Przylepka żałobna

Przylepka żałobna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	przylepka
Gatunek	przylepka żałobna
Nazwa systematyczna
Melanelia stygia (Nyl.) Divakar, A. Crespo, Wedin & Essl. Mycotaxon 7(1): 47 (1978)
Multimedia w Wikimedia Commons

Przylepka żałobna, tarczownica żałobna (Melanelia stygia (Nyl.) Divakar, A. Crespo, Wedin & Essl.) – gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)^[1]. Ze względu na symbiozę z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Montanelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1753 r. Karol Linneusz jako Lichen stygius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1978 r. Theodore Lee Esslinger^[1].

Synonimy nazwy naukowej^[3]:

Nazwy polskie według W. Fałtynowicza^[2].

Plecha

Listkowata, tworząca kolistą lub nieregularną, dość grubą plechę o średnicę do 10 cm^[4]. Największa plecha rosnąca w Norwegii na przedpolu lodowca miała średnicę 12 cm, i liczyła sobie około 240 lat^[5]. Górna powierzchnia plechy jest ciemna, ma barwę czarną, brązowoczarną, oliwkowobrązową, szaroczarną lub szarobrązową, jest gładka, miejscami pomarszczona i brodawkowata. Jest głęboko wcinana, składa się z odcinków o długości 1–2 cm i szerokości 1–1,5(2) mm. Odcinki te są kilkukrotnie i nieregularnie podzielone, ich brzegi stykają się, lub zachodzą na siebie. Są spłaszczone lub wypukłe, czasami niemal wałeczkowate i zazwyczaj mają podwinięte końce. Dolna powierzchnia plechy jest matowa, na środku czarna, na obwodzie brunatna. Występują na niej nieliczne, czarne chwytniki^[4][6].

Rozmnażanie

Dość często na górnej powierzchni występują owocniki w postaci lekanorowych apotecjów o średnicy 2–8 mm. Mają karbowany lub brodawkowaty brzeżek i czarnobrunatne lub czarne tarczki. Powstają w nich jednokomórkowe, bezbarwne zarodniki o elipsoidalnym kształcie i rozmiarach 7,5–9.5 × 5–6 μm. W jednym worku powstaje po 8 zarodników. Dość licznie występują pyknidy. Mają duży i wystający otworek^[4].

Przylepka żałobna występuje wyłącznie na półkuli północnej, ale jest tutaj szeroko rozprzestrzeniona, występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach. W Europie na północy sięga po północne wybrzeża Grenlandii i archipelag Svalbard na Morzu Arktycznym. W Polsce po II wojnie światowej w dokumentacji mykologicznej podawane są stanowiska tego gatunku wyłącznie w Karpatach i Sudetach^[2]. W wyższych partiach gór jest jeszcze dość często spotykana^[4]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[7].

W Polsce rośnie na skałach krzemianowych^[4], w Ameryce Północnej także na pniach, gałęziach i gałązkach drzew^[6].

Na skałach rośnie kilka podobnych gatunków porostów liściastych, jednak morfologicznie można je dość łatwo odróżnić:

• przylepka oddzielona (Melanelia disjuncta) posiada na plesze soralia^[6],
• przylepka strzępiasta (Melanelia panniformis) ma plechę grubą, zbudowana ze skupiska łatek