Devonobius delta: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
+Kategoria:Wymarłe wije; +Kategoria:Zwierzęta dewonu za pomocą HotCat |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawa linkowań i typografii |
||
(Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
Linia 2: | Linia 2: | ||
|nazwa zwyczajowa = ''Devonobius delta'' |
|nazwa zwyczajowa = ''Devonobius delta'' |
||
|nazwa łacińska = |
|nazwa łacińska = |
||
|TSN = |
|TSN = |
||
|zoolog = [[Wiliam Shear|Shear]] et [[Patricia Bonamo|Bonamo]], 1988 |
|zoolog = [[Wiliam Shear|Shear]] et [[Patricia Bonamo|Bonamo]], 1988 |
||
|okres istnienia = [[dewon środkowy]]<br |
|okres istnienia = [[dewon środkowy]]<br>{{okres istnienia grupy organizmów 2|397.5|385.3}} |
||
|grafika = |
|grafika = |
||
|opis grafiki = |
|opis grafiki = |
||
|typ = [[stawonogi]] |
|typ = [[stawonogi]] |
||
|podtyp = [[wije]] |
|podtyp = [[wije]] |
||
Linia 18: | Linia 18: | ||
|autor rodzaj = Shear et Bonamo, 1988 |
|autor rodzaj = Shear et Bonamo, 1988 |
||
|gatunek = '''''Devonobius delta''''' |
|gatunek = '''''Devonobius delta''''' |
||
|synonimy = |
|synonimy = |
||
|wikispecies = |
|wikispecies = |
||
|commons = |
|commons = |
||
Linia 25: | Linia 25: | ||
== Taksonomia == |
== Taksonomia == |
||
Gatunek ten został opisany w 1988 roku przez [[Wiliam Shear|Williama M. Sheara]] i [[Patricia Bonamo|Patricię M. Bonamo]] na podstawie fragmentarycznych [[skamieniałości]] 31 okazów znalezionych w [[Dewon środkowy|środkowodewońskich]] osadach w górach [[Catskill |
Gatunek ten został opisany w 1988 roku przez [[Wiliam Shear|Williama M. Sheara]] i [[Patricia Bonamo|Patricię M. Bonamo]] na podstawie fragmentarycznych [[skamieniałości]] 31 okazów znalezionych w [[Dewon środkowy|środkowodewońskich]] osadach w górach [[Catskill (góry)|Catskill]] w pobliżu [[Gilboa (Nowy Jork)|Gilboa]] w stanie [[Nowy Jork (stan)|Nowy Jork]]. Większość z nich obejmowała głowę i [[szczękonóża]]. [[Holotyp]] to kompletna głowa i 15-16 segmentów tułowia. Trzy [[paratyp]]y obejmują kolejno: głowę z 11 pierścieniami czułków i szczękonóżami, szczękonóża, pogniecione [[wylinka|egzuwium]] z odnóżami tylnymi. Autorzy umieścili nowy gatunek w [[takson monotypowy|monotypowych]]: [[rodzaj (biologia)|rodzaju]] '''''Devonobius''''', [[rodzina (biologia)|rodzinie]] '''Devonobiidae''' i rzędzie Devonobiomorpha. Przeprowadzili również analizę [[kladystyka|kladystyczną]], na podstawie której zaliczyli nowy rząd do podgromady [[Pleurostigmophora]] jako [[grupa siostrzana|grupę siostrzaną]] [[klad]]u [[Epimorpha]] (obejmuje [[skolopendry|skolopendrokształtne]] i [[zieminkokształtne]]){{r|Shear}}. W obrębie Plurostigmophora zarówno Epimorpha jak i Devonobiomorpha umieszczane są w kladzie [[Phylactometria]]{{r|Edgecombe}}. |
||
== Opis == |
== Opis == |
||
Ciało prawdopodobnie długości poniżej 10 mm. Głowa w obrysie jajowata, nieco dłuższa niż szersza, pozbawiona oczu i [[Narząd |
Ciało prawdopodobnie długości poniżej 10 mm. Głowa w obrysie jajowata, nieco dłuższa niż szersza, pozbawiona oczu i [[Narząd Tömösváry’ego|narządów Tömösváry’ego]], wyposażona w poprzeczny [[szew czołowy]] i czułki o ponad 14 pierścieniach. Na [[żuwaczka]]ch ząbkowane wyrostki. [[Szczęki (anatomia)|Szczęki]] I i II pary o zlanych [[coxosternum|coxosternae]] danej pary. Cechą wyróżniającą cały rząd jest budowa ''coxosternae'' [[szczękonóża|szczękonóży]]: przy grzbietowym stawie między częścią biodrową a pierwszym członem [[telopodit]]u nie są one podzielone na część grzbietową i brzuszną. Pośrodku ''coxosternae'' wyrastają długie wyrostki z 4-5 ząbkami. Telopodit szczękonóży złożony z czterech członów: ''trochanteroprefemur'' (zlane [[Krętarz stawonogów|krętarz]] i [[przedudzie]]), uda, golenia i stopy zakończonej zębem. Złożony z ponad 16 segmentów tułów wykazuje [[heterotergia|heterotergię]], tj. część [[tergum|tergitów]] jest krótsza (w tym przypadku co najmniej IX, XI i XIII), a część dłuższa. Na segmentach tułowia 10 i 13 obecne [[przetchlinka|przetchlinki]]. [[Sternum|Sterna]] tułowia zbliżone kształtem do kwadratu, ale w przednio-bocznych częściach wcięte i połączone stawowo z biodrami odnóży krocznych. Odnóża te złożone są z 8 członów: biodra, krętarza, przedudzia, uda, ''patellotibia'' (zlane [[rzepka]] i goleń) oraz składających się na [[stopa (anatomia)|stopę]]: ''[[basitarsus]]'', ''[[distitarsus]]'' i ''[[posttarsus]]''. Jedna z tylnych par odnóży (ostatnia lub przedostatnia) powiększona i wyposażona w przynajmniej jeden [[por koksalny]] na biodrze{{r|Shear}}. |
||
== Paleoekologia == |
== Paleoekologia == |
||
Obszar, z którego pochodzą skamieniałości, stanowił w środkowym dewonie deltę rzeki Catskill. Prawdopodobnie panował tu [[Klimat równikowy|klimat tropikalny]] z przemiennymi porami suchymi i deszczowymi. Niższą roślinność stanowiły gęste połacie [[widłaki|widłaków]] ''[[Leclercqia complexa]]''. Występowały tu też prawdopodobnie wyższe rośliny, nie dające jednak cienia. Nie jest jasne, czy pareczniki te bytowały na roślinach, w ściółce, czy też zostały tu zmyte wraz z wodą. Obecność przetchlinek świadczy o przystosowaniu do oddychania powietrzem atmosferycznym, jednak mógł on być przystosowany do czasowego zalania, jak niektóre współczesne zieminkokształtne żyjące w [[strefa pływów|strefach pływów]]. Występowanie heterotergii sugeruje jednak, że był raczej biegaczem jak współczesne [[drewniakokształtne]]. Cechy budowy świadczą również o jego [[drapieżnictwo|drapieżnictwie]]{{r|Shear}}. |
Obszar, z którego pochodzą skamieniałości, stanowił w środkowym dewonie deltę rzeki Catskill. Prawdopodobnie panował tu [[Klimat równikowy|klimat tropikalny]] z przemiennymi porami suchymi i deszczowymi. Niższą roślinność stanowiły gęste połacie [[widłaki|widłaków]] ''[[Leclercqia complexa]]''. Występowały tu też prawdopodobnie wyższe rośliny, nie dające jednak cienia. Nie jest jasne, czy pareczniki te bytowały na roślinach, w ściółce, czy też zostały tu zmyte wraz z wodą. Obecność przetchlinek świadczy o przystosowaniu do oddychania powietrzem atmosferycznym, jednak mógł on być przystosowany do czasowego zalania, jak niektóre współczesne zieminkokształtne żyjące w [[strefa pływów|strefach pływów]]. Występowanie heterotergii sugeruje jednak, że był raczej biegaczem jak współczesne [[drewniakokształtne]]. Cechy budowy świadczą również o jego [[drapieżnictwo|drapieżnictwie]]{{r|Shear}}. |
||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy| |
|||
<ref name="Shear">{{Cytuj pismo | autor = William M. Shear, Patricia M. Bonamo | tytuł = Devonobiomorpha, A New Order of Centipeds (Chilopoda) from the Middle Devonian of Gilboa, New York State, USA, and the Phylogeny of Centiped Orders | czasopismo = American Museum Novitates | wydawca = American Museum of Natural History | wolumin = 2927 | strony = 1-30 | data = 1988 | url = http://digitallibrary.amnh.org/bitstream/handle/2246/5141/N2927.pdf;jsessionid=472054B4859329C319E6283E822F5753?sequence=1}}</ref> |
<ref name="Shear">{{Cytuj pismo | autor = William M. Shear, Patricia M. Bonamo | tytuł = Devonobiomorpha, A New Order of Centipeds (Chilopoda) from the Middle Devonian of Gilboa, New York State, USA, and the Phylogeny of Centiped Orders | czasopismo = American Museum Novitates | wydawca = American Museum of Natural History | wolumin = 2927 | strony = 1-30 | data = 1988 | url = http://digitallibrary.amnh.org/bitstream/handle/2246/5141/N2927.pdf;jsessionid=472054B4859329C319E6283E822F5753?sequence=1}}</ref> |
||
<ref name=Edgecombe>{{cytuj pismo |autor=Gregory D. Edgecombe|autor2=Gonzalo Giribet|tytuł=Evolutionary Biology of Centipedes (Myriapoda:Chilopoda) |czasopismo=Annu. Rev. Entomol. |rok=2007|wolumin= 52|strony=151–170}}</ref> |
<ref name=Edgecombe>{{cytuj pismo |autor=Gregory D. Edgecombe|autor2=Gonzalo Giribet|tytuł=Evolutionary Biology of Centipedes (Myriapoda:Chilopoda) |czasopismo=Annu. Rev. Entomol. |rok=2007|wolumin= 52|strony=151–170}}</ref> |
||
}} |
}} |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Devonobiomorpha]] |
||
[[Kategoria:Wymarłe wije]] |
[[Kategoria:Wymarłe wije]] |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Stawonogi dewonu]] |
||
[[Kategoria:Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1988 roku]] |
Aktualna wersja na dzień 00:18, 31 lip 2024
Shear et Bonamo, 1988 | |
Okres istnienia: dewon środkowy 397,5–385,3 mln lat temu | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
(bez rangi) | Phylactometria |
Rząd |
Devonobiomorpha |
Rodzina |
Devonobiidae |
Rodzaj |
Devonobius |
Gatunek |
Devonobius delta |
Devonobius delta – wymarły gatunek wija z gromady pareczników. Jedyny z monotypowego rzędu Devonobiomorpha. Znany z ponad 30 okazów, pochodzących z dewonu środkowego i odkrytych w stanie Nowy Jork. Od innych pareczników wyróżnia się budową coxosternae szczękonóży. Był drapieżnikiem, zasiedlającym strefę tropikalną.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten został opisany w 1988 roku przez Williama M. Sheara i Patricię M. Bonamo na podstawie fragmentarycznych skamieniałości 31 okazów znalezionych w środkowodewońskich osadach w górach Catskill w pobliżu Gilboa w stanie Nowy Jork. Większość z nich obejmowała głowę i szczękonóża. Holotyp to kompletna głowa i 15-16 segmentów tułowia. Trzy paratypy obejmują kolejno: głowę z 11 pierścieniami czułków i szczękonóżami, szczękonóża, pogniecione egzuwium z odnóżami tylnymi. Autorzy umieścili nowy gatunek w monotypowych: rodzaju Devonobius, rodzinie Devonobiidae i rzędzie Devonobiomorpha. Przeprowadzili również analizę kladystyczną, na podstawie której zaliczyli nowy rząd do podgromady Pleurostigmophora jako grupę siostrzaną kladu Epimorpha (obejmuje skolopendrokształtne i zieminkokształtne)[1]. W obrębie Plurostigmophora zarówno Epimorpha jak i Devonobiomorpha umieszczane są w kladzie Phylactometria[2].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Ciało prawdopodobnie długości poniżej 10 mm. Głowa w obrysie jajowata, nieco dłuższa niż szersza, pozbawiona oczu i narządów Tömösváry’ego, wyposażona w poprzeczny szew czołowy i czułki o ponad 14 pierścieniach. Na żuwaczkach ząbkowane wyrostki. Szczęki I i II pary o zlanych coxosternae danej pary. Cechą wyróżniającą cały rząd jest budowa coxosternae szczękonóży: przy grzbietowym stawie między częścią biodrową a pierwszym członem telopoditu nie są one podzielone na część grzbietową i brzuszną. Pośrodku coxosternae wyrastają długie wyrostki z 4-5 ząbkami. Telopodit szczękonóży złożony z czterech członów: trochanteroprefemur (zlane krętarz i przedudzie), uda, golenia i stopy zakończonej zębem. Złożony z ponad 16 segmentów tułów wykazuje heterotergię, tj. część tergitów jest krótsza (w tym przypadku co najmniej IX, XI i XIII), a część dłuższa. Na segmentach tułowia 10 i 13 obecne przetchlinki. Sterna tułowia zbliżone kształtem do kwadratu, ale w przednio-bocznych częściach wcięte i połączone stawowo z biodrami odnóży krocznych. Odnóża te złożone są z 8 członów: biodra, krętarza, przedudzia, uda, patellotibia (zlane rzepka i goleń) oraz składających się na stopę: basitarsus, distitarsus i posttarsus. Jedna z tylnych par odnóży (ostatnia lub przedostatnia) powiększona i wyposażona w przynajmniej jeden por koksalny na biodrze[1].
Paleoekologia
[edytuj | edytuj kod]Obszar, z którego pochodzą skamieniałości, stanowił w środkowym dewonie deltę rzeki Catskill. Prawdopodobnie panował tu klimat tropikalny z przemiennymi porami suchymi i deszczowymi. Niższą roślinność stanowiły gęste połacie widłaków Leclercqia complexa. Występowały tu też prawdopodobnie wyższe rośliny, nie dające jednak cienia. Nie jest jasne, czy pareczniki te bytowały na roślinach, w ściółce, czy też zostały tu zmyte wraz z wodą. Obecność przetchlinek świadczy o przystosowaniu do oddychania powietrzem atmosferycznym, jednak mógł on być przystosowany do czasowego zalania, jak niektóre współczesne zieminkokształtne żyjące w strefach pływów. Występowanie heterotergii sugeruje jednak, że był raczej biegaczem jak współczesne drewniakokształtne. Cechy budowy świadczą również o jego drapieżnictwie[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c William M. Shear, Patricia M. Bonamo. Devonobiomorpha, A New Order of Centipeds (Chilopoda) from the Middle Devonian of Gilboa, New York State, USA, and the Phylogeny of Centiped Orders. „American Museum Novitates”. 2927, s. 1-30, 1988. American Museum of Natural History.
- ↑ Gregory D. Edgecombe, Gonzalo Giribet. Evolutionary Biology of Centipedes (Myriapoda:Chilopoda). „Annu. Rev. Entomol.”. 52, s. 151–170, 2007.