Czasznica miskowata
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czasznica miskowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Calvatia cyathiformis (Bosc) Morgan J. Cincinnati Soc. Nat. Hist. 12(4): 168 (1890) | |
Czasznica miskowata (Calvatia cyathiformis (Bosc) Morgan) – gatunek grzybów należący do rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji: Calvatia, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1811 Louis Augustin Guillaume Bosc, nadając mu nazwę Lycoperdon cyathiforme. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1890 Andrew Price Morgan przenosząc go do rodzaju Calvatia[1].
- Calvatia cyathiformis (Bosc) Morgan 1890 f. cyathiformis
- Calvatia cyathiformis f. fragilis (Quél.) A.H. Sm. 1964
- Calvatia cyathiformis (Bosc) Morgan 1890 subsp. cyathiformis
- Calvatia cyathiformis subsp. fragilis (Quél.) Dring 1964
- Calvatia fragilis (Quél.) Morgan 1890
- Lycoperdon cyathiforme Bosc 1811
- Lycoperdon fragile Vittad. 1843
- Utraria fragilis Quél. 1886
Nazwę polską nadała Wanda Rudnicka-Jezierska w 1991 r.[3]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Duże, o średnicy 6–12 cm i wysokości do 10 cm, mniej więcej kulisty, lub odwrotnie gruszkowaty. Posiada szeroką podstawę, z której wyrasta gruby sznur grzybniowy. U młodych owocników egzoperydium białe, omszone lub szorstkie. Podczas dojrzewania owocnika pęka dużymi, nieregularnymi i odpadającymi płatami odsłaniając cienkie endoperydium. Początkowo jest ono białawe, potem ciemnieje, i podczas pękania egzoperydium jest już szarobrązowe z purpurowym odcieniem. Rozpada się aż do podglebia odsłaniając glebę[4].
Gleba u młodych owocników biała, u dojrzałych brązowofioletowa, pylista. Od zwartego i jaśniejszego podglebia oddzielona jest cienką diafragmą[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki kuliste, o rozmiarach 3–6 μm, pokryte kolcami o długości 0,5–1 μm, hialinowe, w KOH hialinowe, w odczynniku Melzera brązowe. Włośnia o średnicy 2,5 μm i ścianie grubości około 0,5 μm, gładka lub bardzo drobno chropowata, słabo rozgałęziona, septowana[5].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Poza Antarktydą czasznica miskowata występuje na wszystkich kontynentach[6]. W Ameryce Północnej jest częsta (poza zachodnim wybrzeżem), w Europie znana jest w niektórych tylko krajach[5]. W Polsce do 2003 r. podano tylko dwa jej stanowiska[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[7].
Saprotrof. Owocniki pojawiają się na otwartych, suchych i nasłonecznionych terenach, wśród roślinności kserotermicznej[4].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]- czasznica olbrzymia (Calvatia gigantea) odróżnia się nie tylko większymi rozmiarami, ale także bardziej gładką i bardziej białą powierzchnią owocnika[5]
- purchawka oczkowana (Lycoperdon utriforme). Endoperydium po dojrzeniu pęka tylko na szczycie, wskutek czego nie powstaje z niego tak płytka miska, jak u czasznicy miskowatej[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-09-01] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2017-11-03] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ a b c Calvatia cyathiformis [online], Mushroom Expert [dostęp 2017-11-03].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2017-11-03].
- ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg, Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006, ISBN 83-89648-38-5.