Bobrek trójlistkowy

Bobrek trójlistkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	bobrkowate
Rodzaj	bobrek
Gatunek	bobrek trójlistkowy
	Nazwa systematyczna
	Menyanthes trifoliata L.; Sp. Pl. 145. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bobrek trójlistkowy, b. trójlistny (Menyanthes trifoliata L.) – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju bobrek Menyanthes L. należącego do rodziny bobrkowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej – występuje w strefie umiarkowanej i sięgając na północy do strefy podbiegunowej w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Na południu rośnie na obszarach górskich w Maroku, na Kaukazie, w Azji Środkowej^[4]^[5]. W Polsce obecny jest w niemal całym kraju, lokalnie bardzo rozproszony lub go brak (np. w północnej części województwa mazowieckiego i na Żuławach)^[6].

Morfologia

Łodyga: Prosto wzniesiona, naga i bezlistna. Pod ziemią grube, pełzające kłącze.
Liście: Ulistnienie skrętoległe, liście tylko odziomkowe, zanurzone w wodzie. Są skórzaste, ciemnozielone, całobrzegie, potrójne na długich ogonkach o bardzo gorzkim smaku.
Kwiaty: Białoróżowe, zebrane w gęste, zwężające się ku szczytowi grona na długiej, bezlistnej szypułce (10–30 cm) bocznie wyrastającej z kłącza. Kielich 5-dzielny, lejkowato-dzwonkowaty. Korona biała lub różowa, o pięciu odgiętych do tyłu płatkach pokrytych wewnątrz licznymi włoskami. 1 słupek z długą szyjką i dwudzielnym znamieniem, pręcików zwykle 5 o fioletowych pylnikach.
Owoc: Kulisto-jajowata torebka o długości do 13 mm zawierająca drobne nasiona brązowej barwy.

Liście
Kwiatostan
Kwiat

Biologia i ekologia

Bobrek trójlistkowy wśród roślinności torfowiska w rezerwacie Dury

Bylina, geofit, hydrofit. Kwitnie od czerwca do września. Rośnie na torfowiskach i mokrych łąkach, na młakach oraz w zaroślach z wierzbą rokitą i w olsach. W Polsce w górach sięga po regiel dolny i najwyższe stanowiska ma w Gorcach^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Scheuchzerio-Caricetea nigrae, All. Caricion lasiocarpae^[8]. Liczba chromosomów 2n= 54^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z pięciu rodzajów z rodziny bobrkowatych (Menyanthaceae) z rzędu astrowców (Asterales)^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne Magnoliophyta Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe Asteridae Takht., nadrząd Campanulanae Takht. ex Reveal, rząd bobrkowce Menyanthales T. Yamaz. ex Takht., rodzina bobrkowate Menyanthaceae (Dumort.) Dumort., podrodzina Menyanthoideae Burnett, plemię Menyantheae Dumort., rodzaj bobrek Menyanthes L.^[10]

Zagrożenia i ochrona

W Polsce podlega częściowej ochronie gatunkowej od 2001 roku na podstawie rozporządzeń wydawanych kolejno w latach: 2001^[11], 2004^[12], 2012^[13] i 2014^[14].

Nie jest uznawany za zagrożony wyginięciem w Polsce, jednak wiele jego stanowisk zanikło w wyniku osuszania terenu. Rośnie na terenach objętych różnymi formami ochrony, w tym w parkach narodowych: białowieskim, bieszczadzkim, pienińskim, tatrzańskim i wielkopolskim^[7].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowcem lekarskim bobrka są liście Folium Menyanthidis (zawartość: gorycze, glikozydy, garbniki oraz składniki mineralne, głównie jod, żelazo i mangan). Ma właściwości wzmacniające, oczyszczające i przeciwzapalne. Przeciwdziała zaparciom, wzdęciom, działa żółciopędnie. Wchodzi w skład preparatów stosowanych w leczeniu anemii, braku apetytu, niestrawności, migren oraz przy osłabieniu ogólnym organizmu^[15]. Pobudza przywspółczulny układ nerwowy, spowalnia współczulny układ nerwowy. Wzmacnia działanie gruczołów wydzielania wewnętrznego. Stosowany także przeciw dermatozie, gorączce naprzemiennej, krzywicy, szkorbucie, reumatyzmie, nieregularnej menstruacji i pasożytach jelitowych^{[potrzebny przypis]}. Posiada właściwości przeciwnowotworowe^[16].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Menyanthes trifoliata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Menyanthes trifoliata L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. [dostęp 2014-11-19]. (ang.).
↑ Menyanthes trifoliata. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2021-01-02].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 358, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 61. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Menyanthes. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-06]. (ang.).
↑ Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
↑ Zielnik. Katedra Roślin Przemysłowych i Leczniczych, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie. [dostęp 2014-11-19].
↑ TomaszT. Kowalczyk TomaszT. i inni, Induction of apoptosis by in vitro and in vivo plant extracts derived from Menyanthes trifoliata L. in human cancer cells, „Cytotechnology”, 71 (1), 2019, s. 165–180, DOI: 10.1007/s10616-018-0274-9, ISSN 0920-9069 [dostęp 2019-10-09] (ang.).

Bibliografia

M. Dziak, B. Kuźnicka: Zioła i ich zastosowanie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1998. ISBN 83-200-0747-X.
Słownik botaniczny. A. Szweykowska, J. Szweykowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1993. ISBN 83-214-0140-6.
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[iucn-3] Menyanthes trifoliata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-4] Menyanthes trifoliata L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. [dostęp 2014-11-19]. (ang.).

[5] Menyanthes trifoliata. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2021-01-02].

[6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 358, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[A-7] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 61. ISBN 978-83-7073-444-2.

[matuszkiewicz-8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[rutkowski-9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[crescent-10] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Menyanthes. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-06]. (ang.).

[rozp2001-11] Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów

[rozp2004-12] Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną

[13] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)

[rozp2014-14] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[krpil-15] Zielnik. Katedra Roślin Przemysłowych i Leczniczych, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie. [dostęp 2014-11-19].

[16] TomaszT. Kowalczyk TomaszT. i inni, Induction of apoptosis by in vitro and in vivo plant extracts derived from Menyanthes trifoliata L. in human cancer cells, „Cytotechnology”, 71 (1), 2019, s. 165–180, DOI: 10.1007/s10616-018-0274-9, ISSN 0920-9069 [dostęp 2019-10-09] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]