Mintaka

Ten artykuł dotyczy gwiazdy w gwiazdozbiorze Oriona. Zobacz też: przełęcz w Hindukuszu.

Mintaka

δ Orionis A
Pas Oriona - Mintaka jest gwiazdą w górze po prawej
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Orion
Rektascensja	05h 32m 00,400s[1]
Deklinacja	−00° 17′ 56,74″[1]
Paralaksa (π)	0,00471 ± 0,00058″[1][2]
Odległość	~1200 ly ~380[3] pc
Wielkość obserwowana	2,41 ± 0,01m[1]
Ruch własny (RA)	0,64 ± 0,56 mas/rok[1]
Ruch własny (DEC)	−0,69 ± 0,27 mas/rok[1]
Prędkość radialna	18,50 ± 0,50 km/s[1]
Charakterystyka fizyczna
Wielkość absolutna	−5,35m[2]
Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół	Centrum Galaktyki
Półoś wielka	8550 pc[2]
Mimośród	0,1010[2]
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 34 Ori 2MASS: J05320040-0017566 Bonner Durchmusterung: BD−00°983 Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 206 Boss General Catalogue: GC 6847 Katalog Henry’ego Drapera: HD 36486 Katalog Hipparcosa: HIP 25930 Katalog jasnych gwiazd: HR 1852 SAO Star Catalog: SAO 132220 Mintika

Delta Orionis B

δ Ori B
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Orion
Rektascensja	05h 31m 58,745s[4]
Deklinacja	−00° 18′ 18,65″[4]
Wielkość obserwowana	14,0m[4]
Ruch własny (RA)	−9,4 ± 6,7 mas/rok[4]
Ruch własny (DEC)	5,0 ± 4,3 mas/rok[4]
Alternatywne oznaczenia
2MASS: J05315874-0018186

Delta Orionis C

δ Ori C
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Orion
Rektascensja	05h 32m 00,406s[5]
Deklinacja	−00° 17′ 04,38″[5]
Paralaksa (π)	0,004 ± 0,005″[5]
Wielkość obserwowana	6,83 ± 0,01m[5]
Ruch własny (RA)	−2,1 ± 2,3 mas/rok[5]
Ruch własny (DEC)	−14,6 ± 2,2 mas/rok[5]
Prędkość radialna	21 ± 5 km/s[5]
Charakterystyka fizyczna
Typ widmowy	B2 Vsn[5]
Alternatywne oznaczenia
2MASS: J05320041-0017041 Bonner Durchmusterung: BD−00°982 Boss General Catalogue: GC 6848 Katalog Henry’ego Drapera: HD 36485 Katalog jasnych gwiazd: HR 1851 SAO Star Catalog: SAO 132221

Mintaka (Delta Orionis, δ Ori) – gwiazda wielokrotna, jedna z jaśniejszych gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona (obserwowana wielkość gwiazdowa: 2,41^m). Jest to zachodnia gwiazda pasa Oriona. Odległa od Słońca o około 1200 lat świetlnych.

Gwiazda ma tradycyjną nazwę Mintaka, która wywodzą się z arabskiego ‏منطقة‎ manṭaqa i oznacza „pas”, co nawiązuje do jej położenia w gwiazdozbiorze^[6][7][8]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Mintaka dla określenia tej gwiazdy^[9].

Jest to układ sześciokrotny, w którego skład wchodzą jasne, masywne gwiazdy^[3][10]. Różne metody pomiaru dają różne wartości odległości tego systemu gwiezdnego, co ma wpływ na wyznaczone parametry gwiazd, jednak wiadomo że należą one do asocjacji Orion OB1b, odległej o około 380 pc (~1200 lat świetlnych). Odległość uzyskana z użyciem fotometrii jest spójna z takim założeniem, sprawia ono także, że parametry fizyczne gwiazd nie mają anomalnych wartości. Podane niżej wartości zakładają taką odległość^[3].

Główny składnik to gwiazda potrójna. Gwiazdy δ Ori Aa1 i Aa2 tworzą układ spektroskopowo podwójny, jest to także gwiazda zmienna zaćmieniowa typu Algola^[1][6]. W większej odległości okrąża je składnik δ Ori Ab, odległy od pary Aa o 0,30 sekundy kątowej (pomiar z 2013 r.); mają one wielkości gwiazdowe 2,41^m (Aa) i 3,76^m (Ab)^[11]. Zaćmienia powodują spadki jasności o 0,2^m[6].

Układ podwójny Delta Orionis Aa (właściwa Mintaka^[9]) ma okres orbitalny (a także zmienności) równy 5,732 doby. Tworzy go jasny błękitny olbrzym należący do typu widmowego O9,5 II i gwiazda ciągu głównego reprezentująca typ widmowy B1 V. Składnik Aa1 ma temperaturę 29 500 ± 500 K i jasność około 190 tysięcy razy większą niż jasność Słońca; jego masa to 24 ⁺¹⁰₋₈ M_☉, a promień fotosfery jest równy 16,5 ± 1,0 R_☉. Składnik Aa2 ma temperaturę 25 600 ± 3000 K i jasność około 16 tysięcy razy większą niż Słońce; jego masa to około 8,4 masy Słońca, a promień fotosfery jest równy 6,5 ^+2,0_−1,5 R_☉^[3].

Delta Orionis Ab okrąża tę parę w okresie 346 lat, w odległości około 100 au. Odpowiada za około 25% światła emitowanego przez układ. Gwiazda ta ma temperaturę 28 400 ± 1500 K i jasność około 63 tysiące razy większą niż Słońce; jej masa to około 22,5 masy Słońca, a promień fotosfery jest równy 10,4 ± 2,0 promienia Słońca^[3]

Słaba gwiazda Delta Orionis B znajduje się 33,0″ od głównego składnika (pomiar z 2014 roku), ma wielkość obserwowaną 14,20^m[11]. Odkrył ją Sherburne Wesley Burnham^[7][11].

Składnik C znajduje się 53,3″ od głównego składnika (w 2015 r.) i ma wielkość obserwowaną 6,83^m. Odkrył go Friedrich Struve^[11]. Charakteryzują ją wyraźne, ostre linie spektralne helu i silne pole magnetyczne^[10]. Jest to gwiazda spektroskopowo podwójna^[5][10]. Główny składnik to gwiazda ciągu głównego typu widmowego B3, a jego słabsza towarzyszka należy najprawdopodobniej do typu widmowego A0. Okres obiegu składników wokół wspólnego środka masy to 29,96 ± 0,02 doby, orbity mają mimośród 0,32 ± 0,07. Jaśniejsza gwiazda ma temperaturę ok. 19 000 K i masę ok. 7 M_☉, zaś słabsza 10 000 K i masę około 2,5 masy Słońca. Masywniejsza gwiazda szybko rotuje, co powoduje zmienność emisji w linii wodoru H_α z okresem około 1,5 dnia, a to odpowiada prędkości obrotu 32 km/s; słabszy składnik obraca się z prędkością około 15 km/s^[10].

Mintakanie to fikcyjna rasa przedstawiona w serialu Star Trek: Następne pokolenie w odcinku Who Watches the Watchers? zamieszkująca planetę Mintaka III – trzecią planetę w systemie Mintaki^[12].

• Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona
• Lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach