Biegus morski

Biegus morski

Calidris maritima[1]
(Brünnich, 1764)
Biegus morski w szacie godowej
Biegus morski w szacie spoczynkowej
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	biegusy
Plemię	Calidrini
Rodzaj	Calidris
Gatunek	biegus morski
Synonimy
Tringa Maritima Brünnich, 1764[2] Arquatella maritima (Brünnich, 1764)[3] Charadrius maritima (Brünnich, 1764)[3] Ereunetes maritimus (Brünnich, 1764)[3] Erolia maritima (Brünnich, 1764)[3] Calidris maritima groenlandica Lovenskiold, 1950[3] Calidris maritima belcheri Engelmoer & Roselaar, 1998[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
w sezonie lęgowym      występuje przez cały rok      przeloty      zimowiska
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Biegus morski^[5] (Calidris maritima) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae).

Blisko spokrewniony z biegusem skalnym (C. ptilocnemis), dawniej uznawano je za ten sam gatunek^[2]. Obecnie uznaje się biegusa morskiego za gatunek monotypowy, choć proponowano wyróżnienie podgatunków groenlandica, littoralis i belcheri^[2][6].

Zamieszkuje Archipelag Arktyczny, wybrzeża Grenlandii, Islandię, Svalbard, Wyspy Owcze, północny Półwysep Fennoskandzki, Ziemię Franciszka Józefa, Nową Ziemię, Ziemię Północną oraz półwysep Tajmyr w północno-środkowej Syberii. Zimuje na atlantyckich wybrzeżach Ameryki Północnej i Europy oraz na południowej Grenlandii i na wybrzeżach Islandii.

Do Polski zalatuje regularnie, choć nielicznie; do 2018 roku stwierdzono go około 221 razy (łącznie obserwowano około 276 osobników)^[7]. W Polsce gatunek zalatujący rzadko^[8].

Upierzenie obu płci jednakowe, samica jest jedynie nieco większa i ma dłuższy dziób. W okresie lęgowym wierzch ciała ciemnobrązowy z jasnymi cętkami, boki głowy, pierś i brzuch białe z ciemnymi cętkami. Dziób pomarańczowy z czarnym końcem. Pomarańczowe również nogi. W szacie spoczynkowej wierzch ciała mniej kontrastowy, cała głowa ciemna, spód ciała szary z rdzawym nalotem. Osobniki młodociane w szacie juwenalnej ubarwione podobnie do dorosłych w szacie godowej, lecz z wyraźniejszymi plamami na wierzchu ciała, rdzawym czołem, brzoskwiniową piersią, bardziej żółtą nasadą dzioba i bardziej szarym karkiem^[8]. W locie ma ciemniejszą pierś niż biegus zmienny^[8].

W locie wydaje ostre „kłit” albo „kłi-it”, a w locie tokowym burczące i trajkoczące „prruiih-pruiih-prruiih....” albo „kełik-kełik-łik-łik-łik.....”. Głos ostrzegawczy biegusa morskiego to ciche „pihihihihihi......”^[8].

Wymiary średnie

długość ciała: 19–22 cm^[8][9]
rozpiętość skrzydeł: 37–43 cm^[8][9]
masa ciała: 50–105 g^[9]: długość ogona: 5,5–6,5 cm^[9]

W okresie lęgowym kamienista tundra, w okolicy brzegów arktycznych mórz, wysoko położone płaskowyże na lądzie^[9]. Poza okresem lęgowym emigruje nad skaliste wybrzeża w mniejszych szerokościach geograficznych. Rzadko spotykany w głębi lądu^[8].

Na ziemi, w zagłębieniu, wokół terenu porośniętego niską roślinnością, wyścielone czasem liśćmi wierzby. Samiec wygrzebuje kilka zagłębień, z czego samica wybiera jedno^[9].

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–maju cztery, rzadko trzy beżowe lub oliwkowe jaja pokryte różnokolorowymi cętkami^[9].

Jaja wysiadywane są przez okres 21–22 dni przez obydwoje rodziców, lecz głównie przez samca. Opiekę nad pisklętami sprawuje również samiec, gdyż samica opuszcza gniazdo. Młode są zagniazdownikami, stają się samodzielne 3-4 tygodniach od przyjścia na świat^[9].

Żywi się głównie bezkręgowcami, m.in. mięczakami, pająkami, pierścienicami, które znajduje pomiędzy skałami^[10][11]. W okresie lęgowym żywi się również pokarmem roślinnym – nasionami, owocami (jagody). Czasem zjada glony^[10].

Tworzy małe stadka przez większą część roku, jest gatunkiem towarzyskim, mimo gniazdowania tego gatunku zawsze w rozproszeniu^[9].

Spotykany praktycznie przez cały rok, najczęściej od drugiej połowy września do końca października, bardzo rzadko spotykany od czerwca do sierpnia^[10].

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje biegusa morskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, zawiera się w przedziale 205–295 tysięcy osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[4].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[12].

• ptaki Polski

• Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology  (ang.).
• Purple Sandpiper, [w:] All About Birds [online], Cornell Lab of Ornithology  (ang.).