Orangutan sumatrzański
| Pongo abelii[1] | |||
| Lesson, 1827[2] | |||
 Samica | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Parvordo | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
orangutan sumatrzański | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Orangutan sumatrzański[8] (Pongo abelii) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny orangowatych (Ponginae) w obrębie rodziny człowiekowatych (Hominidae). Endemiczny dla Sumatry. Mniejszy niż orangutan borneański.
Zasięg występowania
Orangutan sumatrzański występuje endemicznie w północno-zachodniej Sumatrze (Aceh i Sumatra Północna), na północny zachód od jeziora Toba[9].
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1827 roku francuski zoolog René Lesson nadając mu nazwę Pongo abelii[2]. Holotyp pochodził z Sumatry, w Indonezji[10].
W przeszłości orangutana sumatrzańskiego uznawano za podgatunek w obrębie Pongo pygmaeus. Obecnie uznaje się je za odrębne gatunki[7]. Wśród obecnie żyjących wielkich małp orangutany są najmniej spokrewnione z człowiekiem[7]. Dane molekularne i morfologiczne potwierdziły niedawno istnienie trzeciego gatunku należącego do rodzaju Pongo, P. tapanuliensis, który pierwotnie uważano za populację P. abelii[9]. Dane molekularne wykazują, że P. tapanuliensis jest taksonem siostrzanym w stosunku do P. pygmaeus a nie do P. abelii, który oddzielił się od pozostałych dwóch gatunków około 3,97 milionów lat temu[9]. Istnieją także krzyżówki międzygatunkowe[11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[9].
Etymologia
- Pongo: nazwa mpongi oznaczająca w bantu (Kongo) dużą małpę człekokształtną; Lacépède użył tej nazwy na określenie orangutana[12]; Palmer sugeruje również, że jest to rodzima nazwa z Borneo[13].
- abelii: dr Clarke Abel (1780–1826), brytyjski lekarz i przyrodnik[14].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) samic 68–84 cm, samców 94–99 cm; masa ciała samic 30–45 kg, samców bez kryzy 30–65 kg, samców z kryzą 60–85 kg[15]. W przeciwieństwie do Pongo pygmaeus ma na twarzy długie włosy[16].
Tryb życia
Orangutan sumatrzański prowadzi częściowo samotny tryb życia, w przypadku spotkania szukających pokarmu zwierząt - w 20% napotyka się więcej niż jednego osobnika. Tym samym struktura społeczna orangutanów różni się znacząco chociażby od żyjących w stadach szympansów. Być może odpowiada za to specyfika środowiska, w którym jeden osobnik potrzebuje dużej powierzchni, by się wyżywić[11].
Odnotowano też różnice w zachowaniu zwierząt zamieszkujących różne tereny, nie wydaje się jednak, by wynikały one z różnic w środowiskach. Mogą one stanowić pewnego rodzaju kulturę[11].
Cykl życiowy
Samiec osiąga dojrzałość płciową w wieku 15 lat, samica natomiast już w wieku 8 lat[11].
Osobowość
Osobowość orangutanów mierzy się za pomocą Orangutan Personality Questionnaire (OPQ)[11].
Zagrożenia i ochrona
Liczebność tego gatunku ulega spadkowi, przez ostatnie 75 lat wyniósł on ponad 80%[7]. W 2016 r. ich populację szacowano na 13.846 osobników zamieszkujących na obszarze 16.775 km², z czego 82,5% na terenie prowincji Aceh. W latach 1985–2007 obszar występowania gatunku zmniejszył się o 60%. Orangutan sumatrzański jest gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem[7].
Przypisy
- ↑ Pongo abelii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 32. (ang.).
- ↑ J.T. Pearson. Catalogue of Mammalia in the Museum of the Asiatic Society. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 10 (2), s. 660, 1841. (ang.).
- ↑ I. Geoffroy Saint-Hilaire. Description des Mammifères nouveaux ou imparfaitement connus de la collection du Museum d’Histoire naturelle, et remarques sur la classification et les caractères des Mammifères. „Archives du Muséum d’Histoire Naturelle, Paris”. 2 (4), s. 526, 1841. (fr.).
- ↑ A.F.J.K. Mayer. Zur Anatomie des Orang-Utang und des Chimpansee. „Archiv für Naturgeschichte”. 22 (1), s. 282, 1856. (niem.).
- ↑ a b c E. Selenka. Die Rassen und der Zahnwechsel des Orang-Utan. „Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Jahrgang 1896 (1), s. 386, 1896. (niem.).
- ↑ a b c d e I. Singleton i inni, Pongo abelii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-14] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 54. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 270. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pongo abelii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-14].
- ↑ a b c d e A. Weiss, J.E. King & L. Perkins. Personality and Subjective Well-Being in Orangutans (Pongo pygmaeus and Pongo abelii). „Journal of Personality and Social Psychology”. 90, s. 501–511, 2006. (ang.).
- ↑ Pongo. Online Etymology Dictionary. [dostęp 2020-11-12]. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 556, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 1. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ E.A. Williamson, F.G. Maisels, C.P. Groves, B.I. Fruth, T. Humle, F.B. Morton, M.C. Richardson, A.E. Russon & I. Singleton: Family Hominidae (Great Apes). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 845–846. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ WWF Poland - Ochrona przyrody z ludźmi i dla ludzi