niebo

 

 

wymowa:

​^?/i, IPA: [ˈɲɛbɔ], AS: [ńebo], zjawiska fonetyczne: zmięk.

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) astr. meteorol. część atmosfery lub kosmosu widziana z Ziemi jako otaczająca ją sfera; zob. też niebo w Wikipedii

(1.2) rel. mityczne miejsce, gdzie przebywa Bóg, bogowie

(1.3) przen. Bóg, bóstwo

odmiana:

(1.1-3)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	niebo	niebiosa / niebiosy / rzad. nieba
dopełniacz	nieba	niebios / niebiosów / rzad. nieb
celownik	niebu	niebiosom / rzad. niebom
biernik	niebo	niebiosa / niebiosy / rzad. nieba
narzędnik	niebem	niebiosami / rzad. niebami
miejscownik	niebie	niebiosach / daw. niebiesiech / rzad. niebach
wołacz	niebo	niebiosa / niebiosy / rzad. nieba

przykłady:

(1.1) Niebo pociemniało, pojawiły się chmury.

(1.2) Katolicy wierzą, że po śmierci duszę czeka niebo, piekło lub czyściec.

(1.3) Cóż nam robić, taki już wyrok niebios.

(1.3) Niech się dzieje wola nieba, // z nią się zawsze zgadzać trzeba^[1].

składnia:

kolokacje:

(1.1) błękitne / czyste / zachmurzone niebo • patrzeć w / na niebo • coś jest na niebie • coś leci po niebie

(1.2) iść / trafić do nieba • być w niebie

synonimy:

(1.2) raj, kraina wiecznej szczęśliwości, Elizjum, Pola Elizejskie, łono Abrahama, Królestwo Niebieskie

antonimy:

(1.1) ziemia

(1.2) piekło, pandemonium

hiperonimy:

hiponimy:

(1.2) raj

holonimy:

(1.2) zaświaty

meronimy:

(1.1) firmament, chmura, słońce, księżyc, gwiazda, gwiazdozbiór, ptak

wyrazy pokrewne:

rzecz. niebiosa nmos, niebiosy nmos, niebieski m, niebianin m, niebianka ż, zaniebieszczenie n

czas. zaniebieścić dk.

przym. niebieski, niebiański, niebieskawy

przysł. niebiesko

tem. słow. niebiesko-

związki frazeologiczne:

być jak niebo i ziemia • być w siódmym niebie • czuć się jak w niebie • jak grom z jasnego nieba • manna z nieba • niebo w gębie • pod gołym niebem • poruszyć niebo i ziemię • prośba niebiosa przebija • przychylić nieba / przychylać nieba • psie głosy nie idą w niebiosy • spaść jak piorun z jasnego nieba • spaść z nieba • wielkie nieba • wołać o pomstę do nieba

etymologia:

od prasł. *nebo^[2][3] (w liczbie mnogiej *nebesa), od praindoeur. *nébhos → chmura, obłok^[3]

por. białor. неба, bułg. небе, chorw. nebo, czes. nebe, dłuż. njebjo, głuż. njebjo, ros. небо, scs. нєбо, słc. nebo, słń. nebo i ukr. не́бо

por. gr. νέφος, łac. nebula i sanskr. नभस्

uwagi:

Formy liczby mnogiej zaczynające się na „niebios-” są używane do nadania wypowiedzi bardziej podniosłego charakteru. Formy liczby mnogiej tworzone w sposób standardowy nie są praktycznie używane.

Słownik poprawnej polszczyzny pod redakcją W. Doroszewskiego uznaje formę „niebiosy” za błędną^[4], jednak jest ona notowana przez inne słowniki^[5][6][7].

tłumaczenia:

• aleucki: (1.1) ini-x̂, iniq
• angielski: (1.1) sky, heaven; (1.2) heaven
• arabski: (1.1) سماء m; (1.2) جنة
• aramejski: (1.1) ܫܡܝܐ m ż
• asamski: (1.1) আকাশ
• baskijski: (1.1) zeru, ortzi; (1.2) zeru
• bhodźpuri: (1.1) आकाश m
• białoruski: (1.1) неба n; (1.2) неба n; (1.3) неба n
• bułgarski: (1.1) небе n; (1.2) небе n
• chiński standardowy: (1.1) 天 (tiān); (1.2) 天 (tiān); (1.3) 天 (tiān)
• chorwacki: (1.1) nebo n; (1.2) raj m, nebo n
• czeski: (1.1) nebe; (1.2) nebe, nebesa
• czukocki: (1.1) йъииӄ
• dolnołużycki: (1.1) njebjo n; (1.2) njebjo n
• duński: (1.1) himmel w; (1.2) Himmelen w
• elfdalski: (1.1) imil m
• esperanto: (1.1) ĉielo; (1.2) ĉielo; (1.3) ĉielo
• fiński: (1.1) taivas; (1.2) taivas
• francuski: (1.1) ciel
• górnołużycki: (1.1) njebjo n
• grenlandzki: (1.1) qilak
• gudźarati: (1.1) આકાશ n (ākāśa), આભ n (ābha), આસમાન n (āsamāna)
• hawajski: (1.1) lani; (1.2) lani
• hebrajski: (1.1) שמים m lm (szamajim); (1.2) שמים m lm (szamajim)
• hindi: (1.1) आकाश
• hiszpański: (1.1) cielo m; (1.2) cielo m
• inari: (1.1) alme
• islandzki: (1.1) loft n, himinn m; (1.2) himnar m/lm
• japoński: (1.1) 空 (そら, sora); (1.2) 天 (てん, ten)
• jidysz: (1.1) הימל m (himl), żart. די בלויע יאַרמלקע ż (di bloje jarmlke)
• kaszubski: (1.1) niebò n
• kataloński: (1.1) cel m
• koreański: (1.1) 하늘 (hanŭl); (1.2) 하늘 (hanŭl)
• kornijski: (1.1) ebron ż; (1.2) nev m
• litewski: (1.1) dangus m
• łaciński: (1.1) caelum / coelum n; (1.2) caelum / coelum n
• łotewski: (1.1) debesis ż lm
• manx: (1.1) aer ż
• nawaho: (1.1) yáʼąąsh, wótʼááh; (1.2) yáʼąąsh, wótʼááh
• neapolitański: (1.1) cielo m
• niderlandzki: (1.1) hemel m
• niemiecki: (1.1) Himmel m; (1.2) Himmel m
• norweski (bokmål): (1.1) sky
• nowogrecki: (1.1) ουρανός m
• orija: (1.1) ଗଗନ (gagana)
• ormiański: (1.1) երկինք (erkink')
• pali: (1.1) ākāsa m
• portugalski: (1.1) céu m; (1.2) céu m
• rosyjski: (1.1) небо n; (1.2) небо n
• rumuński: (1.1) cer n; (1.2) cer n
• sanskryt: (1.1) नभ, आकाश, दिव; (1.2) स्वर्ग, दिव, दिवस
• skolt: (1.1) âˊlmm
• słowacki: (1.1) nebo; (1.2) nebo
• staroangielski: (1.1) heofon; (1.2) heofon
• staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) ⱀⰵⰱⱁ / небо n; (1.2) ⱀⰵⰱⱁ / небо n
• starofryzyjski: (1.1) himel m; (1.2) himel m
• staroirlandzki: (1.1) nem n; (1.2) nem n
• staroperski: (1.1) 𐎠𐎿𐎶𐎠𐎴𐎶 (asmānam), 𐎠𐎿𐎶𐎠 (asmā)
• szkocki gaelicki: (1.1) adhar m
• szwedzki: (1.1) himmel w; (1.2) paradis n, himmel w
• tahitański: (1.1) raʻi
• turecki: (1.1) gök
• tuvalu: (1.1) lagi
• tybetański: (1.1) གནམ; (1.2) ལྷ་ཡུལ
• ukraiński: (1.1) небо n; (1.2) небо n
• walijski: (1.1) awyr ż
• waloński: (1.1) cîr m
• wilamowski: (1.1) hymół m, hymmuł m, hymuł m; (1.2) paradīs, hymół m, hymmuł m, hymuł m
• włoski: (1.1) cielo
• wolof: (1.1) asamaan

źródła: