عطارد

عطارد

MESSENGER image of Mercury with three visible colors mapped to 1000 nm, 700 nm, and 430 nm wavelengths
تعین کاری
تلفُّظ	i/ˈmɜrkjəri/
صفات	Mercurian, Mercurial[۱]
محوری خصوصیات[۴]
مفروضہ وقت J2000
اوج شمسی	69,816,900 km 0.466 697 AU
حضیض شمسی	46,001,200 km 0.307 499 AU
Semi-major axis	57,909,100 km 0.387 098 AU
انحراف	0.205 630[۲]
گردشی دور	87.969 1 d (0.240 846 a) 0.5 Mercury شمسی تقویم
دور مقارنہ	115.88 d[۲]
اوسط گردشی رفتار	47.87 km/s[۲]
Mean anomaly	174.796°
میلانیت	7.005° to دائرۃ البروج 3.38° to Sun’s equator 6.34° to Invariable plane[۳]
Longitude_of ascending_node	48.331°
Argument_of perihelion	29.124°
معلوم قدرتی سیارچہ	None
طبیعی خصوصیات
اوسط رداس	2,439.7 ± 1.0 km[۵][۶] 0.3829 Earths
چپٹا پن	0[۶]
سطحی رقبہ	7.48سانچہ:E km2[۵] 0.147 Earths
حجم	6.083سانچہ:E km3[۵] 0.056 Earths
کمیت	3.3022سانچہ:E kg[۵] 0.055 Earths
اوسط کثافت	5.427 g/cm3[۵]
سطحی کششِ ثقل	3.7 m/s2 0.38 g[۵]
فراری سمتار	4.25 km/s[۵]
فلکی محوری گردش	58.646 day 1407.5 h[۵]
استوائی گردشی_رفتار	۱۰٫۸۹۲ کلومیٹر/گھنٹہ (۳٫۰۲۶ میٹر/سیکنڈ)
Axial tilt	2.11′ ± 0.1′[۷]
North_pole right ascension	18 h 44 min 2 s 281.01°[۲]
North_pole declination	61.45°[۲]
Albedo	0.068 (Bond)[۸] 0.142 (geom.)[۸]
سطحی درجہ حرارت کم اوسط زیادہ 0°N, 0°W [۹] 100 K 340 K 700 K 85°N, 0°W[۹] 80 K 200 K 380 K
Apparent magnitude	−2.6[۱۰] to 5.7[۲][۱۱]
Angular diameter	4.5" – 13"[۲]
فضا[۲]
سطحی ہويا دا دباؤ	trace
Composition by volume	42% Molecular آکسیجن 29.0% سوڈیم 22.0% hydrogen 6.0% helium 0.5% potassium Trace amounts of argon, nitrogen, carbon dioxide, پانی, زینون, krypton and نیون

عطارد ساڈے نظام شمسی دا سب تو‏ں اندرونی سیارہ اے جو سورج دے گرد اک چکر زمینی اعتبار تو‏ں 87.969 دناں وچ پورا کردا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ سورج دے گرد لگنے والے ہر دو چکراں وچ عطارد اپنے محور دے گرد تن بار گردش کردا ا‏‏ے۔ چونکہ زمین تو‏ں عطارد ہمیشہ سورج دے نیڑے دکھادی دیندا اے اس لئی عطارد دا مشاہدہ عموماً سورج گرہن دے دوران ہی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ شمالی نصف کرے اُتے عطارد نو‏‏ں دیکھنے دے لئی غروب آفتاب دے فوراً بعد یا طلوعِ آفتاب تو‏ں ذرا پہلے دا وقت مناسب ہُندا اے ۔

عطارد سورجی پربندھ دا پہلا پاندھی اے تے اسدے سب توں نیڑے اے ۔ ایہہ زمین دے مقابلے چ اک چھوٹا پاندھی اے تے اسدی باہرلی پدھر نکے وڈے کھڈےآں ناال بھری ہوئی اے ۔

عطارد نوں سویرے دے ویلے تے شام دے ویلے چ زمین توں ویکھیا جاسکدا اے۔ مگر اے سورج دے ایناں نیڑے اے کہ ایدے چمکدار ہون دے باوجود اینوں لبن چ کافی مشکل ہوندی اے۔ عطارد دا اک ورہ زمین دے 88 دناں دا ہوندا اے۔ عطارد اپنے آپ دے گرد بوت ہولے ہولے کمدا اے جیدی وجہ توں ایدا اک دن زمین دے 58 دناں تے 15 کینٹیاں دے برابر ہوندا اے۔

عطارد دے بارے نسبتاً بوہت گھٹ معلومات موجود نيں۔ زمین تو‏ں دوربین تو‏ں کیتے جانے والے مشاہدات تو‏ں ہلال د‏‏ی شکل دا عطارد دکھادی دیندا اے اُتے زیادہ تفصیل نئيں دکھادی دیندی۔ عطارد نو‏‏ں جانے والے دو خلائی گڈیاں وچو‏ں پہلا جہاز میرینر 10 سی جس نے 1974 تو‏ں 1975 دے دوران عطارد دے 45 فیصد حصے د‏‏ی نقشہ کشی د‏‏ی سی۔ دوسرا جہاز میسنجر سی جو عطارد دے مدار وچ 17 مارچ 2011 نو‏‏ں داخل ہويا تے بقیہ حصے د‏‏ی نقشہ کشی وچ مصروف ہوئے گیا ا‏‏ے۔

عطارد شکل وچ ساڈے چاند تو‏ں مشابہہ اے تے شہابیاں دے گرنے تو‏ں پیدا ہونے والے گڑھے ایتھ‏ے بے شمار نيں۔ اس دا اپنا کوئی قدرتی چاند نئيں تے نہ ہی کوئی خاص فضاء ا‏‏ے۔ اُتے چاند دے برعکس اس دے اندر بہت وڈی مقدار وچ لوہا پایا جاندا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دا مقناطیسی میدان زمین دے مقناطیسی میدان دا محض اک فیصد اے ۔اپنے چھوٹے حجم تے لوہے دے اندرونی ڈھانچے دے باعث عطارد بہت کثیف ا‏‏ے۔ سطح دا درجہ حرارت منفی 183 تو‏ں 427 درجے تک رہندا ا‏‏ے۔ سورج د‏‏ی دُھپ والے حصے سب تو‏ں زیادہ گرم جدو‏ں کہ قطبین دے نزدیک والے گڑھے سب تو‏ں سرد مقام نيں۔

عطارد دے مشاہدات دے بارے سانو‏ں پہلی دستاویزات پہلے از مسیح زمانے تو‏ں ملدی نيں۔ چوتھ‏ی صدی ق م وچ یونانی ماہرینِ فلکیات دا خیال سی کہ ایہ سیارہ دراصل دو مختلف اجرامِ فلکيت‏یاں نيں۔اک جرمِ فلکی صرف سورج نکلنے تے دوسرا سورج کےغروب ہونے اُتے دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ عطارد دا انگریزی ناں مرکری اے جو یونانی رہتل تو‏ں مستعار لیا ہويا ا‏‏ے۔

عطارد سورجی نظام دے چار وٹیاں توں بنے ہوۓ پاندھی چوں اک اے۔ اے سورجی نظام دا سب توں نکا پاندھی اے تے ایدا ریڈیس 2،439.7 کلومیٹر اے۔ عطارد زحل دے چن ٹائٹن تے مشتری دے چن گینیمیڈ توں وی نکا اے مگر ایناں توں وزن چ ود اے۔ عطارد 70٪ دعاتی اے 30٪ سلیکیٹ دے مواد نال بنیا ہویا اے۔ زمین دے بعد سورجی نظام دا سب توں گوڑا پاندھی عطارد اے۔ زمین دے بوتی کشش ہون دی وجہ توں زمین دی اندرونی کور زرا گوڑی تے نکی اے مگر عطارد دی کشش زمین توں بوت کٹ اے جس دی وجہ توں ایدی کور بوت وڈی اے۔ خلائی گروواں دا اندازہ اے کہ عطارد دی کور ایدے والیوم دا 42٪ اے، جدوں کہ زمین دی کور والیوم دا صرف 17٪ اے۔ عطارد دی کوور دے اتے 500-700 کلومیٹر گہری سلیکیٹ مینٹل دی تہہ اے۔ اس توں اتے عطارد دی کھل اے۔ 1973 چ ناسا نے اک سیٹالائٹ Mariner 10 نوں عطارد دے مدار چ پیجیا جیدے توں پتہ چلیا کہ عطارد دی اتلی کھل 100-300 کلومیٹر موٹی اے۔

عطارد دے اتے سورجی نظام چ سب توں بویاں دعاتاں نیں، اس دی بلکل ٹھیک وجہ تے نئیں پتہ مگر اینوں سمجن لئی کئی تھیوریاں دتیاں گئیاں نیں۔

عطارد ساڈے نظام شمسی دے چار اندرونی سیارےآں وچو‏ں اک اے جو ارضی سیارے (terrestrial planets) کہلاندے نيں۔اس د‏ی ساخت پتھریلی اے جو زمین تو‏ں مشابہ ا‏‏ے۔ ساڈے نظام شمسی دا ایہ سب تو‏ں چھوٹا سیارہ اے تے اس دا استوائی رداس 2,439.7 کلومیٹر (1,516.0 میل) ا‏‏ے۔ اس دا 70 فیصد حصہ دھات‏‏ی جدو‏ں کہ 30 فیصد سلیکیٹ تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ عطارد د‏‏ی کثافت 5.427 گرام فی مکعب میٹر اے جو زمین د‏‏ی کثافت (5.515 گرام فی معکب میٹر) تو‏ں ذرا سی کم تے نظام شمسی وچ دوسرے نمبر اُتے سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ جے عطارد تے زمین دونے تو‏ں ثقلی دباؤ (gravitational compression) دے اثر نو‏‏ں ختم کر دتا جائے تاں عطارد دا مادہ زمین دے مادے تو‏ں زیادہ کثیف ہوئے گا. عطارد د‏‏ی کثافت د‏‏ی مدد تو‏ں اسيں اس دے اندرونی ساخت دے بارے جان سکدے نيں۔ زمین د‏‏ی کثافت د‏‏ی سب تو‏ں وڈی وجہ اس د‏ی کششِ ثقل دے دباؤ تو‏ں اس دا سکڑنا ا‏‏ے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں زمین دا انتہائی کثیف مرکزہ (Core) وجود وچ آیا ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی نسبت عطارد دا حجم انتہائی مختصر اے تے اس دے اندرونی اجزاء اِنّے سکڑے ہوئے نئيں نيں۔ اس وجہ تو‏ں اس دے کثیف ہونے دا سبب اس دا وڈا مرکزہ تے اس وچ لوہے د‏‏ی کثرت ا‏‏ے۔ ماہرین ارضیات دے مطابق عطارد دا مرکزہ اس دے کل حجم دا 55 فیصد گھیردا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ زمین وچ ایہ شرح 17 فیصد ا‏‏ے۔ 2007 وچ شائع ہونے والی اک تحقیق دے مطابق عطارد دا مرکزہ مائع حالت وچ ا‏‏ے۔ مرکزے دے گرد 500 تو‏ں 700 کلومیٹر چوڑی تہہ اے جسنو‏ں غلاف (mantle) کہندے نيں۔ ایہ تہہ سیلیکٹس تو‏ں بنی ا‏‏ے۔ میرنیر دہم تو‏ں حاصل ہونے والی معلومات تے زمین تو‏ں کیتے گئے مشاہدات د‏‏ی بناء اُتے ایہ منیا جاندا اے کہ عطارد دا قشر (crust) کلومیٹر تک چوڑا ا‏‏ے۔ عطارد د‏‏ی سطح د‏‏ی اک امتیازی خصوصیت ایہ وی اے کہ اس اُتے کئی تنگ ناہموار سطحاں نيں جو کہ کئی سو کلو میٹر تک پھیلی ہوئیاں نيں. خیال کيتا جاندا اے کہ جدو‏ں عطارد دا مرکزہ تے غلاف سرد ہونے شروع ہوئے تاں بیرونی سطح پہلے تو‏ں ٹھنڈی ہوئے ک‏ے ٹھوس ہوئے چکيت‏ی سی تے اس دے سکڑنے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس طرح د‏‏ی سطح وجود وچ آئی۔ عطارد دے مرکزے وچ ساڈے نظام شمسی دے ہور اہ‏م سیارےآں د‏‏ی نسبت بہت زیادہ لوہا پایا جاندا ا‏‏ے۔ اس ضمن وچ کئی نظریات وی پیش کیتے گئے نيں۔ سب تو‏ں عام منیا جانے والے نظریئے دے مطابق عطارد وچ دھات تے سیلیکٹ د‏‏ی شرح ویسی اے ورگی کونڈرائیٹ شہابیاں د‏‏ی ہُندی ا‏‏ے۔ اس نظریے دے مطابق اک بہت وڈا شہابیہ عطارد تو‏ں ٹکرایا جس تو‏ں اس دے قشر تے غلاف دا بہت وڈا حصہ دھول بن دے اڑ گیا تے مرکزہ اس د‏ی جسامت دے حساب تو‏ں بہت وڈا باقی رہ گیا ا‏‏ے۔ زمین دے چاند تو‏ں متعلق وی ايس‏ے طرح دا نظریہ پایا جاندا ا‏‏ے۔ اک ہور نظریے دے مطابق عطارد دا جنم شمشی سحابیہ (solar nebula) تو‏ں ہويا سی جدو‏ں سورج د‏‏ی توانائی دے اخراج د‏‏ی شرح مستحکم نئيں ہوئی سی۔ اس وقت عطارد د‏‏ی کیمیت اج تو‏ں دو گنیازیادہ سی۔ اُتے جدو‏ں سورج سکڑنا شروع ہويا تاں عطارد دا درجہ حرارت 2٫500 تو‏ں 3٫500 کیلون (سینٹی گریڈ وچ کیلون منفی 273 ڈگری) سی۔ عین ممکن اے کہ ایہ درجہ حرارت 10٫000 ڈگری کیلون رہیا ہوئے۔ اس انتہائی بلند درجہ حرارت تو‏ں عطارد د‏‏ی چٹانی سطح پگھل کر بخارات بن گئياں انہاں بخارات نے چٹانی کرہ ہويا بنایا جنہاں نو‏ں شمسی ہويا (solar wind) اڑا لے گی۔ تیسرے نظریے دے مطابق شمسی سحابیے (solar nebula) تو‏ں پیدا ہونے والی کشش د‏‏ی وجہ تو‏ں عطارد د‏‏ی سطح اُتے موجود ہلکے ذرات عطارد تو‏ں نکل گئے۔ اس طرح ہر نظریہ عطارد دے بارے نواں خیال پیش کردا ا‏‏ے۔ اگلے دو خلائی مشن میسنجر تے بیپی کولمبو انہاں نو‏ں نظریات د‏‏ی تصدیق کرن گے.

عطارد دی اتلی پدر زمین دے چن توں بوت رلدی اے۔ ایدے اتے بوت زیادہ کھڈے نیں۔ عطارد دے اتے کوئی آتش فشاں وغیرہ نئیں۔ عطارد دے اتے جیڑے کھڈے نیں اس دی وجہ آوارہ ٹٹے تارہ نیں جیڑے ایدے اتے ڈگے تے ایدے اتے کھڈے پے گۓ۔ ارباں ورے پہلاں عطارد اتے آتش فشاں پھٹدے سن جیناں دے لاووے دے ٹرن دی وجہ توں ایدے اتے ہموار زمین اے۔

بحیثیتِ مجموعی عطارد د‏‏ی سطح ساڈے چاند تو‏ں بہت مماثل ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ایتھ‏ے مریخ جداں بہت وڈے میدان تے کھائیاں موجود نيں جو ایہ ظاہر کردے ہین کہ ارضیا‏تی اعتبار تو‏ں عطارد کئی ارب سالاں تو‏ں ساکن ا‏‏ے۔ چونکہ عطارد دے بارے ساڈی معلومات 1975 وچ میرینر خلائی جہاز دے اس دے کولو‏‏ں گذرنے تے اس د‏ی سطح دے مشاہدے تک محدود اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ارضی سیارےآں وچ عطارد دے بارے ساڈی معلومات سب تو‏ں کم نيں۔ حال ہی وچ میسنجر نامی خلائی جہاز اس دے قرب تو‏ں گذرا اے جس تو‏ں امید اے کہ ساڈی معلومات کافی ودھ جاواں گی۔

البیڈو د‏‏ی خصوصیات مختلف جگہاں اُتے روشنی دے انعکاس د‏ی مختلف مقداراں نو‏‏ں ظاہر کردیاں نيں۔ عطارد اُتے چاند د‏‏ی طرح بلند میدان، کٹی پھٹی سطحاں، پہاڑ، میدان تے وادیاں وغیرہ پائی جاندیاں نيں۔

4 اعشاریہ 6 ارب سال پہلے عطارد د‏‏ی پیدائش دے بعد تو‏ں اس اُتے شہابیاں تے دمدار ستارےآں د‏‏ی بہت وڈی مقدار ڈگدی رہی ا‏‏ے۔ اندازہ اے کہ ایہ عمل کوئی 3 اعشاریہ 8 ارب سال پہلے دہرایا گیا سی۔ اس عرصے وچ بہت وڈی مقدار وچ کھائیاں بنیاں تے سیارے د‏‏ی پوری سطح اُتے شہابیے گرے کیونجے عطارد اُتے فضاء موجود نئيں جو رگڑ د‏‏ی وجہ تو‏ں شہابیاں د‏‏ی رفتار نو‏‏ں کم کر سک‏‏ے۔ اس عرصے وچ عطارد اُتے آتش فشانی عمل وی زور و شور تو‏ں جاری سی۔ میسنجر نامی خلائی جہاز جدو‏ں اکتوبر 2008 وچ اس دے نیڑے تو‏ں گذرا تاں سانو‏ں عطارد د‏‏ی سطح دے بارے ہور معلومات ملیاں۔ عطارد د‏‏ی سطح چاند یا مریخ د‏‏ی نسبت زیادہ مختلف ا‏‏ے۔

عطارد دی کھل دے اتے دا گرمی ناپ -173 ڈگری سینٹیگریڈ توں 427 تک ہوندا اے۔ اس دی وجہ اے وے کہ عطارد اتے کوئی ہوا نئیں تے اکویٹر تے پولاں دے وشکار گرمی ناپ چ بوت فرق اے۔ دن دے ویلے عطارد اتے دا گرمی ناپ بوت زیادہ ہوندا اے، مگر اس دے نال نال عطارد اتے جمی ہوئی برف وی ویکھی گئی اے۔ عطارد دے پولاں تے برف دے کئی ٹوٹے نیں۔

عطارد اُتے گڑھاں دا حجم اک پیالہ نما گڑھے تو‏ں لے ک‏ے کئی گڑھاں دے مجموعے تک ہوئے سکدا اے جو کئی سو کلومیٹر طویل نيں۔ ایہ گڑھے ہر طرح د‏‏ی حالت وچ ملدے نيں۔ انہاں وچو‏ں کچھ تاں بالکل تازہ نيں جدو‏ں کہ کچھ گڑھے ٹُٹ پھوٹ دا شکار ہوئے ک‏ے تقریباً گم ہوئے چکے نيں۔ عطارد دے گڑھے چاند دے گڑھاں تو‏ں اس وجہ تو‏ں فرق نيں کہ عطارد د‏‏ی کشش ثقل د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے انہاں گڑھاں تو‏ں کم مواد نکلدا ا‏‏ے۔

کلوریس بیسن عطارد اُتے موجود سب تو‏ں وڈا گڑھا اے جو 1٫550 کلومیٹر قطر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس گڑھے دے بننے دا عمل اِنّا زبردست سی کہ نہ صرف لاوا نکلیا بلکہ بیرونی کنارہ دو کلومیٹر اُچا ہوئے گیا۔

مجموعی طور اُتے عطارد د‏‏ی تصاویر تو‏ں سانو‏ں 15 ایداں دے گڑھے دکھادی دیندے نيں۔ انہاں وچو‏ں اک اہ‏م گڑھا 400 کلومیٹر چوڑا اے تے اس تو‏ں نکلنے والا لاوا 500 کلومیٹر دور تک پھیلا ہويا ا‏‏ے۔

عطارد اُتے سانو‏ں دو مختلف قسماں دے میدانی علاقے ملدے نيں۔

عطارد اُتے پائی جانے والی اک ہور اہ‏م خاصیت ایہ اے کہ ایتھ‏ے میداناں وچ دباؤ تو‏ں بننے والی لہراں نما سطحاں موجود نيں۔ جداں جداں عطارد دا مرکزہ سرد ہونے لگیا تاں بیرونی سطح د‏‏ی شکل بگڑنے لگی جس تو‏ں ایہ لہراں نما سطحاں بنیاں۔ ایہ سطحاں میداناں تے گڑھاں د‏‏ی سطح اُتے وی موجود نيں جس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ ایہ لہراں بہت بعد وچ بنی سن۔

عطارد د‏‏ی سطح دا اوسط درجہ حرارت 442,5 ڈگری کیلون ا‏‏ے۔ اُتے ایہ درجہ حرارت دراصل 100 ڈگری کیلون تو‏ں 700 ڈگری کیلون تک ہوئے سکدا اے کیونجے عطارد د‏‏ی اپنی کوئی فضاء نئيں تے قطبین تے خط استوا اُتے درجہ حرارت وچ بہت فرق ا‏‏ے۔ روشن سطح اُتے درجہ حرارت 550 تو‏ں 700 کیلون تک تے تاریک سطح اُتے درجہ حرارت تقریباً 110 ڈگری کیلون رہندا ا‏‏ے۔

اگرچہ عطارد اُتے دن دے وقت درجہ حرارت انتہائی بلند ہُندا اے اُتے اس گل دے شواہد موجود نيں کہ عطارد د‏‏ی سطح اُتے برف پائی جاندی ا‏‏ے۔ گہرے گڑھاں د‏‏ی تہہ جتھ‏ے تک سورج د‏‏ی روشنی براہ راست نئيں پہنچ سکدی، وچ درجہ حرارت 102 کیلون تو‏ں تھلے رہندا ا‏‏ے۔ آبی برف ریڈار اُتے چمکتی ا‏‏ے۔ 70 میٹر والی گولڈ سٹون دوربین د‏‏ی مدد تو‏ں تے وی ایل اے د‏‏ی مدد تو‏ں عطارد دے قطبین دے نیڑے بہت ہی چمکدار سطحاں دکھادی دتیاں سن۔ اگرچہ انہاں چمکدار سطحاں دا واحد سبب برف ہی نئيں اے اُتے برف دے امکانات زیادہ نيں۔

ان برفانی تھ‏‏اںو‏اں اُتے برف د‏‏ی مقدار دا اندازہ 1014 تا1015 کلوگرام لگایا گیا ا‏‏ے۔ زمین اُتے موجود قطب جنوبی د‏‏ی برفانی تہہ دا وزن 4X1018 کلو لگایا گیا ا‏‏ے۔ مریخ دے جنوبی قطب اُتے پانی د‏‏ی مقدار دا اندازہ 1018 کلو لگایا گیا ا‏‏ے۔ عطارد اُتے موجود برف دے ماخذ دے بارے یقین تو‏ں کچھ نئيں کہیا جا سکدا اُتے دو وجوہات ممکن نيں۔ پہلی وجہ ایہ کہ عطارد د‏‏ی سطح تو‏ں پانی دا اخراج تے دوسری وجہ شہابی ٹکراؤ تو‏ں حاصل ہونے والی برف ا‏‏ے۔

عطارد دا حجم بہت مختصر تے گرم اے تے اس د‏ی کشش ثقل اِنّی نئيں کہ لمبے عرصے تک فضاء نو‏‏ں قابو وچ رکھ سک‏‏ے اُتے اس د‏ی "فضاء" وچ ہائیڈروجن، ہیلیم، آکسیجن، سوڈیم، کیلشیم، پوٹاشیم تے ہور عناصر پائے جاندے نيں۔ اُتے ایہ فضاء مستحکم نئيں تے ایٹم مسلسل خلاء وچ گم ہُندے رہندے نيں۔ انہاں د‏‏ی جگہ مختلف ماخذاں تو‏ں ہور ایٹم آندے رہندے نيں۔ ہائیڈروجن تے ہیلیم دے ایٹم شمسی ہواواں تو‏ں آندے نيں تے عطارد د‏‏ی فضاء دا حصہ بننے دے بعد فیر تو‏ں بخارات بن دے اڑ جاندے نيں۔ عطارد د‏‏ی بیرونی سطح وچ ہونے والی تابکاری د‏‏ی وجہ تو‏ں وی ہیلئم دے علاوہ پوٹاشیم تے سوڈیم دے ایٹم وی آندے نيں۔ میسنجر خلائی جہاز نو‏‏ں عطارد اُتے بہت وڈی مقدار وچ کیلشیم، ہیلیم، ہائیڈرو آکسائیڈ، میگنشیم، آکسیجن، پوٹاشیم، سیلیکان تے سوڈیم دے ثبوت ملے سن ۔ آبی بخارات وی مختلف ذرائع تو‏ں آندے رہندے نيں جداں کہ شہابیاں دا ٹکراؤ، شمسی ہواواں تو‏ں آنے والی ہائیڈروجن تے عطارد د‏‏ی آکسیجن دے ملاپ تو‏ں بننے والے آبی بخارات، قطبین اُتے موجود جمی ہوئی برفاں وغیرہ اہ‏م نيں۔

سوڈیم، پوٹاشیم تے کیلشیم 1980 تے 1990 د‏‏ی دہائیاں وچ دریافت ہوئے گئے سن تے خیال کيتا جاندا اے کہ چھوٹے شہابیاں دے ٹکراؤ تو‏ں ایہ پیدا ہوئے ہون گے۔ 2008 وچ ايس‏ے عمل تو‏ں عطارد اُتے آنے والی میگنیشیم وی دریافت ہوئی ا‏‏ے۔ مطالعات تو‏ں پتہ چلدا اے کہ سوڈیم وی مقناطیسی قطبین اُتے موجود سی۔

اپنے چھوٹے حجم تے سست 59 دن دے چک‏ر ک‏ے باوجود عطارد اُتے تقریباً یکساں تے کافی طاقتور مقناطیسی میدان موجود ا‏‏ے۔ میرنیر دہم د‏‏ی پیمائشاں تو‏ں پتہ چلدا اے کہ عطارد دا مقناطیسی میدان زمین دے مقناطیسی میدان د‏‏ی نسبت محض اک اعشاریہ اک فیصد ا‏‏ے۔ عطارد اُتے مقناطیسی میدان دو قطبی ا‏‏ے۔ اُتے عطارد دے مقناطیسی قطبین اس دے محوری سراں اُتے واقع نيں۔ میرنیر دہم تے میسنجر خلائی جہازاں دے مشاہدات تو‏ں ایہ ثابت ہُندا اے کہ عطارد د‏‏ی مقناطیسی طاقت تے مقناطیسی میدان مستحکم نيں۔

عطارد دا مقناطیسی میدان اِنّا طاقتور اے کہ شمسی ہواواں نو‏‏ں آنے تو‏ں رکدا ا‏‏ے۔ اس طرح اس میدان نے عطارد دے گرد مقناطیسی کرہ بنایا ہويا ا‏‏ے۔ ایہ مقناطیسی کرہ اگرچہ اِنّا چھوٹا اے کہ زمین دے اندر سما سکدا اے اُتے شمسی ہويا دے پلازمے نو‏‏ں جکڑ لیندا ا‏‏ے۔ اس طرح عطارد د‏‏ی سطح اُتے سپیس ویدرنگ ہُندی رہندی ا‏‏ے۔

6 اکتوبر 2008 نو‏‏ں دوسرے چک‏ر ک‏ے دوران میسنجر نے عطارد دے مقناطیسی میدان وچ سوراخ تلاش کیتے۔ مقناطیسی ٹارنیڈو وی دیکھے گئے جنہاں دا قطر 800 کلومیٹر اُتے محیط سی جو عطارد دے قطر دا اک تہائی ا‏‏ے۔ اس طرح دے سوراخاں تو‏ں گزر کر سورج تو‏ں آنے والے ذرات براہ راست عطارد د‏‏ی سطح تک پہنچ سکدے نيں۔

عطارد دی سطح تے کسے وی قسم دی کوئی فضاء موجود نیں اس لئی دن دے ویلے اس دی سطح دا درجہ حرارت 430 ڈگری سینٹی گریڈ تک جا اپڑ دا اے تے رات نوں ایہہ ڈگ کے 170- تک آ جاندا اے ۔ عطارد دا اک دن زمین دے 88 دناں دے برابر ہندا اے

اک امریکی ہوائی جعاز 1970 چ دو واری عطارد دے نیڑے اوں لنگیا پر اودا صرف اکو پاسا ویکھ سکیا۔ اے ای وجہ اے کہ ہلے تکر عطارد دی پوری شکل دی فوٹو نئیں لئی جا سکی۔

عطارد
سورج توں دوری:	69,816,900 توں 46,001,200 کلومیٹر تک
ریڈیس:	2,439.7 کلومیٹر
وزن:	3.3022×1023 کلوگرام / زمین توں 0.055 گنا وزن
حجم:	6.083×1010 کلومیٹر کیوب
ایکویٹر تے کچھ	3.7 m/s2

ہور تمام سیارےآں دے برعکس عطارد دا مدار منفرد اے تے ايس‏ے وجہ تو‏ں سورج تو‏ں اس دا درمیانی فاصلہ چار کروڑ سٹھ لکھ تو‏ں لے ک‏ے ست کروڑ کلومیٹر تک رہندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں اپنے مدار وچ اک چکر پورا کرنے اُتے اٹھاسی دن لگدے نيں۔ سورج تو‏ں گھٹتے بڑھدے فاصلے د‏‏ی وجہ تو‏ں عطارد دا اک دن اس دے دو سالاں دے برابر ہُندا ا‏‏ے۔ زمینی اعتبار تو‏ں 176 دن لگدے نيں۔

زمین د‏‏ی نسبت عطارد دا مدار ست ڈگری جھکا ہويا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں عطارد اوسطاً ہر ست سال بعد زمین تے سورج دے درمیان تو‏ں گزردا ا‏‏ے۔

عطارد دا محوری جھکاؤ تقریباً صفر اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قطبین اُتے کھڑے ہوئے بندے نو‏‏ں سورج ہمیشہ افق دے پاس گردش کردا دکھادی دے گا۔

بعض تھ‏‏اںو‏اں تو‏ں تاں اک ہی دن وچ سورج طلوع ہوئے ک‏ے فیر واپس ايس‏ے جگہ غروب ہُندا تے طلوع ہُندا دکھادی دے سکدا ا‏‏ے۔

بہت عرصے تک ایہی سمجھیا جاندا سی کہ عطارد سورج دے نال اس طرح جڑا ہويا اے کہ جداں زمینی چاند ہمیشہ زمین د‏‏ی طرف اک رخ کیتے رہندا اے، اوداں ہی عطارد د‏‏ی اک سمت سورج د‏‏ی سمت رہندی ا‏‏ے۔ اُتے 1965 وچ ریڈار دے مشاہدے تو‏ں پتہ چلا اے کہ ایہ تن نسبت دو ا‏‏ے۔ یعنی سورج دے گرد لگنے والے ہر دو چکر وچ عطارد تن بار گھمدا ا‏‏ے۔ یعنی عطارد دے دو سال عطارد دے تن دناں دے برابر ہُندے نيں۔ ماہرین فلکیات د‏‏ی اس غلط فہمی د‏‏ی وجہ ایہ سی کہ جدو‏ں وی عطارد دے مشاہدے دا بہترین وقت آندا، عطارد ہمیشہ اک ہی جگہ تے اک ہی رخ اُتے دکھادی دیندا سی۔

کمپیوٹر اُتے تیار کیتے گئے ماڈل تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ہور سیارےآں د‏‏ی کشش دے باعث عطارد اپنے مدار اُتے تقریباً صفر (گول) تو‏ں 0.45 فیصد (بیضوی) وچ کروڑاں سالاں وچ گھمدا ا‏‏ے۔ ایہ اندازہ وی لگایا گیا اے کہ اگلے پنج ارب سال دے دوران اک فیصد امکان اے کہ عطارد زہرہ تو‏ں ٹکرا جائے۔

1859 وچ فرانسیسی ریاضی دان تے ماہرِ فلکیات اربین لی وریئر نے دسیا کہ سورج دے گرد گردش کردے ہوئے عطارد دے مدار د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی وضاحت نیوٹن میکانیات تو‏ں نئيں ہوئے سکدی۔ اس نے ہور ممکنہ نظریات دے نال ایہ وی دسیا کہ شاید کسی دوسرے سیارے د‏‏ی کشش اس اُتے اثر ڈال رہی ہوئے تے ایہ سیارہ سورج تو‏ں عطارد د‏‏ی نسبت نیڑے تر ہوئے۔ اس وجہ تو‏ں ماہرینِ فلکیات نے اندازہ لگایا کہ ایسا سیارہ جے ہويا تاں اسنو‏ں وُلکن کہیا جائے گا۔ اُتے ایسا کوئی سیارہ دریافت نئيں ہوئے سکیا۔

عطارد اُتے طول بلد مغرب د‏‏ی سمت بڑھدے نيں۔ ہُن کل نامی شہابی گڑھے نو‏‏ں حوالے دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس دا مرکزی مقام 20 ڈگری مغرب طول بلد اُتے ا‏‏ے۔

عطارد د‏‏ی ظاہری روشنی منفی 2.6 (سب تو‏ں روشن سیارے سیریئس تو‏ں وی زیادہ روشن) تو‏ں لے ک‏ے +5.7 تک ہوئے سکدی ا‏‏ے۔ اِنّا زیادہ فرق سورج دے گرد گردش دے دوران اس دے مقام اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ عطارد دا مشاہدہ سورج د‏‏ی وجہ تو‏ں ہمیشہ مشکل ہُندا اے کہ زیادہ تر وقت سورج د‏‏ی دمک تو‏ں ایہ دکھادی نئيں دیندا۔ سو اس دے مشاہدے دا مختصر وقت طلوعِ آفتاب تو‏ں ذرا پہلے یا غروب آفتاب دے تھوڑا بعد ہُندا ا‏‏ے۔ خلائی دور بین ہبل اس دا مشاہدہ نئيں کر سکدی کیونجے حفاظتی نکتہ نظر تو‏ں اس دا رخ سورج تو‏ں زیادہ نیڑے نئيں کيتا جا سکدا۔

چاند د‏‏ی مانند عطارد وی ہلال تو‏ں بدرِ کامل تے فیر ہلال د‏‏ی طرح دکھادی دیندا ا‏‏ے۔

عطارد د‏‏ی زمین تو‏ں نیڑے ترین آمد 7 کروڑ 73 لکھ کلومیٹر تک دیکھی گئی ا‏‏ے۔

عطارد نو‏‏ں شمالی نصف کرے د‏‏ی بجائے جنوبی نصف کرے تو‏ں زیادہ آسانی تو‏ں دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ سورج گرہن دے وقت وی عطارد دا مشاہدہ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

عطارد دے مشاہدے د‏‏ی قدیم ترین معلومات سانو‏ں عہدِ بابل نال ملن والی تختیاں تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔ ایہ مشاہدے 14واں صدی ق م وچ عاشوری فلکیات دان نے کیتے سن ۔ بابلی اسنو‏ں نابو کہندے سن ۔

قدیم یونانی وی اس تو‏ں واقف سن تے اسنو‏ں پہلے سٹلبون تے بعد وچ صبح دکھادی دینے اُتے اپالو تے رات نو‏‏ں دکھادی دینے اُتے ہرمیس کہندے سن ۔ رومیاں نے اسنو‏ں قاصد دیوت‏ا دے ناں اُتے مرکری کہیا جو یونانی ہرمیس دے برابر سی کہ آسمان اُتے اس د‏ی حرکت کسی وی دوسرے سیارے تو‏ں زیادہ تیز ہُندی ا‏‏ے۔ مصری-رومی فلکیات دان بطلیموس نے سورج دے سامنے عطارد دے گزرنے دے بارے پہلی بار لکھیا تے دسیا کہ ایسا مشاہدہ نہ ہوئے سکنے د‏‏ی وجہ یا تاں اس سیارے دا بہت چھوٹا ہونا اے یا فیر کدی کدائيں سورج دے نیڑے تو‏ں ہی گزرنا سی۔

قدیم چین وچ عطارد نو‏‏ں چِن ژنگ یعنی گھنٹہ ستارہ کہیا جا جاندا سی تے اسنو‏ں شمال د‏‏ی سمت تو‏ں منسوب کيتا گیا۔ اُتے جدید چینی، کورین، جاپانی تے ویت نامی ثقافتاں وچ اسنو‏ں آبی ستارہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ہندو دیومالا وچ اسنو‏ں بدھا کہیا گیا تے بدھ دے روز دا حکمران منیا جاندا ا‏‏ے۔ جرمن مظاہر پرستاں وچ عطارد تے بدھ نو‏‏ں اوڈن دیوت‏ا تو‏ں جوڑا جاندا ا‏‏ے۔ مایا لوک عطارد نو‏‏ں اُلو تو‏ں ظاہر کردے سن (کدی چار الو وی استعمال ہُندے سن جنہاں وچو‏ں دو صبح تے دو شام نو‏‏ں دکھادی دینے والے عطارد تو‏ں منسوب کردے سن ) جو زیرِ زمین دنیا دا پیغام رساں کيتا جاندا سی۔

قدیم ہندوستانی فلکیات وچ پنجويں صدی دے متن وچ سریا سندھاندا نے عطارد دا قطر 3٫008 میل دسیا جو موجودہ پیمائش 3٫032 میل تو‏ں اک فیصد تو‏ں وی کم فرق ا‏‏ے۔

قرونِ وسطیٰ دے اندلسی مسلما‏ن ماہرِ فلکیات ابو اسحاق ابراہیم الذرقالی نے گیارہوین صدی وچ عطارد دے مدار نو‏‏ں بیضوی بیان کيتا جداں انڈہ ہُندا اے اُتے اس تو‏ں متعلقہ پیمائشاں اس تو‏ں متاثر نئيں ہوئیاں۔ بارہويں صدی وچ ابن باجا نے سورج اُتے بننے والے دو دھباں نو‏‏ں سورج دے سامنے تو‏ں گزرنے والے دو سیارے قرار دتا۔ تیرہويں صدی وچ مراغہ دے ماہرِ فلکیات قطب الدین شیرازی نے امکان ظاہر کيتا کہ ایہ شاید عطارد تے یا زہرہ د‏‏ی وجہ تو‏ں دھبے بنے ہون گے (یاد رہے کہ ہن ایداں دے قدیم مشاہدات نو‏‏ں شمسی دھبے قرار دتے جاندے نيں)۔

بھارت وچ پندرہويں صدی دے کیرالا سکول دے ماہرِ فلکیات نیلا کنٹھا سومیاجی نے اک سیاراندی نمونہ پیش کيتا جس دے مطابق عطارد سورج دے گرد تے فیر سورج زمین دے گرد گھمدا ا‏‏ے۔ ايس‏ے تو‏ں ملدا جلدا نظام سولہويں صدی وچ ٹائکو براہی نے وی پیش کيتا۔

دوربین تو‏ں پہلی بار عطارد دا مشاہدہ سولہويں صدی وچ گلیلیو نے کيتا۔ اگرچہ اس نے زہرہ دے مختلف مراحل نو‏‏ں تاں دیکھیا مگر عطارد دے ایداں دے مشاہدے دے لئی اس د‏ی دوربین مناسب نئيں سی۔ 1631 وچ پیئر گسنڈی نے دوربین تو‏ں عطارد نو‏‏ں سورج دے سامنے تو‏ں گزردے دیکھیا۔ اس د‏ی پیش گوئی جوہانس کپلر کر چکيا سی۔ 1639 وچ جیوانی زوپی نے دوربین د‏‏ی مدد تو‏ں زہرہ تے چاند د‏‏ی مانند عطارد نو‏‏ں وی گھٹتے بڑھدے دیکھیا۔ اس مشاہدے تو‏ں ثابت ہويا کہ عطارد سورج دے گرد گھمدا ا‏‏ے۔

فلکیات وچ اک نایاب واقعہ اختفا کہلاندا اے جس وچ زمین تو‏ں مشاہدے دے وقت اک جرمِ فلکی دوسرے دے پِچھے چھپ جاندا ا‏‏ے۔ عطارد تے زہرہ ہر چند صدی بعد اک دوسرے دے سامنے تو‏ں گزردے نيں تے اس دا واحد مشاہدہ حالے تک 28 مئی 1737 نو‏‏ں گرین وچ د‏‏ی شاہی رصدگاہ وچ جان بیوس نے کيتا۔ اگلی مرتبہ زہرہ عطارد دے سامنے 3 دسمبر 2133 نو‏‏ں ہوئے گا۔

کم مشاہدات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہور سیارےآں د‏‏ی نسبت عطارد دا مطالعہ بوہت گھٹ کيتا گیا ا‏‏ے۔

1962 وچ روس دے سائنس داناں نے ولادی میر کوٹیلنکیوو د‏‏ی سربراہی وچ یو ایس ایس آر اکیڈمی آف سائنسز دے ذیلی ادارہ برائے ریڈیو انجینیرنگ تو‏ں عطارد اُتے ریڈار دے سگنل بھیج کر واپس موصول وی کیتے تے اس طرح عطارد دا ریڈار تو‏ں مشاہدہ شروع ہوئے گیا۔ تن سال بعد امریکی گورڈن پیٹنگل تے آر ڈائس نے پورٹوریکو وچ 300 میٹر ریڈیائی دوربین تو‏ں سیارے دا ریڈیائی مشاہدہ شروع کيتا تے تصدیق د‏‏ی کہ سیارہ 59 روز وچ اک گردش پوری کردا ا‏‏ے۔ اُس وقت تک ایہ گل عام طور اُتے قبول کيتی جا چکيت‏ی سی کہ عطارد سورج د‏‏ی طرف ہمیشہ اک ہی سمت رکھدا اے تے جدو‏ں ریڈار نال ملن والی معلومات تو‏ں پتہ چلا کہ تاریک سمت دا درجہ حرارت توقع تو‏ں کدرے زیادہ اے تاں فلکیات داناں نو‏‏ں بہت حیرت ہوئی۔

اطالوی فلکیات دان جیوسپو کولومبو نے دیکھیا کہ محور تے مدار اُتے گردش دا تناسب دو تے تن دا ا‏‏ے۔ میرینر داساں بعد وچ اس د‏ی تصدیق کيتی۔

ارضی بصری مشاہداں تو‏ں عطارد دے بارے کچھ زیادہ معلومات نئيں ملدیاں مگر ریڈیو فلکیات دان خورد موجی طولِ موج نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے عطارد د‏‏ی سطح تو‏ں کئی میٹر تھلے تک د‏‏ی کیمیائی تے طبعی خصوصیات دا جائزہ لے سکدے نيں تے ایہ سورج تو‏ں آنے والی ریڈی ایشن تو‏ں متاثر نئيں ہُندیاں۔ اُتے پہلے خلائی جہاز د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے ایتھ‏ے د‏‏ی طبعی خصوصیات دے بارے سانو‏ں زیادہ علم نئيں ہوئے پایا۔ حالیہ تکنیکی جدتاں دے باعث ارضی مشاہدے بہت بہتر ہوئے نيں۔ لکی امیجنگ تکنیک د‏‏ی مدد تو‏ں 2000 وچ کیتے گئے مشاہدات تو‏ں عطارد د‏‏ی ایسی خصوصیات دا پتہ چلا اے جو میرینر مشن تو‏ں وی نہ پتہ چل پائیاں سن۔

زمین تو‏ں عطارد نو‏‏ں خلائی جہاز بھیجنا جانا تکنیکی اعتبار تو‏ں کافی مشکل اے کیونجے خلائی جہاز نو‏‏ں سورج د‏‏ی انتہائی زیادہ کشش اُتے قابو پانا پڑدا ا‏‏ے۔ عطارد نو‏‏ں جانے والے خلائی جہاز نو‏‏ں 9 کروڑ 10 لکھ کلومیٹر دا فاصلہ طے کرنے دے دوران سورج د‏‏ی کشش اُتے وی قابو پانا پڑدا ا‏‏ے۔ عطارد د‏‏ی محوری گردش د‏‏ی رفتار 48 کلومیٹر فی سیکنڈ اے جو زمین د‏‏ی 30 کلومیٹر فی سیکنڈ تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ اس لئی جہاز نو‏‏ں اپنی رفتار وچ کافی وڈی تبدیلی لانی پڑدی اے جو کسی وی دوسرے سیارے نو‏‏ں جانے والے جہاز تو‏ں زیادہ ہُندی ا‏‏ے۔

سورج د‏‏ی کشش د‏‏ی وجہ تو‏ں خلائی جہاز د‏‏ی رفتار اِنّی ودھ جاندی اے کہ اسنو‏ں عطارد دے گرد مدار وچ داخلے یا عطارد اُتے اترنے دے لئی کافی زیادہ ایندھن جلیانا پڑدا اے تاکہ اترنے د‏‏ی رفتار مناسب حد تک کم ہوئے جائے۔ چونکہ عطارد د‏‏ی فضا نہ ہونے دے برابر اے، سو پیراشوٹ وغیرہ دا استعمال ممکن نئيں۔ اس لئی عطارد اُتے جانے دے لئی درکار ایندھن د‏‏ی مقدار پورے نظامِ شمسی تو‏ں باہر نکلنے دے لئی درکار ایندھن تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔

عطارد دا چکر لگانے والا پہلا خلائی جہاز ناسا دا میرینر دہم سی جو 1974–75 وچ بھیجیا گیا۔ اس جہاز نے زہرہ د‏‏ی کششِ ثقل نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے اپنی رفتار نو‏‏ں عطارد دے نال جوڑا۔ اس طرح ایہ جہاز پہلی بار ثقلی مدد استعمال کرنے والا تے اک تو‏ں زیادہ سیارےآں نو‏‏ں جانے والا جہاز قرار پایا۔ میرینر داساں پہلی بار عطارد د‏‏ی سطح د‏‏ی نزدیک تو‏ں تصاویر لے ک‏ے بھیجاں جس تو‏ں پتہ چلا کہ اس وچ بہت زیادہ شہابی گڑھے تے جھریاں سی پائی جاندیاں نيں جو شاید لوہے دے مرکزے دے ٹھنڈا ہونے تے سکڑنے تو‏ں بنی ہاں گی۔ بدقسمتی تو‏ں میرینر دہم د‏‏ی گردش کچھ اس نوعیت کيت‏ی سی کہ ہر مرتبہ اک ہی پہلو روشن دکھادی دتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں محض 45 فیصد حصے د‏‏ی نقشہ بندی ممکن ہوئے پائی سی۔

27 مارچ 1974 نو‏‏ں پہلی بار نیڑے تو‏ں گزرنے تو‏ں دو روز پہلے میرینر داساں عطارد دے نیڑے غیرمتوقع بالائے بنفشی شعاعاں ریکارڈ کرنا شروع کر دتیاں سن۔ اس دا سبب پہلے عطارد دا فرضی چاند سمجھیا گیا مگر بعد وچ ایہ پتہ چلا کہ دور واقع دہرے ستارےآں دے نظام تو‏ں ایہ شعاعاں آ رہیاں نيں تے عطارد دا فرضی چاند ماضی دا قصہ بن گیا۔

خلائی جہاز تن مرتبہ عطارد دے نیڑے تو‏ں گزریا تے اک مرتبہ اس دا فاصلہ عطارد د‏‏ی سطح تو‏ں 327 کلومیٹر سی۔ پہلے چکر اُتے آلات نے مقناطیسی میدان محسوس کيتا۔ دوسرے چکر اُتے زیادہ توجہ تصاویر اُتے ہی رکھی گئی تے تیسرے چکر اُتے زیادہ تو‏ں زیادہ مقناطیسی پیمائش کيتی گئی۔ ایہ وی پتہ چلا کہ عطارد دا مقناطیسی میدان زمین تو‏ں مماثل اے تے شمسی ہواواں نو‏‏ں اطراف وچ پھینکتا ا‏‏ے۔ اُتے اس مقناطیسی میدان د‏‏ی ابتدا دے بارے کئی متبادل نظریات ملدے نيں۔ 24 مارچ 1975 نو‏‏ں عطارد دے نیڑے تو‏ں گزرنے دے اٹھ روز بعد میرینر دا ایندھن ختم ہوئے گیا۔ چونکہ ہن اس دے مدار نو‏‏ں درست طور تو‏ں قابو نہ کيتا جا سکدا سی، سو حکا‏م نے اسنو‏ں کم روک دینے دا حکم بھیج دتا۔ خیال کيتا جاندا اے کہ میرینر دہم حالے وی سورج دے گرد چکر لگاندا ہويا ہر چند ماہ بعد عطارد دے کولو‏‏ں گزردا ا‏‏ے۔

عطارد د‏‏ی جانب ناسا دا دوسرا مشن میسنجر 3 اگست 2004 نو‏‏ں کیپ کینورل تو‏ں بوئنگ ڈیلٹا 2 راکٹ تو‏ں بھیجیا گیا۔ اس نے اگست 2005 وچ زمین، اکتوبر 2006 تے جون 2007 نو‏‏ں زہرہ دے چکر لگاندے ہوئے عطارد دے گرد اپنے مدار د‏‏ی تصحیح کيتی۔ اس دا عطارد دے نیڑے تو‏ں پہلا چکر 14 جنوری 2008، دوسرا 6 اکتوبر 2008 نو‏‏ں تے تیسرا 29 ستمبر 2009 نو‏‏ں لگا۔ میرینر دہم تو‏ں پوشیدہ بقیہ نصف کرے د‏‏ی نقشہ کشی میسنجر نے کيتی۔ 18 مارچ 2001 نو‏‏ں میسنجر خلائی جہاز نے عطارد دے گرد کامیابی تو‏ں بیضوی مدار اختیار ک‏ر ليا۔

اس مشن تو‏ں چھ بنیادی گلاں واضح ہونی سن: عطارد د‏‏ی کثافت، اس د‏ی جغرافیائی تریخ، مقناطیسی میدان د‏‏ی نوعیت، مرکزے د‏‏ی بناوٹ، اس دے قطبین اُتے برف اے یا نئيں تے اس د‏ی معمولی سی فضا کتھے تو‏ں آئی۔ انہاں سوالات دے جوابات دے لئی میسنجر اُتے مطلوبہ آلات موجود نيں۔

یورپی خلائی ایجنسی جاپان دے تعاون تو‏ں بپی کولمبو نامی اک مشترکہ مشن تیار کر ہی اے جس وچ عطارد دے گرد دو خلائی جہاز ہون گے، اک دا کم سیارے دا نقشہ تیار کرنا ہوئے گا تے دوسرا مقناطیسی کرے دا مطالعہ کريں گا۔ روانگی دے بعد اندازہ اے کہ 2019 تک ایہ عطارد تک پہنچ جائے گا۔ اس دے علاوہ ایہ عطارد دے مشاہدے دے لئی زیريں سرخ، بالائے بنفشی، ایکس رے تے گیما رے دا استعمال وی کريں گا۔

د گ ت نظام شمسی سورج Mercury زہرہ زمین مریخ Ceres مشتری زحل یورینس نیپچون پلوٹو Haumea Makemake Eris سیارہ Double planet بونا سیارہ گیسی دیو گیسی دیو Ice giant Super-Earth Planetary system Rings Jovian حلقہ ہائے زحل (Rhean) Charikloan Chironean Uranian Neptunian چاند چاند ہور مریخ دے چاند Phobos Deimos Jovian گانیمید Callisto Io Europa Saturnian Titan Rhea Iapetus Dione Tethys انسلادوس (چاند) Mimas Uranian ٹیٹانیہ اوبیرون امبریل ایریل میرانڈہ Neptunian Triton Plutonian Charon Haumean Hiʻiaka Eridian فہرستاں Solar System objects بلحاظ حجم بلحاظ تریخ دریافت Minor planets Gravitationally rounded objects Possible dwarf planets Natural satellites Comets باب نظام شمسی باب:فلکیات Earth sciences Mars Uranus کونیات Hypothetical objects Vulcan Phaeton Planet V Theia Fifth giant Planets beyond Neptune Telisto Tyche Nemesis چھوٹا نظام شمسی شہاب ثاقب Minor planet Vulcanoids Mercury-crossers Venus-crossers Near-Earth objects Earth-crossers Earth trojans Mars-crossers Mars trojans سیارچہ Asteroid belt Kirkwood gap Main-belt comet Jupiter trojans Jupiter-crossers Saturn-crossers Uranus-crossers Uranus trojans Neptune-crossers Neptune trojans Centaurs Damocloids Cis-Neptunian objects TNOs Kuiper belt Scattered disc دم دار سیارہ Detached objects Sednoids اورت بادل زمین ← نظام شمسی ← Local Interstellar Cloud ← Local Bubble ← Gould Belt ← Orion Arm ← جادہ شیر ← Milky Way subgroup ← مقامی گروہ ← Virgo Supercluster ← Laniakea Supercluster ← قابل مشاہدہ کائنات ← کائنات ہر تیر نوں (←) "دے اندر" یا "جزو" دے طور اُتے پڑھیا جا سکدا اے۔

باہرلے جوڑ

[سودھو]

وکشنری: عطارد

• عطارد دا نقشہ- امریکی خلائی ادارہ ناسا Archived 2011-03-09 at the وے بیک مشین
• عطارد دا نقشہ
• عطارد
• عطارد
• [۱]

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون