Brunszwik

Ten artykuł od 2010-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Brunszwik

Braunschweig

Zdjęcie lotnicze centrum miasta w kierunku południowo-wschodnim. Na pierwszym planie kościoły św. Piotra, Franciszkanów, św. Andrzeja (za nim Herzog Anton Ulrich-Museum), św. Katarzyny, w głębi Burgplatz z zamkiem Dankwarderode i katedrą, Rezydencja, Nowy Ratusz, kościół św. Magnusa, teatr miejski
Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Dolna Saksonia
Zarządzający	Thorsten Kornblum↗
Powierzchnia	192,13 km²
Wysokość	75 m n.p.m.
Populacja (31.03.2023) • liczba ludności • gęstość	251 856[1] 1 280 os./km²
Nr kierunkowy	05300, 05303, 05307, 05309, 0531, 05341
Kod pocztowy	38100-38126
Tablice rejestracyjne	BS
Podział miasta	20 dzielnic
Położenie na mapie Dolnej Saksonii Brunszwik
Położenie na mapie Niemiec Brunszwik
52°16′N 10°31′E/52,266667 10,516667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Brunszwik (niem. Braunschweig, dolnosaks. Brunswiek) – miasto na prawach powiatu w środkowej części Niemiec, w kraju związkowym Dolna Saksonia, na północy masywu górskiego Harz, nad rzeką Oker. Ważny ośrodek przemysłowy, rozwinięty zwłaszcza przemysł maszynowy, środków transportu (głównie autobusy i samochody ciężarowe), elektrotechniczny, elektroniczny, metalowy, precyzyjny, spożywczy, instrumentów muzycznych; węzeł komunikacyjny; politechnika (założona w 1745) z biblioteką i inne wyższe szkoły (pedagogiczna, sztuk pięknych), instytuty naukowe, wydawnictwa.

Już w IX wieku na terenie miasta w rejonie dzisiejszego Targu Węglowego (Kohlmarkt) powstała osada, późniejsze Stare Miasto (Altstadt). Według tradycji Brunszwik został założony przez Brunona II. Nazwa miasta jest połączeniem imienia Bruno i słowa wik, oznaczającego miejsce odpoczynku kupców i przechowywania przez nich dóbr. Brunszwik jest wzmiankowany w dokumentacji kościoła św. Magnusa (St. Magni Kirche) z 1031 roku. Powstała wokół niego osada nosiła nazwę Altewiek. W XII w. został rozbudowany przez rezydującego tam Henryka Lwa, który wzniósł oprócz zamku – rezydencji katedrę św. Błażeja (St. Blasius), a miasto umocnił murami i fosami. Ponadto książę założył na północ od Starego Miasta na terenach wokół kościoła św. Andrzeja (St. Andreas) Nowe Miasto (Neustadt). Na prawym brzegu rzeki Oker powstała osada Hagen, a pomiędzy Starym i Nowym Miastem i zamkiem osada Sack. Prawa miejskie Brunszwik otrzymał w 1227 roku. Od 1260 roku (z przerwą w latach 1374-1380, będącą konsekwencją Große Schicht – rewolty mieszkańców przeciwko ówczesnym rajcom miejskim) do połowy XVIII wieku Brunszwik był członkiem Hanzy. Silny wpływ kupców i cechów rzemieślniczych, nabywanie przez mieszkańców praw i przywilejów miejskich umocniły pozycję mieszczaństwa co stopniowo ograniczało wpływ książąt na miasto.

W XV wieku Brunszwik otrzymał status wolnego miasta Rzeszy, a książęta założyli rezydencję w pobliskim Wolfenbüttel. Nauki Lutra przyczyniły się do postępu reformacji, za którą miasto opowiedziało się w roku 1528. W 1671 Brunszwik został zdobyty przez księcia Rudolfa Augusta. Rada miejska podlegała książęcej komisji, a majątki i broń mieszczan zostały odebrane na rzecz księstwa. Siedziba książąt została przeniesiona z Wolfenbüttel do Brunszwiku przez Karola I. Za jego księstwa poprawiła się sytuacja ekonomiczna, powstały manufaktury, gdzie wyrabiano fajans i porcelanę. W XVIII wieku stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym. W 1745 roku założono Collegium Carolinum (zalążek dzisiejszej Politechniki Brunszwickiej).

Na początku XIX wieku dokonano zmian w systemie obronnym miasta, zniwelowano wały, na ich miejscu - wzdłuż rzeki Oker – powstały promenady, zaś na rogatkach przy drogach wylotowych klasycystyczne wartownie. W latach 1809–1813 Brunszwik należał do Królestwa Westfalii. W 1838 powstała pierwsza linia kolejowa łącząca Brunszwik z Wolfenbüttel. Druga połowa XIX wieku to okres wzmożonej industrializacji – rozwinął się przede wszystkim przemysł maszynowy i spożywczy (konserwowy i cukrowy). W 1890 liczba mieszkańców miasta przekroczyła 100 tysięcy. Do 1918 roku był stolicą Księstwa Brunszwiku, a następnie przywrócono mu status wolnego miasta. Rozwinął się przemysł samochodowy, zbrojeniowy, powstała fabryka instrumentów muzycznych. Miasto doznało poważnych zniszczeń podczas nalotów wojsk brytyjskich i amerykańskich w październiku 1944. W mieście pracowały tysiące robotników przymusowych. W latach 1943–1945 zmarło przynajmniej 360 dzieci odebranych robotnicom, na przykład w Entbindungsheim für Ostarbeiterinnen. Gruntowna odbudowa miasta trwała długo. Historyczne centrum otrzymało nowoczesną zabudowę, rekonstrukcja części historycznej ograniczyła się do terenów dawnych pięciu osad.

Pomimo zniszczeń ostatniej wojny miasto zachowało wiele cennych dzieł sztuki. Skupione są wokół kilku zespołów w obrębie rdzenia dawnych osad.

• Zespół zabytkowy placu Zamkowego, w skład którego wchodzą:
  • Zamek Dankwarderode – historyczna rezydencja Henryka Lwa, budowla w stylu romańskim. Obecny kształt zawdzięcza gruntownej rekonstrukcji w 1870 po licznych zniszczeniach i przebudowach. Jest siedzibą średniowiecznych zbiorów Herzog Anton Ulrich-Museum (cenne dzieła rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego). Przy głównym wejściu znajduje się drewniana budka Spitzwegeck (Antiquariat Scholz Buchhandlung) z XX wieku.
  • Lew brunszwicki – ufundowany w 1166 przez Henryka Lwa, wyobrażenie księcia w formie ryczącego lwa. Obecna rzeźba jest kopią, oryginał znajduje się na zamku Dankwarderode.
  • katedra pw. Świętych Błażeja, Jana Chrzciciela i Tomasza Becketta – romańska z XII wieku, rozbudowana w XV wieku. Cenny wystrój wnętrza tworzą dzieła romańskiej rzeźby – Krucyfiks Imervarda, brązowy świecznik siedmioramienny i stół ołtarzowy. Pośrodku nawy monumentalny wczesnogotycki nagrobek tumbowy Henryka Lwa i jego żony Matyldy Plantagenet z rzeźbami zmarłych na płycie wierzchniej. Z katedrą i jej fundatorem związane są także cenne dzieła sztuki obecnie rozproszone na świecie, między innymi Skarbiec Welfów oraz Ewangeliarz Henryka Lwa. Ściany i sklepienia zdobi cenna późnoromańska polichromia z cyklami figuralnymi m.in. życia patronów katedry; ponadto liczne figury gotyckie i renesansowe epitafia.
  • domy Huneborstel (1536) i Veltheim (1573) – cenne przykłady budownictwa o konstrukcji szkieletowej
  • brunszwickie Muzeum Okręgowe (Braunschweigisches Landesmuseum) – w XIX-wiecznym budynku o klasycyzujących formach.
• Zespół zabytkowy Rynku Starego Miasta, w skład którego wchodzą:
  • ratusz – gotycki, z XIV wieku, z bogatą dekoracją rzeźbiarską, w tym cyklem figur władców niemieckich z ich małżonkami (od Henryka I do Ottona, księcia Brunszwiku-Lüneburga); obecnie oddział miejskiego muzeum (Städtisches Museum) z cennymi zbiorami średniowiecznego rzemiosła artystycznego
  • sukiennice – podłużna budowla mieszcząca dawniej kramy handlowe, zbudowane w XIV wieku w stylu gotyckim, z późniejszymi dobudówkami i fasadą wschodnią o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej w stylu niderlandzkiego manieryzmu
  • fontanna Maryi (Marienbrunnen) – z 1408, wykonana z brązu w formie piętrowej struktury zwieńczonej wieżą z figurą Maryi. Płaskorzeźbione misy posiadają reliefy z wizerunkami świętych.
  • dom Stechinnelli (Stechinelli-Haus) – wczesnobarokowy z ozdobnym portalem wejściowym
  • Dom pod Siedmioma Wieżami – znany od 1207, obecny późnobarokowy, dzieło Hermanna Korba(inne języki) z 1708
  • kościół Świętego Marcina (St. Martini) – romańsko-gotycki z XII wieku, gruntownie rozbudowany w wieku XIV. Wewnątrz barokowy ołtarz główny, dzieło Antona Detleva Jennera(inne języki) z początku XVIII wieku, organy z XVIII wieku, manierystyczna ambona z początku XVII wieku. W przykościelnej kaplicy św. Anny (St. Anna) z gotycką dekoracją rzeźbiarską późnogotyckie stalle i manierystyczna chrzcielnica. Na zewnątrz liczne gotyckie rzeźby tworzące cykle figuralne (figury biskupów, apostołów, panien mądrych i panien głupich); portale: zachodni romański z XII wieku i dwa południowe, gotyckie z tympanonami przedstawiającymi Agnus Dei i zaśnięcie NMP.
• Zespół zabytkowy Nowego Miasta, na północ od zamku, w skład którego wchodzą:
  • budynek starej wagi (Alte Waage) – wielokondygnacyjny budynek o konstrukcji szkieletowej z 1534, rozbudowany w XVII wieku
  • kościół Świętego Andrzeja (St. Andreas) – znany od 1160, obecny gotycki z XIV wieku. Uwagę zwraca dwuwieżowy westwerk z bogato dekorowanym maswerkowym oknem dzwonnicy oraz wieża południowa o wysokości 93 m (niegdyś była wyższa – 122 m).
  • biblioteka (Liberei) – niewielki gotycki budynek z XIV wieku, ceglany, z kamiennymi tarczami herbowymi na ścianie południowej; elewacje wschodnia i zachodnia są zwieńczone schodkowymi szczytami.

Inne zabytki i atrakcje miasta:

• ogród botaniczny
• opactwo cystersów (przełom XII i XIII wieku)
• park i pałac Richmond z XVIII wieku
• polska tablica pamiątkowa na cmentarzu przy ulicy Hochstraße.

W mieście rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, pod nazwą Braunschweig Women’s Open, zaliczany do rozgrywek ITF, z pulą nagród 25 000 $^[2].

Istnieje także klub piłki nożnej, Eintracht Brunszwik.

W browarze Braunschweiger Mumme H. Nettelbeck KG produkowane jest tradycyjne piwo Segelschiff-Mumme.

• Bandung (Indonezja)
• Bath (Wielka Brytania)
• Kazań (Rosja)
• Magdeburg (Saksonia-Anhalt)
• Nîmes (Francja)
• Omaha (Stany Zjednoczone)
• Kirjat Tiwon (Izrael)
• Susa (Tunezja)

Herby dawnych osad Brunszwiku:   Altewiek     Altstadt     Hagen     Neustadt     Sack

• Braunschweig
• Księstwo Brunszwiku
• Nowa Synagoga w Brunszwiku
• Synagoga w Brunszwiku
• Braunschweig-Gliesmarode – stacja kolejowa

• Galeria zdjęć miasta (niem.)