Bengazi

Bengazi

‏بنغازي‎

Państwo	Libia
Gmina	Bengazi
Populacja (2008) • liczba ludności	712 tys.
Nr kierunkowy	61
Położenie na mapie Libii Bengazi
32°07′N 20°04′E/32,116667 20,066667
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Bengazi^[1] (ar. بنغازي, Banghāzī) – miasto w Libii, nad zatoką Wielka Syrta (Morze Śródziemne), stolica Cyrenajki. Drugie co do wielkości miasto kraju.

Bengazi leży w północno-wschodniej Libii, po wschodniej stronie zatoki Wielka Syrta^[2]. Jest stolicą Cyrenajki i drugim pod względem wielkości i znaczenia gospodarczego miastem Libii^[3] . Znajdują się tu port handlowy, rafineria ropy naftowej, jeden z największych na świecie zakładów odsalania wody morskiej oraz wiele zakładów przemysłowych^[3] .

Liczba mieszkańców miasta w 2008 roku wynosiła 712 tys.^[3] [a]

W starożytności w regionie powstała kolonia grecka Hesperides (gr. Εὐεσπερίδες)^[3] . Osadnicy przybyli tu najprawdopodobniej z Cyreny na początku VI w. p.n.e.^[4]  Ok. 247 roku p.n.e. na południowy zachód od Hesperides zbudowano nowe miasto nazwane Berenice na cześć żony Ptolemeusza III (284–221 p.n.e.) Bereniki II (267/266–221 p.n.e.)^[4] . Przeniesienie miasta związane było najprawdopodobniej z zamulaniem lagun^[4] . Berenice funkcjonowało do XI w.^[4]  Na początku naszej ery zostało zajęte przez Rzymian^[3] . Od III w. było głównym ośrodkiem regionu^[5] . Ucierpiało w atakach Wandalów^[2] i po krótkim okresie ożywienia, jego znaczenie zmalało i miasto podupadło^[5] .

W 1946 roku znaleziono fragmenty ceramiki greckiej, a późniejsze prace archeologiczne potwierdziły odkrycie Hesperides^[4] .

W XV w. region został ponownie odkryty przez kupców z Trypolitanii^[2]. Założono Bengazi, które nazwano na cześć świętego męża Ibn-Ghaziego(inne języki)^[4] . Po krótkim ożywieniu, miasto ponownie podupadło za panowania najpierw tureckiego a potem dynastii Karamanlı^[2]. Do kolejnego rozkwitu doszło w okresie osmańskim^[2], który trwał od 1835 do 1911 roku^[4] . Większość mieszkańców miasta pochodziła wówczas z Tunisu i Trypolitanii, przede wszystkim z miasta Misrata^[2]. W 1856 roku brytyjski podróżnik James Hamilton oszacował populację miasta na 5 tys. mieszkańców^[6].

W 1911 roku, podczas wojny trypolitańskiej (1911–1912), miasto zostało zdobyte przez Włochy^[7]  i na mocy zawartego w 1913 roku traktatu pokojowego wraz z resztą Cyrenajki i Trypolitanii przeszło w ręce włoskie i w 1934 roku weszło w skład włoskiej kolonii o nazwie Libia^[8] . W pobliżu Bengazi znajduje się grób przywódcy powstania przeciwko włoskiej okupacji Umara al-Muchtara (1862–1931)^[2]. W latach międzywojennych reżim Benita Mussoliniego prowadził akcję italianizacji Cyrenajki, za pomocą prób asymilacji rdzennej ludności oraz osiedlania włoskich kolonistów.

W czasie II wojny światowej Bengazi było miastem o znaczeniu strategicznym. Stanowiło ważny węzeł komunikacyjny i port, a w jego okolicach znajdowały się bazy lotnicze. Aż pięciokrotnie przechodziło z rąk do rąk. W lutym 1941 roku zostało zdobyte w ramach operacji „Compass” przez australijską 6 Dywizję Piechoty, aby dwa miesiące później zostać odbite przez Afrika Korps. W grudniu 1941 zostało opanowane przez Wielką Brytanię, a ponownie odbite przez Niemcy już w styczniu 1942 roku. Ostatecznie wpadło w ręce 8 Armii Bernarda Lawa Montgomery'ego w listopadzie 1942 roku, po klęsce wojsk Osi pod El Alamein. W wyniku działań wojennych zostało znacznie zniszczone.

Do 1949 roku miasto znajdowało się pod zarządem brytyjskim. W latach 1949–1951 było stolicą Emiratu Cyrenajki, który stał się potem częścią niepodległego Królestwa Libii. Bengazi zachowało jednak status miasta stołecznego, dzieląc go z Trypolisem. Do zakończonych rozlewem krwi protestów doszło również w styczniu 1964 roku, a we wrześniu 1969 roku miasto zostało opanowane przez rewolucjonistów. W tym samym roku Bengazi utraciło status miasta stołecznego, po przejęciu władzy nad Libią przez Mu’ammara al-Kaddafiego.

Po odkryciu w 1964 roku w pobliżu miasta złóż ropy naftowej nastąpił jego gwałtowny rozwój gospodarczy. W latach 70. XX wieku zaszły znaczne przemiany w strukturze ludności. Usunięto slumsy i zbudowano na ich miejscu budynki mieszkalne, co spowodowało znaczny przypływ imigrantów i nowych osadników z prowincji.

15 kwietnia 1986 samoloty sił powietrznych i morskich USA zbombardowały Bengazi w ramach operacji El Dorado Canyon w odwecie za zamach terrorystyczny na dyskotekę „La Belle” w Berlinie, gdzie 5 kwietnia zginęło m.in. dwóch żołnierzy amerykańskich, a wielu zostało rannych^[9].

W latach 1975–2006 znajdowała się tu jedyna poza Trypolisem polska placówka konsularna w Libii^[10].

 Osobny artykuł: Wojna domowa w Libii.

W 2011 roku ludność miasta zbuntowała się przeciwko władzom centralnym. 15 lutego ok. 500-600 osób demonstrowało w Bengazi przeciwko reżimowi Muammara Kaddafiego. Doszło do walk z policją, w wyniku których rannych zostało 14 osób, w tym 10 funkcjonariuszy. Kolejne krwawe starcia miały miejsce następnego dnia, a 17 lutego przeciwko demonstrantom zostało wysłane wojsko, które jednak w wyniku kilkudniowych walk zostało wyparte z miasta. Wydarzenia te zainicjowały zbrojne wystąpienia ludności w innych częściach Libii, które przerodziło się w antyrządowe powstanie. Mimo prób odbicia miasta przez siły Kadafiego w marcu, Bengazi pozostało pod kontrolą powstańców, stanowiąc do czasu zdobycia przez nich Trypolisu główny ośrodek polityczny i militarny rebelii.

Po obaleniu Kadafiego Bengazi stało się przyczółkiem muzułmańskich ugrupowań ekstremistycznych. Rozpoczęły one walkę zarówno z obcokrajowcami przebywającymi w Bengazi (np. atak 11 września 2012 na siedzibę konsulatu USA, w którym zginął ambasador USA J. Christopher Stevens i 3 innych pracowników konsulatu) jak i konkurencyjnymi ugrupowaniami (zamach z 13 maja 2013 w którym zginęło 15 cywilów^[11]).

 Osobny artykuł: Religia w Libii.

Zdecydowaną większość mieszkańców stanowią muzułmanie. W mieście istnieją również małe grupy chrześcijan.

Niewielkie wspólnoty chrześcijańskie składają się głównie lub wyłącznie z obcokrajowców. W Bengazi rezyduje biskup rzymskokatolicki, który obsługuje głównie społeczność maltańską. Koptyjski Kościół Ortodoksyjny jest największym i najbardziej historycznym chrześcijańskich kościołem w Libii, jego wiernymi są egipscy Koptowie. Istnieją również małe wspólnoty prawosławne (Serbski Kościół Prawosławny, Rosyjski Kościół Prawosławny), greckokatolickie i anglikańskie. Te ostatnie składają się głównie z afrykańskich imigrantów i stanowią część anglikańskiej diecezji Egiptu. Działa tu także mała grupa zielonoświątkowców, w jednym z dwóch libijskich zborów.

Po roku 1967 wydalono wszystkich Żydów, którzy mieli tu większość placówek handlowych. Pod koniec lat 70. XX wieku zostali zmuszeni do opuszczenia miasta i kraju także chrześcijanie pochodzenia włoskiego i greckiego.

• Port lotniczy Bengazi-Benina
• Stadion 28 Marca

• Afryka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 3, 2004. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2021-03-28]. 
• Ahmida, Ali Abdullatif: The Making of Modern Libya: State Formation, Colonization, and Resistance, 1830-1932. SUNY Press, 1994, seria: SUNY series in the social and economic history of the Middle East. ISBN 978-0-7914-1761-4. [dostęp 2021-03-28]. (ang.).
• Bengazi, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-03-28] .
• Brogan, O. data dostępu = 2021-03-26: EUESPERIDES later BERENICE (Benghazi) Libya. W: Stillwell, Richard. MacDonald, William L. McAlister, Marian Holland: The Princeton encyclopedia of classical sites. Princeton: Princeton University Press, 1976. (ang.).
• St John, Ronald Bruce: Historical Dictionary of Libya. Rowman & Littlefield, 2014. ISBN 978-0-8108-7876-1. [dostęp 2021-03-28]. (ang.).
• Benghazi, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-03-28]  (ang.).
• Italo-Turkish War, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-03-28]  (ang.).
• Wojna trypolitańska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-03-28] .