Burgundia

Burgundia
Bourgogne
	region (do 2015)
Herb	Flaga
Państwo	Francja
Siedziba	Dijon
Powierzchnia	31 582 km²
Populacja (2012); • liczba ludności	; 1 646 600
• gęstość	52 os./km²
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba departamentów	4
Liczba okręgów	15
Liczba kantonów	174
Liczba gmin	2045
	Położenie na mapie Francji;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Burgundia (fr. Bourgogne, ^ⓘ) – kraina historyczna w centralnej Francji. W przeszłości prowincja i region administracyjny.

W systemie administracyjnym z lat 1972–2015 region Burgundia graniczył z sześcioma regionami: Centre-Val de Loire – od zachodu, Île-de-France i Szampania-Ardeny – od północy, Franche-Comté – od wschodu, a od południa z Rodan-Alpy i Owernia. Sam region dzieli się na 4 departamenty: Côte-d’Or, Nièvre, Saona i Loara i Yonne. Do historycznej krainy należał też region Franche-Comté, z którym połączono region Burgundia w ramach reformy z przełomu lat 2015/2016 w region Burgundia-Franche-Comté.

Poza miastem Dijon (147,2 tys. mieszk.), które stanowi główny ośrodek tego regionu, większymi miastami są: Chalon-sur-Saône (49,0), Nevers (39,6), Auxerre (37,6), Mâcon (33,6), Sens (26,8), Le Creusot (25,6) oraz Beaune (21,5).

Nazwa krainy wywodzi się od wschodniogermańskiego plemienia Burgundów.

Historia regionu

Osobne artykuły: Burgundowie, Władcy Burgundii, Królestwo Burgundii, Księstwo Burgundii i Hrabstwo Burgundii.

Państwa Burgundów

Burgundowie, od których nazwę wziął ten region, byli jednym z nordyckich plemion, które przyczyniły się do upadku Cesarstwa Rzymskiego Zachodniego. Pochodzili prawdopodobnie z wyspy Bornholm, a Pliniusz Starszy lokalizuje ich w dorzeczu Odry w pierwszym wieku naszej ery, w okolicach spływu Nysy Łużyckiej^[2], a w drugim wieku, Klaudiusz Ptolemeusz^[3], lokalizuje ich między Odrą a Wisłą^[4], gdzie mieszkali jeszcze w połowie trzeciego wieku według Jordanesa^[5], ale pokonani przez Gepidów przemieścili się w dorzecze Łaby. Pod koniec wieku przesunęli się dalej na zachód, w dolinę Menu, gdzie weszli w kontakt z Alamanami. Retor i orator Mamertinus z Trewiru w panegiryku do cesarza Maksymiana wspomina o obecności Burgundów w tych okolicach^[6]. Ammianus Marcellinus przynosi informacje o wyprawie za Ren Juliana Apostaty przeciwko Alamanom w latach 379–390, a potem, według tegoż, cesarz Walentynian I w walce z tymi ostatnimi zwrócił się o pomoc do Burgundów, którzy wysłali 80 000 wojowników na czele elity na spotkanie z Rzymianami nad Renem, ale ci byli nieobecni. Oburzeni i wściekli Burgundowie wrócili na swoje ziemie^[7].

Jako lud sfederowany, mieli rolę obrońców granicy cesarstwa na Renie, ale ich bracia po drugiej stronie byli bardziej wyeksponowani na nacisk Hunów. W latach 428/429 król obu brzegów, Gundahar, pokonał Oktara, wuja Attyli, według Sokratesa Scholastyka^[8] i w 435 roku postanowił zaatakować Belgię (Belgica Prima), ale opór Rzymian i ich huńskich sojuszników spowodował klęskę burgundzką, wskutek której o mało nie doszło do unicestwienia najeźdźców w 436/437 roku. To by była zemsta Hunów za ich porażkę 10 lat wcześniej. Przegrana i śmierć Gundahara stanowią kres pierwszego królestwa burgundzkiego (Rzymianie znów zapanowali nad tymi terenami).

Burgundowie wzięli udział w bitwie na Polach Katalaunijskich w 451 roku po stronie Rzymian (choć niektóre grupy Burgundów prawdopodobnie walczyły po stronie Hunów)^[9].

Rozpad Cesarstwa zachodniego przyśpieszyły zabójstwo Walentyniana III oraz walka o tron. Królowie burgundzcy potrafili to wykorzystać, sprzymierzając się z Wizygotami. W 472 roku część z Burgundów wraz z nimi za przyzwoleniem Rycymera złupiła Rzym.

Po upadku cesarstwa rzymskiego państwo Burgundów zostało mocno osłabione przez sąsiednich Ostrogotów. Burgundowie zostali podbici przez Franków w 534 roku i ulegli romanizacji.

Księstwo Burgundii

Na terenie państwa Franków powstało Księstwo Burgundii. Do 1477 roku w skład państwa burgundzkiego weszły ziemie obecnych Holandii, Belgii, Luksemburga, Artois, Pikardii, Alzacji, Franche-Comté i Burgundii. W roku 1477 wszystkie ziemie tego państwa, z wyjątkiem samej Burgundii, odziedziczył Dom Habsburgów na podstawie małżeństwa Maksymiliana I Habsburga z Marią Burgundzką. Była to córka Karola Zuchwałego, który zginął w bitwie pod Nancy w Lotaryngii. Samo księstwo Burgundii włączono do Francji jako jedną z prowincji.

I wojna światowa

Burgundia straciła w I wojnie światowej od 3,6% do 3,9% ludności (średnia dla całej Francji to 3,35%)^[10].

Streszczenie historii nazwy Burgundia^[11]

Lata 410–436 – pierwsze burgundzkie królestwo Gundahara
Lata 451–532 – drugie burgundzkie królestwo Gundioka
Lata ok. 590–739 – trzecie (frankijskie) królestwo Burgundii
Od 843 – francuskie księstwo Burgundii
Lata 879–933 – królestwo Dolnej Burgundii
Lata 888–933 – królestwo Górnej Burgundii
Lata 933–1032 – Zjednoczone Królestwo Obojga Burgundii (Arelat)
Lata ok. 1000–1678 – palatynat Burgundii (Franche-Comté)
Od 1032 – cesarskie królestwo Burgundii Księstwo Burgundii
Lata 1127–1218 – cesarskie księstwo Burgundii Mniejszej
Od 1127 – cesarskie landgrafstwo Burgundii
Lata 1384–1477 – zjednoczone „stany Burgundii” w ramach Księstwa Burgundii
Lata 1477–1791 – prowincja francuska
Lata 1548–1795 – okręg burgundzki Rzeszy
Od 1982 – współczesny region francuski Burgundia.

Gospodarka

Klimat umiarkowany ciepły, morski. Region rolniczy, jeden z większych w kraju obszarów uprawy winorośli (zwłaszcza na obrzeżu Rowu Saony). Ponadto uprawia się pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe, rośliny oleiste, warzywa i owoce. Hodowla bydła. Eksploatacja złóż węgla kamiennego. Przemysł słabo rozwinięty, głównie spożywczy, a także metalurgiczny, włókienniczy i skórzany^{[potrzebny przypis]}.

Produkcja winiarska w Burgundii

Osobny artykuł: Burgundia (region winiarski).

Region Burgundii słynie z produkcji win. Winnice ciągną się wąskim pasem od Dijon na północy po Lyon na południu, obejmując obszar około 45 000 hektarów. Rejon ten, w odróżnieniu od innych rejonów winiarskich we Francji, nie posiada wspólnej dla całego rejonu apelacji ogólnej^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też

flaga Burgundii

Przypisy

↑ INED: Régions et départements. [dostęp 2013-08-06]. (fr.).
↑ Justin Favrod, Les Burgondes. Un royaume oublié au cœur de l’Europe, Lausanne, Presses polytechniques et universitaires romandes (« Le savoir suisse » 4), 2002, 144p., 12x18cm ISBN 2-88074-596-9, s. 18 (nazwa wyspy pochodziłaby od Burgundarholm, czyli wyspa Burgundów).
↑ Ptolémée, Géographie, II, 11.
↑ Favrod, s. 18.
↑ Jordanès, Histoire des Goths, rozdz. IV.
↑ (Panégyrique II [10], 5) cytowany przez Katalin Escher, Les Burgondes, s. 10.
↑ Ammianus Marcellinus pisze: « Za trzeciego konsulatu Walentyniana I-go.
↑ Socrate, Historia Ecclesiastica 7, 30.
↑ Wędrówka i etnogeneza w starożytności i średniowieczu. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, 2010, s. 188. ISBN 978-83-88737-69-5.
↑ Françoise Vignier, Madeleine Blondel, Gérard Taverdet, Jean-Pierre Collinet, Robert Chapuis: Bourgogne. Cadre naturel, Histoire, Art, Littérature, Langue, Economie, Traditions populaires. Le Puy-en-Velay: Christine Bonneton, 1985, s. 61.
↑ NormanN. Davies NormanN., Vanished Kingdoms The History of Half-Forgotten Europe [online], s.158 (pol.).

Bibliografia

Katalin Escher: Les Burgondes: Ie-VIe siècle apr. J-C. coll. « Civilisations et cultures », 2006, seria: Éditions Errance. ISBN 2-87772-325-9.
Katalin Escher: Genèse et évolution du deuxième royaume burgonde (443-534): les témoins archéologiques. Oxford: British Archaeological Reports Ltd, 15 Sep 2005, s. 1101, seria: British Archaeological Reports British Series. ISBN 1-84171-841-6.
Justin Favrod: Les Burgondes. Un royaume oublié au cœur de l’Europe, Presses polytechniques et universitaires romandes. 2002. ISBN 2-88074-596-9.
Émilienne Demougeot: La Formation de L’Europe et les invasions barbares. Paris: Aubier Montaigne, 1979, s. 615, seria: Historique. ISBN 978-2700701463.

Linki zewnętrzne

Bourgogne.net – turystyka, wina, gospodarka itp.. bourgogne.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-10-21)]. (fr.).
Wszystko o burgundzkich winach (fr.)

[1] INED: Régions et départements. [dostęp 2013-08-06]. (fr.).

[2] Justin Favrod, Les Burgondes. Un royaume oublié au cœur de l’Europe, Lausanne, Presses polytechniques et universitaires romandes (« Le savoir suisse » 4), 2002, 144p., 12x18cm ISBN 2-88074-596-9, s. 18 (nazwa wyspy pochodziłaby od Burgundarholm, czyli wyspa Burgundów).

[3] Ptolémée, Géographie, II, 11.

[Favrod_p18-4] Favrod, s. 18.

[5] Jordanès, Histoire des Goths, rozdz. IV.

[6] (Panégyrique II [10], 5) cytowany przez Katalin Escher, Les Burgondes, s. 10.

[7] Ammianus Marcellinus pisze: « Za trzeciego konsulatu Walentyniana I-go.

[8] Socrate, Historia Ecclesiastica 7, 30.

[9] Wędrówka i etnogeneza w starożytności i średniowieczu. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, 2010, s. 188. ISBN 978-83-88737-69-5.

[10] Françoise Vignier, Madeleine Blondel, Gérard Taverdet, Jean-Pierre Collinet, Robert Chapuis: Bourgogne. Cadre naturel, Histoire, Art, Littérature, Langue, Economie, Traditions populaires. Le Puy-en-Velay: Christine Bonneton, 1985, s. 61.

[11] NormanN. Davies NormanN., Vanished Kingdoms The History of Half-Forgotten Europe [online], s.158 (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]