Henryk Debich

Henryk Debich (ur. 18 stycznia 1921 w Pabianicach, zm. 4 lipca 2001 tamże) – polski dyrygent i kompozytor, aranżer i pedagog.

Urodził się w rodzinie muzycznej – jego ojciec, Bernard Debich (1892–1965), był kapelmistrzem zakładowej orkiestry w największej pabianickiej fabryce „Kruschego i Endera”, a po II wojnie światowej dyrygentem w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi u Włodzimierza Ormickiego, Bohdana Wodiczki oraz Tomasza Kiesewettera. Matka (Anna), bracia i siostry śpiewali w chórach.

Korzenie rodziny Debichów sięgają Francji, gdzie w Burgundii mieszkała rodzina de Biche. Na przełomie XVIII i XIX wieku przedstawiciele francuskiej szlachty przeprowadzili się najpierw na Morawy, a następnie, w pierwszych latach XIX wieku osiedli na stałe w Pabianicach, gdzie pracowali w warsztatach tkackich^[1].

Przed wojną pobierał prywatne lekcje gry na fortepianie. Ojciec nauczył go też gry na trąbce i puzonie. Ukończył studia na Wydziale Teorii, Kompozycji i Dyrygentury łódzkiej PWSM^[2].

Prowadził własny zespół muzyczny (amatorski) Henio Jazz^[2].

W czasie II wojny światowej aresztowany 16 maja 1940, w ramach dużej akcji łódzkiego Gestapo, skierowanej przeciwko młodzieży męskiej. Osadzony wraz z innymi w oczekiwaniu na transport w obozie przejściowym na Radogoszczu w Łodzi, stąd wraz z innymi wywieziony do obozu koncentracyjnego Dachau (tam otrzymał nr 11 934). Zwolniony po 1,5 roku, powrócił do Pabianic i zatrudnił się w Fabryce Maszyn Waldemara Kruschego. Z rozkazu Zygmunta Lubońskiego (Szare Szeregi) wyjechał w 1944 (?) do Freiwaldu, gdzie przebywał do końca wojny – współpracował z czeską organizacją podziemną^[1][a].

Po wojnie podjął w latach 1946–49 pracę nauczyciela w pabianickiej szkole muzycznej i nawiązał współpracę z Polskim Radiem^[2].

Był współzałożycielem, a od 1952 dyrygentem i kierownikiem artystycznym Orkiestry Rozrywkowej Polskiego Radia i Telewizji w Łodzi^[3], którą prowadził do 1991 roku^[4]. Z orkiestrą tą nagrał ponad 50 płyt oraz muzykę do 20 filmów^[4]. Wieloletni kierownik muzyczny i dyrygent na festiwalach w Opolu, Sopocie, Kołobrzegu i Zielonej Górze. Specjalizował się w repertuarze rozrywkowym. Gościnnie dyrygował w różnych miastach Polski oraz za granicą. Dokonał wielu nagrań dla Polskiego Radia i Polskich Nagrań oraz „Filmu Polskiego”. Współpracował także z operą, filharmonią oraz Teatrem Muzycznym w Łodzi.

W latach 1954–1956 wykładowca łódzkiej PWSM. Jako dyrygent i aranżer współpracował z orkiestrami w Belgii, Czechosłowacji, Grecji, Holandii, na Kubie, w NRD, Portugalii, ZSRR^[2]. Zasiadał także w jury międzynarodowych konkursów piosenki, m.in. w Atenach, Bukareszcie, Dreźnie, Hawanie, Słonecznym Brzegu i Stambule^[5].

Wraz z Orkiestrą Polskiego Radia i Telewizji w Łodzi wystąpił w 1978 roku na XIV Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze^[6].

W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego.

Podczas XXXII Międzynarodowego Festiwalu Piosenki Sopot 1993 otrzymał za całokształt działalności artystycznej nagrodę „Bursztynowego Słowika”, zaś w 1995 roku – medal 70-lecia Polskiego Radia^[2]. W 1996 roku Łódzka Rozgłośnia Polskiego Radia uhonorowała go z okazji 50-lecia pracy artystycznej „Diamentową Batutą”^[7][8].

Jego wielką pasją było kolekcjonowanie zegarów^[1][9]. Został pochowany 12 lipca 2001 roku na cmentarzu rzymskokatolickim w Pabianicach^[10]. Latem 2011 roku jego rodzina przekazała kolekcję 245 pamiątek po dyrygencie (m.in. osobiste dokumenty, fotografie, afisze, programy koncertów, partytury, instrumenty muzyczne, nagrody) w darze dla Muzeum Miasta Pabianic^[11].

• Studio koncertowe S-1 Radia Łódź nosi od 23 października 2001 roku imię „Henryka Debicha”^[12].
• Uchwałą nr XXXVII/988/16 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 16 listopada 2016 roku odcinkowi dotychczasowej ulicy Ludwika Krzywickiego na północ od ul. Narutowicza (obok siedziby Radia Łódź) nadano nazwę ulicy „Henryka Debicha” (uchwała weszła w życie 22 grudnia 2016)^[13]. Uroczystość odsłonięcia tablicy z nazwą ulicy odbyła się 18 stycznia 2017 roku^[14].
• Tablica pamiątkowa na frontowej, południowej ścianie budynku przy ul. Narutowicza 130 – siedziby Radia Łódź, ufundowana przez łódzką rozgłośnię, odsłonięta 18 stycznia 2017 roku^[14][15].
• Tablica pamiątkowa na budynku byłej remizy strażackiej w Gomulinie ( pow. piotrkowski), odsłonięta 20 listopada 2021 roku^[16]
• Uchwałą nr LXXVII/755/24 Rady Miejskiej w Pabianicach z dnia 18 kwietnia 2024 r. nadano nowo powstającej ulicy nazwę „Henryka Debicha”^[17].

• (bm). Henryk Debich: choć życie nie szczędziło mu tragedii, nigdy się nad sobą nie użala. „Życie na Gorąco”. Rok III (nr 31), s. 18, 1996-07-25. Warszawa: Wydawnictwo Bauer. ISSN 1232-8944. 
• Ryszard Wolański: Debich Henryk [hasło]. W: Ryszard Wolański: Leksykon polskiej muzyki rozrywkowej. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Morex”, Jerzy Mostowski, 1995, s. 38. ISBN 83-86848-05-7.
• Ryszard Wolański: Debich Henryk [hasło]. W: Ryszard Wolański: Pop. Rock. Jazz. Folk. Leksykon polskiej muzyki rozrywkowej. Wyd. I. T. I: A – M. Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ, 2003, s. 83, kol. 1–2. ISBN 83-911-888-8-4.

• Henryk Debich w bazie filmpolski.pl
• Henryk Debich na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Maestro Henryk Debich nie żyje – wspomnienie pośmiertne w „Dzienniku Łódzkim” z dnia 5 lipca 2001. teatry.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-02)].