Sigrid Undset

Sigrid Undset

Fotografia Aage Rasmussena z 1928
Data i miejsce urodzenia	20 maja 1882 Kalundborg
Data i miejsce śmierci	10 czerwca 1949 Lillehammer
Narodowość	norweska
Język	norweski
Dziedzina sztuki	powieść, nowela, esej
Ważne dzieła
Krystyna, córka Lavransa Olaf, syn Auduna
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Nobla w dziedzinie literatury
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Sigrid Undset (ur. 20 maja 1882 w Kalundborgu, zm. 10 czerwca 1949 w Lillehammer) – norweska powieściopisarka i nowelistka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1928^[1][2][3] za „niezapomniany opis skandynawskiego średniowiecza”^[2][3]. Jest jedną z najbardziej znanych twórczyń literatury skandynawskiej XX wieku^[4].

Jej ojciec, Ingvald Undset, był norweskim filologiem klasycznym i nordyckim^[5] , a także znanym archeologiem^[1][5] [6], z kolei matka, Charlotte z domu Gyth, była Dunką. Sigrid Undset została ochrzczona w niedzielę, 2 lipca 1882^[5] . Kiedy przyszła pisarka miała dwa lata, jej rodzina przeniosła się do Kristianii^[1], gdzie ojciec objął stanowisko dyrektora tamtejszego Muzeum Starożytności^[1][6]. Po ukończeniu kształcenia podstawowego (podobnie jak jej siostry, w koedukacyjnej pensji Ragny Nielsen^[5] ) pisarka uczęszczała do szkoły handlowej^[1]. Po śmierci Ingvalda Undseta w 1893, w związku z pogorszeniem sytuacji materialnej rodziny, podjęła pracę biurową^[6] w przedsiębiorstwie elektrotechnicznym^[2]. W 1905 duńskie wydawnictwo odrzuciło rękopis jej pierwszej powieści, Aage Nilssøn til Ulvholm^[6][7]. Wydawca zwrócił pisarce uwagę: „Proszę nie pisać więcej powieści historycznych. Proszę spróbować napisać coś współczesnego”^[6]. Dwa lata później ukazała się jej debiutancka powieść Pani Marta Oulie^[6][7], następnie zaś zbiór nowel Szczęśliwy wiek^[6] z 1908^[8]. W 1909 opublikowała sagę Wiga-Ljot i Wigdis, a także otrzymała państwowe stypendium, dzięki któremu mogła porzucić pracę oraz udać się w podróż do Niemiec i Włoch^[6] w latach 1909–1910^[9]. W Rzymie poznała malarza Andersea Castusa Svarstada^[6][9], w którym się zakochała. W 1910 ukazał się jej jedyny tom poezji zatytułowany Młodość. Popularność przyniosła jej powieść Jenny z 1911, w której opisała historię swojej nieszczęśliwej miłości do żonatego, starszego od niej o 13 lat malarza^[6]. W 1912 ukazał się jej zbiór nowel Fattige skjæbner^[10]. Jej twórczość z lat 1912–1920 określana jest jako literatura kobieca. W swoich dziełach z tego okresu zwracała uwagę na kwestie równości płci^[6], uważając jednocześnie, że zadaniem kobiet jest macierzyństwo^[11].

W 1924 przeszła na katolicyzm^[2] po zetknięciu się z katolicką literaturą angielską, a następnie (w 1928^[1]) została świecką dominikanką, przyjmując imię Olafa^[12]. Rozwiodła się w 1925, ponieważ Kościół katolicki nie uznał rozwodu, który Svarstad przeprowadził z poprzednią partnerką^[11].

W 1928 Sigrid Undset została laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za „niezapomniany opis skandynawskiego średniowiecza”. Pisarka zrezygnowała z wygłoszenia wykładu noblowskiego, twierdząc: „Lżej mi pisać niż mówić, tym bardziej mówić o sobie”^[11].

W 1938 zmarła córka pisarki, a w 1939 jej matka. W 1940 jej starszy syn zginął podczas kampanii norweskiej^[11]. Undset otwarcie występowała przeciwko narodowemu socjalizmowi, przez co była przedstawiana jako antagonista Knuta Hamsuna. W 1940, po zajęciu Norwegii przez Wehrmacht^[11], wyemigrowała, wraz z młodszym synem Hansem, do Stanów Zjednoczonych^[4][11] przez Szwecję, Związek Radziecki i Japonię^[4]. W czasie II wojny światowej prowadziła działalność propagandową przeciwko rządom Vidkuna Quislinga, popierając jednocześnie norweski rząd emigracyjny w Londynie. Po powrocie do Norwegii w 1945 odznaczona została Krzyżem Wielkim Orderu Świętego Olafa. W ostatnich latach życia poświęciła się głównie literaturze dziecięcej. Zmarła na udar mózgu 10 czerwca 1949 w Lillehammer^[13].

Jej portret widnieje na banknotach 500 NOK.

• Pani Marta Oulie (1907, Fru Marta Oulie)
• Szczęśliwy wiek
• Młodość (1910)
• Wiga-Ljot i Wigdis (1909)
• Jenny (1911)
• Wiosna (1914)
• Kobiecy punkt widzenia (1919, zbiór esejów)
• Krystyna, córka Lavransa (1920–1922)
• Legenda o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu
• Olaf, syn Auduna (1925–1927)
• Propaganda katolicka (1927)
• Etapy I–II (1929–1933)
• Krzak gorejący (1930)
• Wierna żona (1936)
• Norwescy święci (1937)
• Madame Dorothea (1939)

• Sigrid Undset. W: Grzegorz Górny: Leksykon literackich laureatów nagrody Nobla. Kraków: Zebra, 1993, s. 72–74. ISBN 83-900900-3-1.
• Józefa Królczyk Bremer. „Nawracam się nie dla katolików, ale na katolicyzm” (Sigrid Undset). Literacko-medialny wizerunek norweskiego konwertyty. „Studia Europaea Gnesnensia”. 11, s. 201-212, 2015. DOI: 10.14746/SEG.2015.11.10. ISSN 2082-5951. 
• Katarzyna Tunkiel: Znad fiordów do metropolii. Obrazy miasta i miejskiej wędrówki w wybranych powieściach norweskich. Poznań: Wydział Neofilologii UAM w Poznaniu, 2016, seria: Dysertacje Wydziału Neofilologii UAM w Poznaniu. DOI: 10.14746/9788394719814. ISBN 978-83-947198-1-4.
• Justyna Iwaszkiewicz. Droga do katolicyzmu (1). „W Drodze”. 8 (312), 1999. ISSN 0137-480X. 

• Powieść Pani Marta Oulie w tłumaczeniu Katarzyny Tunkiel w bibliotece Wolne Lektury na Licencji Wolnej Sztuki.