Pasmo Babiogórskie
 Pasmo Babiogórskie widziane z północy | |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion | |
| Mikroregion(y) |
Pasmo Babiogórskie |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Pasmo Babiogórskie – pasmo górskie położone w Beskidach Zachodnich na pograniczu polsko-słowackim, część Beskidu Żywieckiego, róźnie definiowane w literaturze co do swojego zasięgu. Najwyższym szczytem pasma jest Diablak (1725 m).
Regionalizacja
[edytuj | edytuj kod]W szeroko rozpowszechnionej regionalizacji fizycznogeograficznej Polski autorstwa Jerzego Kondrackiego, stanowi ono mikroregion i obejmuje masyw Babiej Góry oraz Pasmo Policy[1]. Według niektórych publikacji Pasmo Babiogórskie składa się z masywu Babiej Góry i z Pasma Mędralowej, ale nie zawiera Pasma Policy[2]. Niekiedy można też spotkać inne definicje: najbardziej wąską – gdzie nazwa ta odnosi się jedynie do samego masywu Babiej Góry (bez Policy i Mędralowej)[3], oraz najbardziej szeroką – głównie w starszej literaturze, gdzie omawiane pasmo składa się z trzech członów (Mędralowa, Babia Góra, Polica)[4]. Dalsza część niniejszego artykułu opiera się na definicji według Jerzego Kondrackiego.
W najnowszej, opracowanej w 2014 r. regionalizacji autorstwa Jarosława Balona i Miłosza Jodłowskiego, Pasmo Babiogórskie wchodzi w skład Beskidu Żywiecko-Orawskiego (słow. Žyviecko-oravské Beskydy)[5].
Topografia
[edytuj | edytuj kod]Granice pasma przyjęte przez Jerzego Kondrackiego są następujące: od Przełęczy Jałowieckiej Północnej (granica polsko-słowacka) w kierunku północno-wschodnim potokiem Czatożanką oraz rzeką Skawicą do jej ujścia do Skawy; Skawą w górę do ujścia potoku Bystrzanki i dalej w górę Bystrzanką, Ciśniawą oraz południowymi podnóżami Babiej Góry, aż do osiągnięcia doliny rzeki Półgórzanki, której źródłowym odcinkiem w górę pod Przełęcz Jałowiecką Północną. Tak ujęte Pasmo Babiogórskie rozciąga się z południowego zachodu na północny wschód, ma długość ok. 23 km, szerokość ok. 8 km i znajduje się głównie na terytorium Polski[1].
Od siodła Jałowieckiej Przełęczy Północnej (998 m), główny grzbiet pasma wznosi się na Małą Babią Górę (1517 m), skąd biegnie na przełęcz Bronę (1408 m) i najwyższy w całych Beskidach Zachodnich Diablak (1725 m). Granica państwa skręca na szczycie na południe, ku Działom Orawskim, a grzbiet Babiej opada ku wschodowi, przez Gówniak (1657 m), Kępę (1521 m) i Sokolicę (1367 m), na przełęcz Krowiarki (1011 m). Dalej pasmo pnie się przez Syhlec (1143 m), Cyl Hali Śmietanowej (1298 m) i osiąga Policę (1369 m), z której na południe odchodzi grzbiet Czyrńca (1328 m), przechodzący potem w Pasmo Orawsko-Podhalańskie. Główny grzbiet schodzi stąd do Kucałowej Przełęczy (1148 m), kulminuje w Okrąglicy (1239 m), a następnie, poprzez Soskę (1063 m) i Cupel (887 m), obniża się do doliny Skawy pod Osielcem[6].
Środowisko przyrodnicze
[edytuj | edytuj kod]Pasmo zbudowane jest z piaskowców i łupków w strefie płaszczowiny magurskiej. Na stromych północnych stokach Babiej Góry występują żleby, osuwiska i gołoborza, te ostatnie pokrywają także samą kopułę szczytową Diablaka. W niektórych niszach osuwiskowych w plejstocenie istniały przypuszczalnie niewielkie pola firnowe. Cechą charakterystyczną pasma są dobrze rozwinięte piętra roślinności: od regla dolnego, przez regiel górny i piętro kosodrzewiny, po piętro muraw alpejskich (dwa ostatnie tylko na Babiej Górze)[1]. W całym paśmie zidentyfikowano 91 jaskiń o łącznej długości 1174,2 m. Najwięcej z nich znajduje się w Paśmie Policy. Najdłuższą z jaskiń jest Jaskinia Oblica o długości 436 m i deniwelacji 21,1 m, usytuowana u północnych podnóży Pasma Policy, na zachodnim stoku Śmietarniaka[7]. Dla ochrony przyrody w Polsce utworzono Babiogórski Park Narodowy oraz dwa rezerwaty (Na Policy, Rezerwat im. prof. Zenona Klemensiewicza), a na Słowacji funkcjonuje Obszar Chronionego Krajobrazu „Horná Orava”[2].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]W obrębie pasma istnieje gęsta sieć szlaków turystycznych, przez kulminacje Diablaka i Policy przechodzi Główny Szlak Beskidzki. Znajdują się tu dwa popularne schroniska górskie: Schronisko PTTK na Markowych Szczawinach oraz schronisko PTTK na Hali Krupowej. Ważniejsze wsie leżące u podnóży pasma to: Zawoja, Skawica, Bystra Podhalańska, Sidzina, Zubrzyca Dolna, Zubrzyca Górna, Lipnica Mała, Lipnica Wielka, Rabczyca, Rabcza, Orawska Półgóra. Najbliższe miasta to: Jordanów, Maków Podhalański i Sucha Beskidzka[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 318–319, 330–333.
- ↑ a b Stanisław Figiel, Piotr Krzywda, Czym jest Beskid Żywiecki? Środowisko geograficzne, [w:] Stanisław Figiel i inni, Beskid Żywiecki. Przewodnik, wyd. 2, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2012, s. 23–42.
- ↑ Jarosław Balon, Miłosz Jodłowski, Paweł Krąż, Beskidy Zachodnie (513.4–5), [w:] Andrzej Richling i inni red., Regionalna geografia fizyczna Polski, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021, s. 481–496.
- ↑ Mieczysław Klimaszewski, Podział morfologiczny południowej Polski, „Czasopismo Geograficzne”, 17 (3–4), 1939–1946, s. 133–182.
- ↑ J. Balon, M. Jodłowski, Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich – studium metodologiczne, [w:] W. Ziaja, M. Jodłowski (red.), 'Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu, Kraków 2014, s. 85–106.
- ↑ a b Beskid Żywiecki. Mapa turystyczna (1:50.000), wyd. 12, Kraków: Wydawnictwo „Compass”, 2018, s. 1.
- ↑ Paweł Franczak i inni, Inwentaryzacja, waloryzacja i geoochrona jaskiń w Paśmie Babiogórskim i Przedbabiogórskim, [w:] Paweł Franczak i inni red., Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii, t. 4, Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 85–116.