Wrocław Nadodrze

Wrocław Nadodrze
	nr rej. A/2500/344/Wm z 21 stycznia 1977
	; Dworzec Wrocław Nadodrze; (widok z pl. Staszica)
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Lokalizacja	Nadodrze
Zarządca	stacja: PKP PLK; dworzec: Polregio
Data otwarcia	1868
Poprzednie nazwy	Breslau Odertor
	Dane techniczne
Liczba peronów	2
Liczba krawędzi; peronowych	3
Kasy
	Linie kolejowe
	143 Kalety – Wrocław Popowice WP2;
	Położenie na mapie Wrocławia Wrocław Nadodrze
	Położenie na mapie Polski Wrocław Nadodrze
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Wrocław Nadodrze
	51°07′32″N 17°01′56″E/51,125556 17,032222
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wrocław Nadodrze – stacja kolejowa i przedostatni ze wszystkich wybudowanych we Wrocławiu normalnotorowych dworców, powstały w 1868 według projektu Hermanna Grapowa^[1], który często mylony jest z Wilhelmem Grapowem^[2], autorem zaprojektowanego kilkanaście lat wcześniej dworca Kolei Górnośląskiej, który w 1857 zastąpił stary (z 1842) Dworzec Górnośląski i dziś nosi nazwę Wrocław Główny. Stacja jest położona na linii kolejowej nr 143^[3] łączącej Kalety i Wrocław Popowice, przy placu Powstańców Wielkopolskich na osiedlu Nadodrze. Jest ważną stacją w obrębie Dolnośląskiej Kolei Aglomeracyjnej i w ruchu wewnątrzmiejskim.

Historia

Już od roku 1855 Kolej Opolsko-Tarnogórska usiłowała uzyskać koncesję na połączenie Wrocławia z Górnym Śląskiem trasą przez Oleśnicę, Kluczbork i Lubliniec, ale koncesję w tym czasie uzyskały Koleje Górnośląskie^[4] (zarządzające wówczas wrocławskim Dworcem Górnośląskim, potem Dworcem Głównym). Dopiero w roku 1859 z koncesji tej zrezygnowały i starania podjęły ponownie Koleje Opolsko-Tarnogórskie i – nowo powstałe w 1862 – Towarzystwo Kolei Prawego Brzegu Odry. Koncesję uzyskała ostatecznie 13 listopada 1865 Kolej Opolsko-Tarnogórska, która w 1868 połączyła się z Towarzystwem Kolei Prawego Brzegu Odry, przyjmując nazwę Towarzystwa. Dworzec Nadodrze rozpoczął funkcjonowanie 28 maja 1868 odprawiając i przyjmując pociągi na trasie z Wrocławia do Oleśnicy przez Psie Pole, a 13 listopada tego samego roku uruchomiono docelowe połączenie Wrocław – Fosowskie. Jednym z obiektów inżynieryjnych na trasie do Psiego Pola był stalowy most przez Starą Odrę między Kleczkowem a Karłowicami, zlokalizowany w pobliżu browaru (dzisiejszy Piastowski) i mostu drogowego Hindenburgbrücke (dzisiejszy środkowy Most Warszawski). Początkowo dworzec zwany był Rechte-Oder-Ufer-Thorbahnhof (Dworzec Bramny Kolei Prawego Brzegu Odry), później krócej Breslau Odert(h)or (Wrocław Brama Odrzańska). Wkrótce (w 1872) Towarzystwo Kolei Prawego Brzegu Odry przeprowadziło w północno-zachodniej części ówczesnego miasta (w tym – mostem przez Odrę na jej lewy brzeg, niedaleko starego Mostu Mieszczańskiego) tor łączący Nadodrze z najmłodszym normalnotorowym dworcem miasta (dziś już nieistniejącym) – Dworcem Miejskim Kolei Prawego Brzegu Odry (Rechte-Oder-Ufer-Stadtbahnhof), który stanął obok istniejących już Dworca Świebodzkiego i Dworca Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej, w pobliżu dzisiejszego placu Orląt Lwowskich i ulicy Robotniczej.

Po II wojnie światowej, w lipcu 1945, dworzec Nadodrze był pierwszym, który mógł przyjmować pociągi z kierunków wschodnich. Znamienne jest, iż również pierwsza uruchomiona we Wrocławiu linia tramwajowa – nr 1 – połączyła ten dworzec ze stosunkowo najmniej zrujnowanym osiedlem Wrocławia – Biskupinem. Linia ta nadal kursuje po prawie tej samej trasie (dziś już znacznie przedłużonej na północ).

Budynek dworca

Stalowy most kolejowy nad Starą Odrą między Kleczkowem a Karłowicami, na linii z dworca Nadodrze na wschód, przez Sołtysowice i Psie Pole do Oleśnicy

Budynek dworca wzniesiony z czerwonej, nieotynkowanej cegły ma długość 190 m, nawiązując do modnych w Niemczech lat 60. XIX wieku stylów historyzujących. Trójkondygnacyjny korpus dworca posiada trzy ryzality, z czego środkowy, czterokondygnacyjny, poprzedzony jest arkadowym portykiem. Modernizację dworca rozpoczęto w 1912, a dokończono po I wojnie światowej w latach dwudziestych XX w., przebudowując tunele i perony, a także dokonując zmian w części towarowej.

Na stacji zatrzymują się pociągi osobowe i pośpieszne większości przewoźników świadczących usługi przewozów pasażerskich na Dolnym Śląsku (PKP Intercity, Polregio, Koleje Dolnośląskie).

Na placu Staszica przed Dworcem Nadodrze znajdują się również przystanki końcowe regularnych linii autobusowych zapewniających połączenia z miejscowościami leżącymi na północ od Wrocławia; plac ten stanowi w pewnym sensie drugi, mniejszy dworzec autobusowy (centralny dworzec autobusowy miasta umiejscowiony jest w pobliżu dworca kolejowego Wrocław Główny). Do roku 1950 do znajdującego się w pobliżu Nadodrza styku placu Strzeleckiego z placem Stanisława Staszica dworca Wrocław Wąskotorowy dojeżdżała Kolej Wąskotorowa Wrocławsko-Trzebnicko-Prusicka, której dworzec miejski uruchomiono w 1899. Później (w 1950) stacją końcową tej linii stała się znajdująca się na peryferiach stacja przy ul. Na Polance, a w latach 60. likwidując kolej wąskotorową Wrocław – Trzebnica zamknięto także i tę stację.

W 2009 roku budynek dworcowy przejął z zasobów PKP Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego^[5]. Następnie, obiekt został przekazany dolnośląskiemu oddziałowi spółki Przewozy Regionalne z przeznaczeniem na przyszłą siedzibę^[5]^[6].

Ruch pasażerski

Na stacji zatrzymują się pociągi, większości kategorii, prawie wszystkich przewoźników świadczących usługi przewozów pasażerskich na Dolnym Śląsku (PKP InterCity, Polregio, Koleje Dolnośląskie). Na stacji zatrzymują się pociągi Intercity, pośpieszne i osobowe. Stacja ma połączenia z następującymi stacjami kolei aglomeracyjnej: Wrocław Główny, Bierutów, Kluczbork, Krotoszyn, Oleśnica, Ostrów Wielkopolski, Trzebnica^[7], Jelcz-Laskowice.

Rok	Wymiana pasażerska na dobę
2017^[8]	700-999
2022^[9]	1 400

Galeria

Wejście
Kasa biletowa
Przejście na perony
Wejście do tunelu
Peron
Nastawnia "WN"
Dworzec nocą

Przypisy

↑ „Szansa dla wrocławskiego dworca Nadodrze” Beata Maciejewska, „Gazeta Wyborcza”, 4.1.2008).
↑ Encyklopedia Wrocławia podaje w dorobku Wilhelma Grapowa oba dworce: zarówno Kolei Górnośląskiej, jak Nadodrze (w wydaniu III poprawionym z 2006 autorem jest już Hermann).
↑ Linia kolejowa nr 143 Kalety - Wrocław Popowice WP2 (Mikołajów). Atlas Kolejowy Polski. [dostęp 2015-06-20].
↑ Die Eisenbahnpolitik der „freien Konkurrenz” in Preußen. W: Dietler Ziegler: Eisenbahnen und Staat im Zeitalter der Industrialisierung. Stuttgart: Franz Steiner Verlag Wiesbaden GmbH, 1996, s. 86-87. ISBN 3-515-06749-3. Cytat: „Solange von der Heydt Handelsminister war, hatte es die staatliche Verwaltung der Oberschlesischen Bahn relativ leicht. mögliche Konkurrenten von ihrem Territorium fernzuhalten. Im Jahr 1856 war zwar auf dem rechten Oderufer mit der Oppeln-Tarnowitzer Eisenbahn eine neue Bahngesellschaft in Oberschlesien konzessioniert worden. aber solange die Bahn nicht über Tarnowitz hinaus in das Revier sowie nach Norden bis Breslau verlängert wurde, war die Oppeln-Tamowitzer Bahn nicht mehr als eine Stichbahn am Rand des Territorium der Oberschlesischen Bahn, die keine ernsthafte Konkurrenz darstellte. Damit es dazu gar nicht erst kam. hatte die Oberschlesische Bahn vorgesorgt. Seit 1856 bemühte sich die Gesellschaft um die Konzession fuer eine Verbindung des oberschlesischen Reviers mit Breslau auf dem rechten Oderufer, um unter der Voraussetzung des Schutzes gegen Streckenkonkurrenz ihr Territorium gegen mögliche Konkurrenten zu schützen”. (niem.).
↑ ^a ^b Magda Nogaj: Czy Dworzec Nadodrze zmieni właściciela?. wroclaw.gazeta.pl, 2009-02-26. [dostęp 2015-06-29]. (pol.).
↑ Magdalena Kozioł, Marcin Torz: Wrocław: Dworzec Nadodrze odzyska blask. [w:] Portal NaszeMiasto.pl – Wrocław [on-line]. wroclaw.naszemiasto.pl, 2011-07-10. [dostęp 2015-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-29)]. (pol.).
↑ PKP Polskie Linie Kolejowe SA: Sieciowy Rozkład Jazdy Pociągów 2019/2020.
↑ Największe i najmniejsze stacje w Polsce. [w:] utk.gov.pl [on-line]. [dostęp 2019-12-18].
↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].

Linki zewnętrzne

Wrocław Nadodrze w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
Stacja Wrocław Nadodrze na zdjęciach archiwalnych i współczesnych

Wrocław Nadodrze
Linia 143 Kalety – Wrocław Popowice WP2 (160,536 km)
Wrocław Sołtysowice odległość: 4,027 km		Wrocław Szczepin odległość: 1,39 km

[1] „Szansa dla wrocławskiego dworca Nadodrze” Beata Maciejewska, „Gazeta Wyborcza”, 4.1.2008).

[2] Encyklopedia Wrocławia podaje w dorobku Wilhelma Grapowa oba dworce: zarówno Kolei Górnośląskiej, jak Nadodrze (w wydaniu III poprawionym z 2006 autorem jest już Hermann).

[3] Linia kolejowa nr 143 Kalety - Wrocław Popowice WP2 (Mikołajów). Atlas Kolejowy Polski. [dostęp 2015-06-20].

[4] Die Eisenbahnpolitik der „freien Konkurrenz” in Preußen. W: Dietler Ziegler: Eisenbahnen und Staat im Zeitalter der Industrialisierung. Stuttgart: Franz Steiner Verlag Wiesbaden GmbH, 1996, s. 86-87. ISBN 3-515-06749-3. Cytat: „Solange von der Heydt Handelsminister war, hatte es die staatliche Verwaltung der Oberschlesischen Bahn relativ leicht. mögliche Konkurrenten von ihrem Territorium fernzuhalten. Im Jahr 1856 war zwar auf dem rechten Oderufer mit der Oppeln-Tarnowitzer Eisenbahn eine neue Bahngesellschaft in Oberschlesien konzessioniert worden. aber solange die Bahn nicht über Tarnowitz hinaus in das Revier sowie nach Norden bis Breslau verlängert wurde, war die Oppeln-Tamowitzer Bahn nicht mehr als eine Stichbahn am Rand des Territorium der Oberschlesischen Bahn, die keine ernsthafte Konkurrenz darstellte. Damit es dazu gar nicht erst kam. hatte die Oberschlesische Bahn vorgesorgt. Seit 1856 bemühte sich die Gesellschaft um die Konzession fuer eine Verbindung des oberschlesischen Reviers mit Breslau auf dem rechten Oderufer, um unter der Voraussetzung des Schutzes gegen Streckenkonkurrenz ihr Territorium gegen mögliche Konkurrenten zu schützen”. (niem.).

[Nogaj-5] Magda Nogaj: Czy Dworzec Nadodrze zmieni właściciela?. wroclaw.gazeta.pl, 2009-02-26. [dostęp 2015-06-29]. (pol.).

[6] Magdalena Kozioł, Marcin Torz: Wrocław: Dworzec Nadodrze odzyska blask. [w:] Portal NaszeMiasto.pl – Wrocław [on-line]. wroclaw.naszemiasto.pl, 2011-07-10. [dostęp 2015-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-29)]. (pol.).

[srjp-7] PKP Polskie Linie Kolejowe SA: Sieciowy Rozkład Jazdy Pociągów 2019/2020.

[roz-8] Największe i najmniejsze stacje w Polsce. [w:] utk.gov.pl [on-line]. [dostęp 2019-12-18].

[utk23-9] Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]