Imperadore e s'Imperadora aiant realizadu in Frantza e foras. Custa mannosidade fiat istada acumpangiada, e in parte fata possìbile, pro una crèschida econòmica manna in su cuntestu de sa Segunda Rivolutzione Industriale. De bisura istilìstica aiat bidu s'isvilupu de s'istile Napoléon III, un'istoritzismu chi ammisturaiat influèntzias de su Renaschimentu, de su Barocu, de su Rococó e de s'istile Luisi XVI; s'esempru de importu prus mannu fiat istadu sa Nouvel Opéra de Paris.

In sa polìtica forana, Napoléon III, disigiosu de tranchillizare a sos àteros istados europeos, aiat proclamadu chi “s'Empire c’est sa paix” (”s'Impèriu est sa paghe”),^[3]​ nointames aiat cumpridu una polìtica internatzionale ambityiosa. De importu mannu s'interventu in sa Gherra de Crimea (1854), in sa Segunda Gherra de Indipendèntzia italiana (1859) e s'Imbiu a Conchinchine (1858-1862) intre is prus rennèssidos suos. Mentras chi s'Imbiu de Mèssicu (1862-1867) o sa Crisi de Lussemburgu (1867), aiant singiadu su declinu imperiale. Sa ruta de s'Impèriu aiat tentu logu a cunsighèntzia de sa derrota bisastrada durante sa Gherra francu-prussiana (1870-1871): in sa Batalla de Sedan, Napoléon III fiat istadu caturadu e duas dies a pustis fiat proclamada sa destitutzione sua e s'instauratzione de sa repùblica in Parigi.

A pustis de sa ruta, su Segundu Impèriu fiat istadu criticadu dae is polìticos e discoidadu dae sos istòricos, pero dae sos annos 1970 at torradu a èssere unu perìodu istudiadu e torradu a interpretare in un'òtica prus echilibrada.^[4][5]

1. ↑ (FR) VIE ET REGNE DE NAPOLEON III, in napoleon.org.
2. ↑ (FR) 1851-1870 Le Second Empire et la France épanouie, in herodote.net.
3. ↑ (FR) 14 janvier 1852 Constitution sur mesure pour Louis-Napoléon, in herodote.net.
4. ↑ (ES) Segundo Imperio Espectacular, 1852-1870, in musee-orsay.fr. URL consultadu su 30 martzu 2024 (archiviadu dae s'url originale su 16 ghennàrgiu 2017).
5. ↑ (FR) Éric Anceau, Nouvelles voies de l'historiographie politique du Second Empire, in cairn.info.

Wikimedia Commons tenet files chi ligant a: Segundu Impèriu frantzesu