Mewa żółtonoga
| Larus fuscus[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
 L. f. graellsii w szacie godowej | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
mewa żółtonoga | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 obszary lęgowe zimowiska występuje przez cały rok | |||
Mewa żółtonoga (Larus fuscus) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny mewowatych (Laridae). Przeważnie wędrowny, w sezonie lęgowym zamieszkuje Eurazję, zimuje także w Afryce i Ameryce Północnej. W Polsce skrajnie nielicznie lęgowy na północy.
Podgatunki i zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia następujące podgatunki[4]:
- mewa brytyjska[5] (L. f. graellsii) – Grenlandia, Islandia, Wyspy Owcze i zachodnia Europa[4]; zimują od południowo-zachodniej Europy po zachodnią Afrykę, coraz częściej także na atlantyckim wybrzeżu Ameryki Północnej[6]
- L. f. intermedius – Holandia, Niemcy, Dania, południowo-zachodnia Szwecja i zachodnia Norwegia[4], izolowana populacja występuje w północno-wschodniej Hiszpanii w delcie Ebro; zimują głównie w zachodniej Europie i zachodniej Afryce[6]
- mewa żółtonoga[5] (L. f. fuscus) – północna Norwegia, Szwecja i Finlandia po Morze Białe[4]; zimują głównie w Afryce i południowo-zachodniej Azji[6]
- mewa syberyjska[5] (L. f. heuglini) – północna Rosja od Półwyspu Kolskiego po północno-centralną Syberię[4]; zimują głównie od Bliskiego Wschodu na południe po wschodnią Afrykę i na wschód po Indie, wschodnie Chiny i Koreę Południową[6]
- mewa stepowa[5] (L. f. barabensis) – stepy centralnej Azji; zimują głównie w południowo-zachodniej Azji[6]
Niegdyś mewy: żółtonoga i srebrzysta (L. argentatus) uznawane były za jeden gatunek, jednak w większości obszarów współwystępowania tych mew nie krzyżują się one ze sobą. Systematyka mewy żółtonogiej jest niejasna[6].
W Polsce najczęściej obserwowane są ptaki podgatunku nominatywnego. Wyjątkowo podejmują próby rozrodu w północnej Polsce. Kilkukrotnie obserwowano pary na przymorskich jeziorach Gardno i Łebsko, ale do 2015 odnotowano tylko dwa potwierdzone lęgi: w latach 1987–89 na jeziorze Gardno i w 1991 pod Świnoujściem[7]. W maju i czerwcu 2020 gniazdującą parę mew żółtonogich zaobserwowano na warszawskim Mokotowie (możliwe, że lęg miał tam też miejsce dwa lata wcześniej), a w czerwcu 2021 na Zbiorniku Mietkowskim nieopodal Wrocławia[8]. Podgatunek L. f. intermedius do 2019 stwierdzono 4 razy[9]. W 2015 po raz pierwszy na terenie Polski zaobserwowano osobnika z podgatunku L. f. heuglini[10], do 2021 odnotowano w sumie 8 stwierdzeń[11].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Wygląd
[edytuj | edytuj kod]Wyraźnie zaznaczony jedynie dymorfizm wiekowy. W okresie godowym ciało białe, grzbiet i skrzydła (u występującej w Polsce L. f. fuscus) czarne, na końcówkach białe plamy. Nogi i dziób żółty. Na żuchwie czerwona plama. Szata spoczynkowa niewiele się różni, głównie ciemnobrązowymi plamami na głowie i karku. Mewa brytyjska ma grzbiet i skrzydła szare, jedynie końce skrzydeł ciemniejsze. Podgatunek L. f. intermedius jest pod tym względem polimorficzny. Osobniki młodociane brązowo-białe, jaśniejsze od spodu z czarnym dziobem i brązowymi nogami. Na brzuchu ciemne plamy, a na skrzydłach i grzbiecie brunatne pióra są biało obrzeżone na końcu. Po dwóch latach z każdym pierzeniem szata staje się coraz jaśniejsza. Łapy osobników młodych i prawie dorosłych są cieliste. Szatę ostateczną osiągają w 4. roku życia.
Podobna do mewy siodłatej, choć od niej znacznie mniejsza. Ma też węższe i znacznie bardziej spiczaste skrzydła, które wystają jej za ogon, kiedy stoi, oraz mniejszy dziób.
Wymiary średnie
[edytuj | edytuj kod]- długość ciała
- ok. 50–60 cm
- rozpiętość skrzydeł
- ok. 120–140 cm
Masa ciała
[edytuj | edytuj kod]ok. 500–1200 g
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
Biotop
[edytuj | edytuj kod]Gniazduje na brzegach mórz, wielkich jezior lub w deltach. Zimuje głównie na morzu, ale także w lagunach, ujściach rzek, portach, dużych jeziorach i rzekach[3]. Na przelotach również spotykana w głębi lądu, kiedy to trzyma się głównie rzek. Jesienne przeloty zaczynają się od sierpnia i trwają do października.
Głos
[edytuj | edytuj kod]Odzywa się miauczącym „kyau” lub głębokim „ga ga ga”.
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Na lęgowiska wraca w kwietniu. Podobnie jak inne mewy tworzy mniejsze lub większe kolonie. Gniazdo na ziemi, klifie, budynku i w innych miejscach. Zbudowane jest z traw, mchu, glonów i porostów. Lęgnie się często w koloniach mieszanych z mewą srebrzystą.
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–czerwcu 2–3 jaja o różnym zabarwieniu: zielonkawym, brązowawym, szarawym lub żółtawym. Jaja wysiadywane są przez okres 24–28 dni przez obydwoje rodziców. Jednak młode wychowuje sama samica przez około 4–5 tygodnie. Pisklęta zdobywają zdolność do lotu w wieku 30–40 dni. Młode mogą koczować po okolicy i opuszczać teren gniazdowania. Dojrzewają jednak w 3. roku życia.
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Wszystkożerna, jednak przeważają drobne kręgowce wodne i lądowe oraz ich resztki. Może też wydziobywać jaja i wyjadać ich zawartość oraz porywać pisklęta innych ptaków. Sama potrafi jednak łowić małe ssaki.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje mewę żółtonogą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015, zawiera się w przedziale 940 000 – 2 070 000 osobników. Ogólny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3].
W Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Larus fuscus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e D. Lepage: Lesser Black-backed Gull Larus fuscus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).
- ↑ a b c Larus fuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, skimmers, skuas, auks. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-29]. (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Larinae Rafinesque, 1815 - mewy (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-29].
- ↑ a b c d e f Burger, J., Gochfeld, M., Kirwan, G.M., Christie, D.A., de Juana, E. & Garcia, E.F.J.: Lesser Black-backed Gull (Larus fuscus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-12)].
- ↑ Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 170. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ Dane archiwalne 2021 – Orzeczenia pozytywne wydane w roku 2021 [online], Komisja Faunistyczna [dostęp 2023-01-20].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 36. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 61, s. 117–142, 2020.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 32. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2015. „Ornis Polonica”. 57, s. 117–147, 2016.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Larus fuscus (Mewa żółtonoga). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 171–174. ISBN 83-86564-43-1.