Jednostka pochodna układu SI
Jednostka pochodna układu SI – jednostka układu SI, wielkości fizycznej pochodnej, utworzona w oparciu o równanie definicyjne tej wielkości i wynikające z niego równanie wymiarowe tej jednostki wyrażające ją jako iloczyn potęg jednostek podstawowych układu. Część jednostek pochodnych ma nazwy i symbole specjalnie dla nich utworzone (np. paskal – Pa), natomiast nazwy i symbole pozostałych tworzy się na podstawie nazw i symboli jednostek podstawowych. Niektóre jednostki pochodne są bezwymiarowe.
Pochodne jednostki miar, mające samodzielne nazwy jednowyrazowe, to jednostki znamionowe, a mające nazwy wielowyrazowe, które są kombinacją nazw jednostek podstawowych, to jednostki wymiarowe.[potrzebny przypis]
Jednostki pochodne posiadające własne nazwy i symbole[1]
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Chodzi o odpowiedniki dające wyrazić się za pomocą jednostek podstawowych i pochodnych, a nie tylko za pomocą jednostek podstawowych; wynikają one też z definicji danej wielkości fizycznej, np. moc w kontekście mechaniki jest definiowana inaczej niż moc w kontekście elektrotechniki.
- ↑ a b Radian i steradian są jednostkami bezwymiarowymi.
- ↑ Stopień Celsjusza jest specjalną nazwą kelwina używaną do wyrażania temperatur w skali Celsjusza. Jeden stopień Celsjusza jest równy jednemu kelwinowi, więc wartość liczbowa różnicy temperatur jest taka sama bez względu na to, czy jest ona wyrażona w stopniach Celsjusza czy też w kelwinach.
- ↑ Wyrażenie lumena w ten sposób różni się od podanego obok wymiaru lumena w jednostkach podstawowych ponieważ steradian jest wielkością bezwymiarową. Stąd lumen ma wymiar [cd], a luks [m−2·cd]
- ↑ Steradian jest jednostką bezwymiarową. Stąd wzór na natężenie oświetlenia (cd·sr/m2) jest przedstawiany identycznie z wzorem na luminancję (cd/m2)
Przykłady jednostek pochodnych nie posiadających własnych nazw i symboli
[edytuj | edytuj kod]| Wielkość fizyczna | Nazwa jednostki | Symbol jednostki |
Odpowiednik w jednostkach podstawowych |
|---|---|---|---|
| pole powierzchni | metr kwadratowy | m2 | m2 |
| objętość | metr sześcienny | m3 | m3 |
| prędkość | metr na sekundę | m/s | m·s−1 |
| strumień objętości | metr sześcienny na sekundę | m3/s | m3·s−1 |
| przyspieszenie | metr na sekundę do kwadratu | m/s2 | m·s−2 |
| zryw | metr na sekundę do sześcianu | m/s3 | m·s−3 |
| udar | metr na sekundę do czwartej | m/s4 | m·s−4 |
| prędkość kątowa | radian na sekundę | rad/s | s−1 |
| pęd, popęd |
niutonosekunda | N·s | m·kg·s−1 |
| moment pędu | niuton metr sekunda, dżul sekunda |
N·m·s J·s |
m2·kg·s−1 |
| moment siły | niutonometr dżul na radian |
N·m J/rad |
m2·kg·s−2 |
| liczba falowa | metr odwrotny | m−1 | m−1 |
| gęstość | kilogram na metr sześcienny | kg/m3 | m−3·kg |
| objętość molowa | metr sześcienny na mol | m3/mol | m3·mol−1 |
| działanie | dżul sekunda | J·s | m2·kg·s−1 |
| pojemność cieplna, entropia |
dżul na kelwin | J/K | m2·kg·s−2·K−1 |
| ciepło właściwe | dżul na kilogram kelwin | J/(kg·K) | m2·s−2·K−1 |
| gęstość energii | dżul na kilogram | J/kg | m2·s−2 |
| gęstość energii | dżul na metr sześcienny | J/m3 | m−1·kg·s−2 |
| napięcie powierzchniowe, sztywność |
niuton na metr dżul na metr kwadratowy |
N/m J/m2 |
kg·s−2 |
| irradiancja | wat na metr kwadratowy | W/m2 | kg·s−3 |
| przewodność cieplna | wat na metr kelwin | W/(m·K) | m·kg·s−3·K−1 |
| lepkość kinematyczna, współczynnik dyfuzji |
metr kwadratowy na sekundę | m2/s | m2·s−1 |
| lepkość dynamiczna | paskal sekunda niutonosekunda na metr kwadratowy |
Pa·s (N·s)/m2 |
m−1·kg·s−1 |
| indukcja elektryczna, powierzchniowa gęstość ładunku elektrycznego |
kulomb na metr kwadratowy | C/m2 | m−2·s·A |
| objętościowa gęstość ładunku elektrycznego | kulomb na metr sześcienny | C/m3 | m−3·s·A |
| gęstość prądu | amper na metr kwadratowy | A/m2 | A·m−2 |
| konduktywność | simens na metr | S/m | m−3·kg−1·s3·A2 |
| przenikalność elektryczna | farad na metr | F/m | m−3·kg−1·s4·A2 |
| przenikalność magnetyczna | henr na metr | H/m | m·kg·s−2·A−2 |
| natężenie pola elektrycznego | wolt na metr niuton na kulomb |
V/m N/C |
m·kg·s−3·A−1 |
| natężenie pola magnetycznego | amper na metr | A/m | A·m−1 |
| luminancja | kandela na metr kwadratowy | cd/m2[i] | cd·m−2 |
| dawka ekspozycyjna | kulomb na kilogram | C/kg | kg−1·s·A |
| rezystywność | om metr | Ω·m | m3·kg·s−3·A−2 |
- ↑ Steradian jest jednostką bezwymiarową. Stąd wzór na natężenie oświetlenia (cd·sr/m2) jest przedstawiany identycznie z wzorem na luminancję.
Jednostki uzupełniające
[edytuj | edytuj kod]Początkowo radian i steradian były zaliczane do grupy jednostek uzupełniających układu SI. Jednak w 1995 r. zrezygnowano z tego podziału i od tego czasu istnieją tylko dwie grupy jednostek: podstawowe oraz pochodne[2][3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ The International System of Units (SI) [online], Bureau International des Poids et Mesures, 2006, s. 118 [dostęp 2013-12-06] (ang.).
- ↑ Resolution 8 of the 20th meeting of the CGPM. Bureau International des Poids et Mesures. [dostęp 2013-12-13]. (ang.).
- ↑ Guide for the Use of the International System of Units (SI) [online], National Institute of Standards and Technology, marzec 2008, s. 3 [dostęp 2013-12-06] (ang.).
| jednostki podstawowe |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostki pochodne z osobnymi nazwami |
| ||||||
| inne jednostki pochodne |
| ||||||
| przedrostki (prefiksy) |
| ||||||
| przepisy i instytucje |
| ||||||
| powiązane nauki |
