Tomizm

Tomizm – system filozoficzny oparty na poglądach Tomasza z Akwinu^[1]. Tomizm wywodzi się z filozofii średniowiecznej, a jego różne nurty mają przedstawicieli także w XXI wieku.

Tomizm bazuje tylko częściowo na filozofii Arystotelesa, ponieważ jest w dużym stopniu nowatorskim systemem. Przejmuje z filozofii arabskiej realną różnicę między istotą i istnieniem. Głównymi pojęciami są: istnienie, punkt, możność, kondycja, materia, przyczyna sprawcza, przyczyna, substancja, przypadłości, istota.

Cechy charakterystyczne tomizmu to:

• prawda, piękno i dobro to powszechne atrybuty bytu. Zło jest brakiem dobra i nie ma swej substancji. Każdy byt w sposób naturalny dąży do pełnego urzeczywistnienia swej natury (swej doskonałości).
• dusza ludzka jest rozumną, jednostkową formą człowieka. Połączenie duszy i ciała jest celowe, bo dusza może poznawać świat tylko poprzez zmysły ciała. Istnieją formy rozumne pozbawione ciała (aniołowie), poznające rzeczywistość bez pośrednictwa zmysłów.
• człowiek posiada władze poznawcze i pożądawcze. Władze poznawcze to zależne od ciała zmysły oraz niezależny od ciała intelekt; władze pożądawcze to zależne od ciała emocje i uczucia oraz niezależna od ciała wola. Tomizm zakłada pierwszeństwo władz poznawczych nad pożądawczymi.
• przeznaczeniem człowieka jest poznanie najwyższego dobra - oglądanie Boga dzięki "światłu chwały" (łac. lumen gloriae)
• człowiek znajduje się na drabinie bytów pomiędzy aniołami i zwierzętami.

 Osobny artykuł: Neotomizm.

Powstanie neotomizmu zainspirował Leon XIII w encyklice Aeterni Patris z 1879, zachęcając do studiowania dzieł Ojców Kościoła oraz św. Tomasza.

W Polsce największe znaczenie mają obecnie 2 nurty tomizmu:

• egzystencjalny (twórcy: Jacques Maritain, Étienne Gilson) - Stefan Swieżawski, Mieczysław Albert Krąpiec
• konsekwentny (wywodzący się z nurtu egzystencjalnego) - Mieczysław Gogacz

• Summa theologiae

• E. Gilson, Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, tłum. z fr. J. Rybałt, Warszawa 1960.
• M. A. Krąpiec, Metafizyka. Zarys teorii bytu, Lublin 1978.
• M. Gogacz, Elementarz metafizyki, Wyd. 1, ATK, Warszawa 1987.
• E. Morawiec, Odkrycie metafizyki egzystencjalnej. Studium historyczno-analityczne, Warszawa 1994.

Zobacz kolekcję cytatów o tomizmie w Wikicytatach

• Suma Teologiczna po polsku (pierwsze 34 tomy)
• Thomism (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].