Maślanka łagodna

Maślanka łagodna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pierścieniakowate
Rodzaj	maślanka
Gatunek	maślanka łagodna
Nazwa systematyczna
Hypholoma capnoides (Fr.) P. Kumm. Führ. Pilzk. (Zwickau): 72 (1871)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]
najmniejszej troski
Multimedia w Wikimedia Commons

Maślanka łagodna (Hypholoma capnoides (Fr.) P. Kumm.) – gatunek grzybów z rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae). We wcześniejszych klasyfikacjach zaliczany był do rodzaju Psilocybe jako łysiczka łagodna (Psilocybe capnoides)^[2].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hypholoma, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1818 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus capnoides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Hypholoma^[2].

Synonimy naukowe^[3]:

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako ostrzępka poddymiona, a w 2003 W. Wojewoda zaproponował nazwę łysiczka łagodna^[4].

Kapelusz

Średnica 3–7 cm, za młodu półkulisty, potem płasko-wypukły, dość często z niepozornym, małym garbem, na koniec płaski. Brzegi kapelusza w kolorze musztardowożółtym do ochrowożółtego, środek ciemniejszy – rdzawożółty. Brzeg kapelusza gładki, u młodych okazów połączony z trzonem pajęczynowatą osłoną^[5].

Blaszki

Dość gęste i szeroko przyrośnięte, za młodu białawe, później szarofioletowe^[6], u starszych okazów ciemnofioletowobrązowe^[5].

Trzon

Wysokość 4–8 cm, grubość 3–5 mm, walcowaty. Ma kolor od jasnokremowożółtego do żółtobrązowego, ale bez zielonych odcieni. Przy podstawie ciemniejszy (rdzawożółty do rdzawobrązowego). U młodych okazów pokryty jest słabo widocznymi, białymi włókienkami^[5].

Miąższ

Bladobrązowy, w trzonie trochę ciemniejszy, niż w kapeluszu. Smak łagodny, zapach grzybowy^[5].

Wysyp zarodników

Rdzawobrunatny. Zarodniki gładkie, elipsoidalne, o rozmiarach 8–9 × 4–5 μm^[6].

W Europie Środkowej gatunek pospolity^[5], w Polsce również jest częsty^[7].

Zazwyczaj wyrasta kępkami, gromadnie. Najobficiej występuje późną jesienią, ale owocniki pojawiają się przez cały rok, przy braku śniegu również w zimie. Najrzadziej występuje w miesiącach maj – sierpień. Rośnie zazwyczaj kępkami na próchniejącym drewnie iglastym, szczególnie na świerkach^[5].

Saprotrof, grzyb jadalny, w Polsce jednak rzadko zbierany^[6]. Dla grzybiarzy ma znaczenie z tego powodu, że w górskich lasach świerkowych jest jedynym jadalnym grzybem, którego można spotkać zimą. Nie jest tak smaczny, jak łuszczak zmienny, ale można z niego przyrządzić dobrą zupę grzybową^[5]. Zbierać go mogą jednak tylko doświadczeni grzybiarze, gdyż łatwo może być pomylony z podobnymi, ale trującymi grzybami^[7].

• hełmówka jadowita (Galerina marginata). Trująca. Ma drobniejsze owocniki, kruche i rdzawobrązowe^[7].
• maślanka wiązkowa (Hypholoma fasciculare). Trująca. Najbardziej charakterystyczną cechą umożliwiającą odróżnienie tych dwu gatunków jest kolor blaszek; u maślanki wiązkowej są zielonkawe, u łagodnej niebieskawe i nigdy nie występuje kolor zielony. W razie wątpliwości można też spróbować smaku; maślanka wiązkowa ma ostry smak (należy wypluć po delikatnym skosztowaniu), łagodna ma łagodny smak^[5]
• maślanka korzeniasta (Hypholoma radicosum) ma blaszki szaro-oliwkowo-brązowe, miąższ gorzki, a trzon korzeniasty^[6].