Chróścik obnażony
 Chróścik obnażony (szary) i wzorzec geograficzny (żółty) na skale granitowej | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
chróścik obnażony |
| Nazwa systematyczna | |
| Stereocaulon vesuvianum Pers. Ann. Wetter. Gesellsch. Ges. Naturk. 2: 19 (1811) | |
Chróścik obnażony (Stereocaulon vesuvianum Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny chróścikowatych (Stereocaulaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Stereocaulaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Występuje w wielu odmianach, m.in[1]:
- Stereocaulon vesuvianum var. nodulosum (Wallr.) I.M. Lamb
- Stereocaulon vesuvianum var. symphycheileoides I.M. Lamb
- Stereocaulon vesuvianum Pers., var. vesuvianum
Nazwa polska według W. Fałtynowicza[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Plecha pierwotna w postaci mączystego nalotu, zanika bardzo wcześnie. Plecha wtórna w postaci nagich lub pilśniowatych podecjów o szarej barwie. Są pojedyncze lub widełkowato rozgałęzione. Mają wysokość 1 – 4, wyjątkowo do 7 cm, na przekroju poprzecznym są obłe lub miejscami nieregularnie spłaszczone. Gęsto wyrastają z nich fyllokladia. Niektóre z nich są drobne; mają średnicę 0,1 – 0,3 mm i ciemne zagłębienie na środku, niektóre są większe, mają średnicę do 1 mm i plamkowate, ciemne zagłębienie oraz zgrubiałe, karbowane brzegi. Fyllokladia są białawe i posiadają soralia. W plesze występują sinice z rodzaju Trebouxia. Cefalodia występują rzadko, są w nich sinice z rodzaju Stigonema[3].
Czasami (rzadko) na szczytach podecjów występują owocniki w postaci lecideowego apotecjum. Mają średnicę 0,5 – 0,8 mm i płaskie lub nieco wypukła ciemnobrunatne tarczki. Brzeżek apotecjum początkowo jest jasny. W każdym worku powstaje po osiem 4-6 komórkowych zarodników o rozmiarach 25 – 40 × 3 – 3,5 μm[3].
Kwasy porostowe: atranorin i kwas norstiktowy[4]
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje na wszystkich kontynentach[5], głównie w tundrze i w górach[6]. W Polsce dość często występuje tylko w wyższych partiach gór[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek narażony na wyginięcie[7]. Jest w Polsce objęty ochroną całkowitą[8]. Występowanie chróścika obnażonego w Polsce jest słabo zbadane[6].
Rośnie głównie na skałach krzemianowych, rzadko na piaszczystej glebie[3].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]Chróściki są łatwe do odróżnienia od innych rodzajów porostów, trudno natomiast rozróżnić poszczególne ich gatunki, są one bowiem morfologicznie bardzo podobne do siebie. Istotną rolę w rozróżnianiu gatunków odgrywają reakcje barwne porostów[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-06-04]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Consortium on North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-06-10,4].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ a b c Magdalena Oset. The lichen genus Stereocaulon in Poland, S. condensatum and S. incrustatum. Herzogia 21(2008): 51–59
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz.U. z 2014 r. poz. 1408)