Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]

Przejdź do zawartości

Beskid Żywiecko-Orawski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Beskid Żywiecko-Orawski
Ilustracja
Masyw Babiej Góry
Megaregion

Region karpacki

Prowincja

Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym

Podprowincja

Zewnętrzne Karpaty Zachodnie

Makroregion

Beskidy Zachodnie

Mezoregion

Beskid Żywiecko-Orawski

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
woj. śląskie
woj. małopolskie
Słowacja:
kraj żyliński

Beskid Żywiecko-Orawski (słow. Žyviecko-oravské Beskydy[a]) – pasmo górskie położone na pograniczu polsko-słowackim (żywiecko-orawskim), wschodnia część Beskidu Żywieckiego obejmująca masywy Babiej Góry (1725 m), Pilska (1557 m), Romanki, Lipowskiego Wierchu, Mędralowej, Jałowca oraz Policy[1]. Wydzielony jako mezoregion w obrębie Beskidów Zachodnich z indeksem 513.51, w ramach regionalizacji fizycznogeograficznej Polski z 2018 roku wykonanej przez międzyuczelniany zespół geografów pod kierownictwem Jerzego Solona[2]. Pojęcie obecne w najnowszej literaturze naukowej, nie występuje w podziałach turystyczno-krajoznawczych Beskidu Żywieckiego[3]. W geografii słowackiej region jest określany jako Oravské Beskydy[4] i zaliczany do makroregionu Stredné Beskydy[5].

Środowisko przyrodnicze

[edytuj | edytuj kod]

Region ma powierzchnię 939 km², z czego 73,3% (tj. 688 km²) przypada na terytorium Polski. Stanowi najwyższy człon Beskidów Zachodnich – jedyny gdzie obecne są krajobrazowe piętra kosodrzewiny i halne. Budują go skały fliszowe w strefie jednostki magurskiej. Rzeźba terenu ma charakter średniogórski, choć na Babiej Górze są formy podobne do wysokogórskich utworów polodowcowych. Stoki bywają strome i podatne na osuwiska, występują wychodnie skalne i gołoborza[6]. W stosunku do długich i wyrównanych masywów sąsiedniego, niższego Beskidu Żywiecko-Kisuckiego, odmienna jest tutaj geometria grzbietów, które są bardziej zwarte, z wyraźniej zaznaczonymi szczytami i przełęczami[7].

Miejscowa przyroda jest objęta ochroną w formie słowackiego Obszaru Chronionego Krajobrazu „Horná Orava”, a po polskiej stronie istnieją Żywiecki Park Krajobrazowy i Babiogórski Park Narodowy. Z małoobszarowych form ochrony egzystują rezerwaty z fragmentami górnoreglowego starodrzewia świerkowego, m.in. Pilsko, Romanka, Lipowska[8].

Różnice w podziałach geograficznych

[edytuj | edytuj kod]

Beskid Żywiecko-Orawski wyosobniono jako mezoregion beskidzki w podziale Karpat Zachodnich autorstwa Jarosława Balona i Miłosza Jodłowskiego. Ciągnie się on skośnie z południowego zachodu na północny wschód, od okolic wsi Rajcza w dolinie rzeki Soły i wsi Mutne w dolinie Mutnianki, do rejonu miast Sucha Beskidzka i Jordanów w dolinie Skawy. Graniczy z Beskidem Żywiecko-Kisuckim, Międzygórzem Jabłonkowsko-Koniakowskim, Beskidem Śląskim, Kotliną Żywiecką, Pasmami Pewelsko-Krzeszowskimi, Beskidem Makowskim, Pogórzem Orawsko-Jordanowskim i Działami Orawskimi[9].

Taki podział nawiązuje do regionalizacji Słowacji według Emila Mazúra i Michala Lukniša, którzy w przestrzeni Beskidu Żywieckiego wyróżnili odrębne Kysucké Beskydy i Oravské Beskydy, przy czym do części orawskiej zaliczyli, inaczej niż geografowie polscy, także masywy Oszusa i Krawców Wierchu[10]. W kocepcji Jarosława Balona i współpracowników masywy te są włączone do części kisuckiej[11].

W obowiązującej powszechnie przed 2018 rokiem regionalizacji Polski Jerzego Kondrackiego również figuruje termin Beskid Żywiecko-Orawski, jednak w innym znaczeniu niż omawiane tutaj hasło. Obejmuje on obszar od Wielkiej Raczy i Wielkiej Rycerzowej po Romankę i Pilsko, oraz występuje w niższej randze mikroregionu (pod symbolem 513.511) jako jedna z czterech składowych rozległego mezoregionu Beskidu Żywieckiego (obok Pasma Babiogórskiego, Beskidu Orawsko-Podhalańskiego i Działów Orawskich). Mędralowa i Jałowiec w podziale Jerzego Kondrackiego przynależą do mezoregionu Beskidu Makowskiego[12].

  1. Jest to słowackie tłumaczenie polskiej nazwy regionu stosowane przez polskich geografów, geografowie słowaccy używają własnej nomenklatury – zobacz wyjaśnienia w dalszej części tesktu.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Balon i inni 2021, s. 490–491.
  2. Solon i inni 2018, s. 170.
  3. Figiel, Krzywda 2012, s. 23–26.
  4. Mazúr, Lukniš 1978, s. 119.
  5. Regionalizacja Słowacji. [dostęp 2014-11-08].
  6. Balon i inni 2021, s. 481, 490.
  7. Balon, Jodłowski 2005, s. 73.
  8. Figiel, Krzywda 2012, s. 36–40.
  9. Balon, Jodłowski 2014, s. 91–93.
  10. Mazúr, Lukniš 1978, s. 107–108, 119.
  11. Balon i inni 2021, s. 481.
  12. Kondracki 2002, s. 327–328, 330–333.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Balon J., Jodłowski M., Regionalizacja fizycznogeograficzna pogranicza polsko-słowackiego, [w:] Perspektywy rozwoju regionu w świetle badań krajobrazowych, red. Strzyż M., Kielce 2005, s. 69–76.
  • Balon J., Jodłowski M., Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich – studium metodologiczne, [w:] Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu, red. Ziaja W., Jodłowski M., Kraków 2014, s. 85–106.
  • Balon J., Jodłowski M., Krąż P., Beskidy Zachodnie (513.4–5), [w:] Regionalna geografia fizyczna Polski, red. Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M., Poznań 2021, s. 481–496.
  • Figiel S., Krzywda P., Czym jest Beskid Żywiecki? Środowisko geograficzne, [w:] Beskid Żywiecki. Przewodnik, Figiel S., Janicka-Krzywda U., Krzywda P., Wiśniewski W., Pruszków 2012, wydanie II, s. 23–42.
  • Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa 2002, wydanie III.
  • Mazúr E., Lukniš M., Regionálne geomorfologické členenie Slovenskej socialistickej republiky, [w:] „Geografický časopis”, nr 30/2, 1978, s. 101–125.
  • Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, [w:] „Geographia Polonica”, nr 91/2, 2018, s. 143–170.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]