Tatra T1
 Zabytkowa Tatra T1 w Pradze | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji |
1952–1958 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów |
1 |
| Długość |
13 300 mm |
| Szerokość |
2400 mm |
| Wysokość |
3050 mm |
| Masa |
16 600 kg |
| Rozstaw wózków |
1000 mm |
| Rozstaw osi w wózkach |
1900 mm |
| Układ osi |
Bo’Bo’ |
| Średnica kół |
640 mm |
| Moc silników |
4 × 44 kW |
| Typ silników |
TM 22 |
| Napięcie zasilania |
600 V |
| Prędkość maksymalna |
50 km/h |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących |
26 |
| Liczba miejsc ogółem |
95 |
Tatra T1 – tramwaj wytwarzany w latach 1952–1958 w zakładach ČKD w Pradze w Czechosłowacji. W ciągu sześciu lat produkcji powstało 287 tramwajów tego typu[3]. Jest to pierwszy model tramwaju serii Tatra.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Jeszcze pod koniec lat 30 XX wieku czechosłowacki koncern ČKD powziął zamiar wdrożenia do produkcji nowoczesnego tramwaju, opartego na amerykańskiej koncepcji PCC. Na podstawie porozumienia o wymianie licencji z amerykańską firmą Westinghouse, ČKD miała otrzymać dokumentację wyposażenia elektrycznego wozów tego typu, jednakże na skutek wybuchu II wojny światowej, nastąpiło to dopiero po wojnie[4]. Wtedy też, po porównaniu różnych konstrukcji europejskich, zapadła w Czechosłowacji decyzja o wdrożeniu do produkcji wozu według koncepcji PCC. Został on opracowany w zakładach Tatra Smíchov koncernu ČKD, a prototyp wyjechał w listopadzie 1951 roku. Pierwsze wozy rozpoczęły eksploatację w Pradze już wiosną 1952 roku[4].
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]T1 to silnikowy wagon tramwajowy wywodzący się konstrukcyjnie z amerykańskiej koncepcji PCC[1][2], a więc jest to jednokierunkowy, jednoczłonowy, czteroosiowy wagon z dwoma dwuosiowymi wózkami i podłogą na stałej wysokości. Po prawej stronie nadwozia zamontowano troje drzwi harmonijkowych z elektrycznym napędem. Układ drzwi umożliwiał ukierunkowaną wymianę pasażerów, tj. wsiadanie przednimi drzwiami i wysiadanie środkowymi lub tylnymi drzwiami. Miejsca siedzące miały postać dzielonych ławek z tapicerką ze skaju, umieszczonych wzdłuż linii okien (jedynie ostrawskie egzemplarze miały ławki zamontowane w poprzek linii okien).
Tramwaj fabrycznie wyposażono w pałąkowy odbierak prądu oraz w wyposażenie elektryczne TR32 z rozruchem oporowym[2]. Napięcie zasilające obwody elektryczne było równe 600 V prądu stałego; standardowo polaryzację dodatnią ma sieć trakcyjna, a ujemną szyny tramwajowe, lecz na życzenie przedsiębiorstw komunikacyjnych polaryzacja mogła zostać odwrócona (Brno, Ostrawa, Koszyce).
Z przodu tramwaju zamontowano jeden reflektor (dwa reflektory montowano fabrycznie dopiero w tramwajach typu T3). Nad dzieloną szyba przednią, ponad tablicą kierunkową, montowano czerwoną pięcioramienną gwiazdę. Prawdopodobnie z powodu mniejszej szerokości nadwozia niż w późniejszych tramwajach serii Tatra, tramwaj typu T1 określano potocznie jako žehlička[5] (pol. żelazko).
Dostawy
[edytuj | edytuj kod]| Państwo | Miasto | Typ | Lata dostaw | Liczba | Numery taborowe |
|---|---|---|---|---|---|
 Republika Czechosłowacka (1948–1960)
|
Koszyce | T1 | 1956–1958 | 11 | 201–211 |
| Most – Litvínov | T1 | 1957–1958 | 34 | 201–234 | |
| Ołomuniec | T1 | 1957–1958 | 10 | 101–110 | |
| Ostrawa | T1 | 1955–1957 | 44 | 501–544 | |
| Pilzno | T1 | 1955–1957 | 33 | 101–133 | |
| Praga | T1 | 1951–1956 | 133 | 5001–5133 | |
 Polska
|
Warszawa | T1 | 1955 | 2 | 501, 502 |
 ZSRR
|
Rostów nad Donem | T1 | 1957 | 20 | 301–320 |
| Łączna liczba: | 287 | ||||
Eksploatacja
[edytuj | edytuj kod]Czechosłowacja
[edytuj | edytuj kod]
Dwa prototypy wyprodukowane zostały w 1951 roku i przeznaczone do testów w Pradze. Pierwszy z nich (oznaczony nr 5001) rozpoczął jazdy próbne 22 listopada 1951 roku[6], kolejny (nr taborowy 5002) rok później.
Wozy T1 eksploatowane były do lat 80. XX wieku, a ostatni został wycofany z ruchu w Pilźnie 4 kwietnia 1987 roku[7]. Obecnie zobaczyć je można na terenie Czech w muzeach w Ostrawie (nr 528), Pilźnie (nr 121) i Pradze (nr 5001 i 5002) oraz Muzeum Techniki w Brnie (nr 5064 z Pragi)[8][9][10][11]. Egzemplarze z Ostrawy, Pilzna i Pragi są czynne i uczestniczą w przejazdach okolicznościowych. Na terenie Słowacji do celów muzealnych pozostawiono wagon o nr 203 z Koszyc[12].
Polska
[edytuj | edytuj kod]Dwa egzemplarze wyprodukowane w 1955 roku zostały zakupione do Warszawy[4]. Tam zostały przebadane przez polskich konstruktorów, a podpatrzone rozwiązania przyczyniły się do budowy tramwaju Konstal 13N[13]. Następnie wozy przekazano do jazdy liniowej (nr 501 i 502), którą zakończyły w latach 60. XX wieku[14].
ZSRR
[edytuj | edytuj kod]20 egzemplarzy wyprodukowanych w 1957 roku eksploatowanych było także w Rostowie nad Donem pod numerami taborowymi 301–320.
Wagony historyczne
[edytuj | edytuj kod]| Pochodzenie | Numer taborowy | Obecny właściciel | Typ | Rok produkcji | Historyczny od roku |
|
|---|---|---|---|---|---|---|
| Koszyce | 203 | DPMK | T1 | 1957 | 1983 | [12] |
| Ostrawa | 528 | DPO | T1 | 1957 | 1986 | [15] |
| Pilzno | 121 | PMDP | T1 | 1956 | 1983 | [16] |
| Praga | 5001 | DPP | T1 | 1951 | 1976 | [17] |
| 5002 | T1 | 1952 | 1985 | [18] | ||
| 5064 | TMB | T1 | 1955 | 1978 | [19] |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Tramwaje Tatra
- Tramwaje w Moście i Litvínovie
- Tramwaje w Ołomuńcu
- Tramwaje w Ostrawie
- Tramwaje w Pilźnie
- Tramwaje w Pradze
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b T1 [online], prazsketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ a b c Tramvajový motorový vůz T1 č. 528 [online], Dopravní podnik Ostrava a.s. [dostęp 2020-04-09] (cz.).
- ↑ Ryszard Piech: Tramwaje Tatry na przestrzeni dziejów (1). Infotram, 4 marca 2008. [dostęp 2009-10-08].
- ↑ a b c Michal Brunner. Nieśmiertelna Tatra T-3. „Świat Kolei”. Nr 6/1999. s. 35-36.
- ↑ Michael Bereň, OBRAZEM: V roce 1951 působila jako zjevení. Teď se tramvajová legenda vrátila, „Pražský deník”, 6 stycznia 2019 [dostęp 2020-04-09] (cz.).
- ↑ Ústav pro českou literaturu AV ČR, v. v. i. | Digitalizovaný archiv časopisů | RudePravo/1951/11/22/4.png [online], archiv.ucl.cas.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Plzeňské tramvaje – www.plzensketramvaje.cz – Pilsner trams – tram fans [online], www.plzensketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Plzeňské tramvaje – www.plzensketramvaje.cz – Pilsner trams – tram fans [online], www.plzensketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Vůz DP Ostrava #528 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz [online], seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Vůz DP Praha #5001 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz [online], seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Vůz TMB #5064 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz [online], seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ a b Vůz Dopravní podnik města Ostravy #683/II (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz [online], seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Wacław Niewolański, Dzieje miejskiej komunikacji tramwajowej, „Biuletyn Techniczno – Informacyjny (Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich)”, 72, s. 28–29, ISSN 2082-7377.
- ↑ Tramwaje Warszawskie – wagony Tatra T1 [online], tramwar.pl [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Vůz DP Ostrava #528 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
- ↑ Vůz PMDP #121 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
- ↑ Vůz DP Praha #5001 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
- ↑ Vůz DP Praha #5002 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
- ↑ Vůz TMB #5064 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona o tramwajach Tatra T1 w Warszawie. tramwar2.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-09)].