Pawłowice (powiat pszczyński)

Pawłowice

wieś
Park ks. prof. Stanisława Pisarka i kościół św. Jana Chrzciciela w Pawłowicach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	pszczyński
Gmina	Pawłowice
Liczba ludności (2022)	9085[2]
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	43-250, 43-251[3]
Tablice rejestracyjne	SPS
SIMC	0218621
Położenie na mapie gminy Pawłowice Pawłowice
Położenie na mapie Polski Pawłowice
Położenie na mapie województwa śląskiego Pawłowice
Położenie na mapie powiatu pszczyńskiego Pawłowice
49°57′40″N 18°43′05″E/49,961111 18,718056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Pawłowice (niem. Pawlowitz) – wieś położona w województwie śląskim, w powiecie pszczyńskim, siedziba gminy Pawłowice. Jest to jedna z najludniejszych (trzecia po Kozach i Koziegłowach) wsi Polski. Powierzchnia sołectwa wynosi 18,05 km²^[4], a liczba ludności 9641, co daje gęstość zaludnienia równą 534 osoby na km².

Wieś znajduje się na skrzyżowaniu trzech ważnych dróg: DK81 prowadzącej z Katowic przez Żory w kierunku Ustronia, DW933 prowadzącej z Chrzanowa przez Pszczynę i Wodzisław Śląski w kierunku Raciborza oraz DW938 łączącej Pawłowice i Cieszyn.

Nazwa miejscowości pochodzi od Pawła, jej założyciela w XIII wieku. Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w 1281 jako Pawlowicz. Miejscowa parafia św. Jana Chrzciciela powstała w 1293. Pawłowice wymieniono też w szeregu wsi położonych w okolicy Żor i Wodzisławia (ville circa Zary et Wladislaviam) w zlatynizownej formie Paulowitz^[5]. W dokumencie sprzedaży dóbr pszczyńskich wystawionym przez Kazimierza II cieszyńskiego w języku czeskim we Frysztacie w dniu 21 lutego 1517 roku wieś została wymieniona jako Pawlowicze^[6]. Wsią komorną pozostawała do końca XVI wieku, po czym została nabyta przez rodzinę Pawłowskich (z której pochodził m.in. biskup ołomuniecki Stanislav Pavlovský). W 1596 powstał pierwszy gotycki kościół murowany. Od początku XVIII w. do połowy XIX w. Pawłowice należały do niemieckiego rodu Gusnarów. A w połowie XIX wieku do 1945 r. właścicielami Pawłowic był pochodzący z Niemiec ród Reitzensteinów, ale wieś jednak była w większości zamieszkała przez ludność polską. W plebiscycie w 1921 r. 74% mieszkańców Pawłowic głosowało za przyłączeniem do Polski. W 1922 r. wieś Pawłowice została przyłączona do Polski i znajdowała się w województwie śląskim. W latach 1939–1945 po ataku na Polskę i kampanii wrześniowej Pawłowice były okupowane przez Niemców^[4]. Ostatnim właścicielem pawłowickiego majątku był baron Karol Egon von Reitzenstein, który opuścił Pawłowice w 1945 roku tuż przed wkroczeniem wojsk radzieckich. Po wojnie dobra Reitzensteinów przeszły na własność państwa. W styczniu 1945 r. przez Pawłowice przeszedł tzw. marsz śmierci z obozów KL Auschwitz w Oświęcimiu na stację kolejową do Wodzisławia Śląskiego^[7]. A Pawłowice zostały wyzwolone spod okupacji niemieckiej na przełomie stycznia i lutego 1945.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.

W roku 2010 Rada Gminy Pawłowice otrzymała Nagrodę im. Karola Miarki^[8].

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe^[9]:

• kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela z 1596 r. (nr rej.: 455/65 z 14.12.1965),
• ruina pałacu z zachowanymi piwnicami oraz park krajobrazowy z XVIII wieku w granicach dawnego założenia parkowego (nr rej.: A/175/08 z 7.02.1966).

Poza formalnie ustanowionymi zabytkami wartość historyczną prezentują także inne obiekty:

• mleczarnia w Starych Pawłowicach z 1924 r.,
• słup graniczny i kamienie graniczne znajdujące się na trasie rowerowej z Pawłowic do Strumienia (grobla stanowiąca do 1920 r., kiedy to w życie wszedł traktat wersalski, granicę pomiędzy Cesarstwem Niemieckim a Austro-Węgrami).

W Pawłowicach znajdują się, między innymi:

• Urząd Gminy, ul. Zjednoczenia 60,
• Gminny Ośrodek Sportu w Pawłowicach, ul. Sportowa 14 (m.in. basen, sauna, hala, kompleks boisk, lodowisko, wrotkarnia, ścianka wspinaczkowa),
• Gminny Ośrodek Kultury, ul. Zjednoczenia 67,
• Urząd Pocztowy, ul. Zjednoczenia 64 i ul. Górnicza 14 (filia),
• Kopalnia Węgla Kamiennego „Pniówek”, ul. Krucza 18,
• Gminna Biblioteka Publiczna, ul. Zjednoczenia 67,
• Zespół Szkolno-Przedszkolny, ul. Pukowca 4,
• Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II, ul. Pukowca 5,
• Przychodnia zdrowia, ul. Zjednoczenia 10a,
• Klub GKS Pniówek Pawłowice, który gra w sezonie 2023/2024 w III lidze piłkarskiej, gr. III oraz ekstraklasie szachowej,
• Parafie rzymskokatolickie św. Jana Chrzciciela (ul. Biskupa Pawłowskiego 7) i Podwyższenia Krzyża Świętego (ul. Szkolna 36).

Na terenie wsi kursują autobusy komunikacji miejskiej MZK Jastrzębie-Zdrój, łącząc Pawłowice m.in. z Jastrzębiem-Zdrojem i Żorami. Pomiędzy sołectwami kursują busy komunikacji lokalnej. Przez wieś kursują także autobusy komunikacji powiatowej z Pszczyny, a także do Katowic, Wisły oraz Cieszyna^[10]. Od 10 grudnia 2023 r. funkcjonuje również przystanek kolejowy Pawłowice Śląskie Centrum z którego pociągiem dojechać można do Wisły, Żywca i Gliwic^[11].

Przez miejscowość przebiegają następujące trasy rowerowe:

• czarna trasa rowerowa nr 188, istniejąca pod nazwą Trakt Czarnego Skarbu
• czerwona trasa rowerowa nr 190, istniejąca pod nazwą Trakt Reitzensteinów
• zielona trasa rowerowa Pawłowice – Strumień (tzw. Trakt Cesarsko-Pruski)
• niebieska trasa rowerowa nr 178 – Pawłowice – Pszczyna (tzw. Plessówka)
• niebieska trasa rowerowa nr 279 – Jastrzębie-Zdrój – Strumień

• Stanisław Pawłowski z Pawłowic (ur. ok. 1545, zm. 2 czerwca 1598) – szlachcic, biskup ołomuniecki w latach 1579–1598.

• Pawłowice, Pawłowice Małe, Pawłowice Namysłowskie, Pawłowice Wielkie