Gorzkoborowik korzeniasty
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gorzkoborowik korzeniasty |
| Nazwa systematyczna | |
| Caloboletus radicans (Pers.) Vizzini Index Fungorum 146: 1 (2014) | |
Gorzkoborowik korzeniasty, borowik korzeniasty (Caloboletus radicans (Pers.) Vizzini) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Boletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus radicans. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2014 r. Alfredo Vizzini przenosząc go do rodzaju Caloboletus[1].
Niektóre synonimy:
- Boletus albidus Roques 1832
- Boletus amarus Pers. 1801
- Boletus candicans sensu auct.
- Boletus pachypus Fr. 1815
- Boletus pachypus var. amarus Fr. 1831
- Boletus radicans Pers. 1801
- Boletus radicans var. pachypus (Fr.) Bon 1895
- Boletus reticulatus var. albus (Pers.) Hlaváček 1994
- Boletus subtomentosus var. radicans Massee 1892
- Dictyopus amarus (Pers.) Quél 1902
- Versipellis radicans (Pers.) Quél. 1886[2].
Nazwę „borowik korzeniasty” nadała Alina Skirgiełło w 1939 r[3]. Po przeniesieniu tego gatunku do rodzaju Caloboletus stała się niespójna z aktualna nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy „gorzkoborowik korzeniasty”[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnicy 8-15 (do 30) cm. Za młodu półkolisty, potem nieco spłaszczony o jasnej, białoszarej, szarobeżowej barwie. Skórka kapelusza zamszowata, często popękana[5].
Długie do 15–30 mm, wycięte. Za młodu jasnożółte, później cytrynowożółte, z wiekiem oliwkowożółte, po uszkodzeniu mocno błękitniejące[5].
Długości do 13 cm, średnicy do 18 cm. W środkowej części zgrubiały, u dołu zwężony i spiczasto zakończony. Płowożółty, cytrynowożółty, w miejscach uszkodzonych wyraźnie błękitniejący. W górnej części zabarwiony, w dolnej nieco bledszy. Pokryty delikatną siateczką widoczną tylko w jego górnej części[5].
Jędrny, bladożółty, na przekroju wyraźnie błękitnieje. Zapach nieprzyjemny, początkowo łagodny, później wyraźnie gorzkawy[5].
Gładkie, elipsoidalno-wrzecionowate. Wysyp zarodników: oliwkowobrązowy[5].
- Gatunki podobne
Gorzkoborowik żółtopory (Boletus calopus). Odróżnia się czerwono zabarwionym trzonem bez korzeniastego zakończenia i słabiej błękitniejącym miąższem[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Najszerzej rozprzestrzeniony jest w Europie, głównie w południowej jej części. Poza nią opisano jego występowanie jeszcze w Chinach oraz w nielicznych miejscach w Ameryce Północnej i Afryce[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony[7]. Jest na czerwonej liście gatunków wymierających także w Norwegii[3]. Objęty jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W Polsce do 2020 r. podano 4 jego stanowiska historyczne (dawne) i 31 współczesnych[8]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[9].
Rośnie w lasach liściastych i mieszanych pod bukami, dębami, lipami i leszczyną, na stanowiskach ciepłych i nasłonecznionych. Gleba najchętniej wapienna. Owocniki wytwarza od lipca do października[3].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb mykoryzowy[3]. Jest niejadalny z powodu goryczy.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2016-04-08] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-09-02] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ a b c d e f E. Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-08].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska gorzkoborowika korzeniastego w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2021-01-03].