Żurawina błotna

Żurawina błotna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	borówka
Gatunek	żurawina błotna
	Nazwa systematyczna
	Vaccinium oxycoccos L.; Sp. Pl. 351 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żurawina błotna^[5] (Vaccinium oxycoccos L. = Oxycoccus palustris L.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek o zasięgu wokółbiegunowym. Występuje w krajach północnej i środkowej Europy, północnej Azji i w Ameryce Północnej^[6]. W Polsce jest dość częsty na całym niżu, aż po Podkarpacie. Dość częsty jest także w Sudetach, natomiast w Karpatach jest rzadszy^[7].

Morfologia

Łodyga: Długość do 100 cm, delikatna, pełzająca (płożąca), odlegle ulistniona. Tegoroczne pędy są owłosione^[8].
Liście: Zimotrwałe, drobne, jajowate bądź eliptycznojajowate, o szczycie lekko zaostrzonym lub tępym, brzegu podwiniętym, od spodu sinawobiaławe. Mają długość (6)8–10(12) mm i szerokość (3) 4–5,5 mm^[8].
Kwiaty: Długoszypułkowe, umieszczone po 3–4, rzadziej pojedynczo. Płatki różowe, w dół odwinięte, o długości do 5 mm. Na owłosionych szypułkach obecne są drobne podkwiatki o długości do 0,5 mm^[9].
Owoce: Kuliste jagody o barwie czerwonej, średnicy do 1 cm, o smaku kwaśnym^[8]. Nasiona drobne, zielonkawe.

Biologia i ekologia

Rozwój: Krzewinka, chamefit. Kwitnie od czerwca do sierpnia^[7].
Siedlisko: W Polsce jest rośliną często spotykaną na torfowiskach wysokich i przejściowych oraz w borach bagiennych^[9]. Wymaga gleby kwaśnej i wilgotnej (roślina wybitnie kwasolubna). Jest rośliną żywicielską chronionego motyla modraszka bagniczka^[10].
Choroby grzybowe: Żurawina bywa porażana przez płaskosza pędowego żurawiny Exobasidium oxycocci oraz płaskosza żurawiny (Exobasidium rostrupii)^[11].
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla rzędu Sphagnetalia magellanici^[12].
Genetyka: Tetraploid o liczbie chromosomów 2n = 4x = 48. Odróżnia się tym od żurawiny drobnoowocowej (Vaccinium microcarpum), która jest diploidem o liczbie chromosomów 2n = 24. Gatunki te krzyżują się z sobą^[13].

Systematyka

We florze Polski takson ten opisany jest jako gatunek żurawiny^[5]. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten włączany jest do rodzaju borówka (Vaccinium) jako Vaccinium oxycoccos L.^[3]^[6], tak więc nazwa polska jest niespójna z nazwą naukową.

Synonimy^[6]: Oxycoccus hagerupii Á. Löve & D. Löve, Oxycoccus microcarpus Turcz. ex Rupr., Oxycoccus oxycoccos (L.) MacMill., Oxycoccus palustris Pers., Oxycoccus quadripetalus Gilib., nom. inval., Vaccinium hagerupii (Á. Löve & D. Löve) Ahokas, Vaccinium microcarpum (Turcz. ex Rupr.) Schmalh., Vaccinium palustre Salisb.

Zastosowanie

Roślina jadalna: Owoce są cenione na przetwory, galaretki, soki i kisiele. Zawierają szereg kwasów organicznych (stąd specyficzny smak): kwas cytrynowy, chinowy, ursolowy, benzoesowy, poza tym węglowodany i mikroelementy^[9]. Zawiera szczególnie dużą ilość witaminy C^[7].
Roślina lecznicza: Surowcem leczniczym są owoce. Sok i wyciąg z owoców stosuje się w leczeniu chorób układu moczowego, kamieniach żółciowych, jako lek obniżający ciśnienie krwi i gorączkę oraz przy awitaminozie^[7].

Roślina kosmetyczna, używana przy produkcji niektórych kosmetyków^[14].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
↑ Vaccinium oxycoccos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-03-01].
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1055. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, s. 181.
↑ KatarzynaK. Patejuk KatarzynaK., Płaskosz pędowy żurawiny Exobasidium oxycocci Rostr. ex Shear – nowy gatunek dla Sudetów, t. 20, Przyroda Sudetów, 2017, s. 109–112 [dostęp 2022-04-22] .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ swiatrolnika.info: Skarb ukryty na bagnach. Kaszubska żurawina. 2016. [dostęp 2016-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-21)].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-01].

[iucn-4] Vaccinium oxycoccos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-03-01].

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[slownik-9] Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1055. ISBN 83-214-1305-6.

[10] Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, s. 181.

[sud-11] KatarzynaK. Patejuk KatarzynaK., Płaskosz pędowy żurawiny Exobasidium oxycocci Rostr. ex Shear – nowy gatunek dla Sudetów, t. 20, Przyroda Sudetów, 2017, s. 109–112 [dostęp 2022-04-22] .

[12] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[rutkowski-13] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[14] swiatrolnika.info: Skarb ukryty na bagnach. Kaszubska żurawina. 2016. [dostęp 2016-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-21)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]