Smardz wyniosły
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
smardz wyniosły |
| Nazwa systematyczna | |
| Morchella elata Fr. Syst. mycol. 2 (1): 8 (Lund, 1822) | |
Smardz wyniosły (Morchella elata Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny smardzowatych (Morchellaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Morchella, Morchellaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Niektóre synonimy:
- Boletus esculentus P. Micheli 1729
- Morchella purpurascens (Krombh. ex Boud.) Jacquet. 1984
- Suillus pinguis Thore 1803[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Wysokość 4–10, rzadko do 15 cm. Owocnik składa się z główki stanowiącej od 1/2 do 2/3 jego wysokości i trzonu. Wewnątrz jest pusty. Główka o barwie od czerwonobrązowej do czarnobrązowej, podobnej szerokości jak trzon, smukła, o kształcie od stożkowatego do dzwonkowatego z ostrym wierzchołkiem, z pionowymi żebrami i poprzecznymi listewkami. Żebra i listewki tworzą ograniczenie znajdujących się między nimi alweoli. Brzeg główki niepodwinięty. Trzon o barwie od białej do bladoochrowożółtej, słabo pofałdowany i nieco oprószony. Miąższ kruchy, woskowaty o przyjemnym zapachu i smaku[3].
- Gatunki podobne
Inne gatunki z rodzaju smardz, zwłaszcza smardz stożkowaty (Morchella conica), który ma podobny kształt i powierzchnię główki. Zasadnicza różnica dotyczy szerokości główki; u smardza stożkowatego jest ona dużo szersza niż trzon, a jej brzeg łukowato odstaje od trzonu[3].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Podano stanowiska smardza wyniosłego w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie, Azji, Australii i na Nowej Zelandii[4]. W Polsce do 2020 r. podano około 50 stanowisk, jednakże wszystkie wymagają rewizji z powodu zmian taksonomicznych w ostatnich latach[3]. Wiele nowych stanowisk tego gatunku podaje internetowy atlas grzybów. znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[5]. W latach 1983–2014 podlegał ochronie ścisłej[3]. Od 2014 r. w Polsce jest objęty ochroną częściową grzybów (chronione są okazy rosnące poza terenem ogrodów, upraw ogrodniczych, szkółek leśnych oraz poza terenami zieleni)[6].
Grzyb naziemny. Według niektórych autorów jest saprotrofem, według innych grzybem mykoryzowym. Występuje w lasach i na ich obrzeżu, w ziołoroślach na świetlistych miejscach poza lasami, zwykle na ubogich, piaszczystych glebach[3].
Jest grzybem jadalnym[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-16] (ang.).
- ↑ a b c d e Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Występowanie Morchella elata na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2022-12-04] (ang.).
- ↑ a b Aktualne stanowiska smardza wyniosłego w Polsce [online], Internetowy atlas grzybów [dostęp 2022-12-04] (ang.).
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.