śmieć

wymowa:

IPA: [ɕmʲjɛ̇t͡ɕ], AS: [śmʹi ̯ėć], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• i → j  ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) coś do wyrzucenia, odpadek

(1.2) pot. przen. rzecz bezwartościowa

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(2.1) pot. pejor. grub. człowiek bez zasad, godny pogardy

czasownik nieprzechodni niedokonany (dk. brak)

(3.1) mieć odwagę, śmiałość

czasownik, forma fleksyjna

(4.1) 2. os. lp rozk. od: śmiecić

odmiana:

(1.1-2)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	śmieć	śmieci / śmiecie[1]
dopełniacz	śmiecia	śmieci
celownik	śmieciowi	śmieciom
biernik	śmieć	śmieci
narzędnik	śmieciem	śmieciami
miejscownik	śmieciu	śmieciach
wołacz	śmieciu	śmieci / śmiecie

(2.1)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	śmieć	śmiecie
dopełniacz	śmiecia	śmieci
celownik	śmieciowi	śmieciom
biernik	śmiecia	śmieci
narzędnik	śmieciem	śmieciami
miejscownik	śmieciu	śmieciach
wołacz	śmieciu	śmiecie

(3.1) koniugacja II

 

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		śmieć
czas teraźniejszy		śmiem	śmiesz	śmie	śmiemy	śmiecie	śmią / śmieją[2][3][4]
czas przeszły	m	śmiałem	śmiałeś	śmiał	śmieliśmy	śmieliście	śmieli
	ż	śmiałam	śmiałaś	śmiała	śmiałyśmy	śmiałyście	śmiały
	n	śmiałom	śmiałoś	śmiało
tryb rozkazujący		niech śmiem	śmiej	niech śmie	śmiejmy	śmiejcie	niech śmią / śmieją[2][3][4]
pozostałe formy czas przyszły m będę śmiał, będę śmieć będziesz śmiał, będziesz śmieć będzie śmiał, będzie śmieć będziemy śmieli, będziemy śmieć będziecie śmieli, będziecie śmieć będą śmieli, będą śmieć ż będę śmiała, będę śmieć będziesz śmiała, będziesz śmieć będzie śmiała, będzie śmieć będziemy śmiały, będziemy śmieć będziecie śmiały, będziecie śmieć będą śmiały, będą śmieć n będę śmiało, będę śmieć będziesz śmiało, będziesz śmieć będzie śmiało, będzie śmieć czas zaprzeszły m śmiałem był śmiałeś był śmiał był śmieliśmy byli śmieliście byli śmieli byli ż śmiałam była śmiałaś była śmiała była śmiałyśmy były śmiałyście były śmiały były n śmiałom było śmiałoś było śmiało było forma bezosobowa czasu przeszłego śmiano tryb przypuszczający m śmiałbym, byłbym śmiał śmiałbyś, byłbyś śmiał śmiałby, byłby śmiał śmielibyśmy, bylibyśmy śmieli śmielibyście, bylibyście śmieli śmieliby, byliby śmieli ż śmiałabym, byłabym śmiała śmiałabyś, byłabyś śmiała śmiałaby, byłaby śmiała śmiałybyśmy, byłybyśmy śmiały śmiałybyście, byłybyście śmiały śmiałyby, byłyby śmiały n śmiałobym, byłobym śmiało śmiałobyś, byłobyś śmiało śmiałoby, byłoby śmiało imiesłów przymiotnikowy czynny m śmiący / śmiejący ż śmiąca / śmiejąca śmiące / śmiejące n śmiące / śmiejące imiesłów przysłówkowy współczesny śmiąc / śmiejąc, nie śmiąc / śmiejąc rzeczownik odczasownikowy śmienie, nieśmienie

przykłady:

(1.1) Od frontu i z tyłu znajdowały się drzwi i sienie, przed którymi gniły kałuże pomyj i leżały kupy śmieci^[5].

(1.2) Nie kupuj tego – to pewnie śmieć! Za taką cenę nie możesz dostać nic trwałego.

(2.1) Mój sąsiad każdą rozmowę o polityce podsumowuje mówiąc, że politycy to śmiecie. I jak tu z nim rozmawiać?

(3.1) Z panną widywał się często, zakochiwał się w niej coraz głębiej, ale nigdy nie śmiał mówić o miłości^[6].

(3.1) Śmiesz mnie o to prosić po tym, co przedwczoraj zrobiłeś?

(4.1) Nie śmieć tutaj! Dopiero co posprzątałam.

składnia:

(3.1) śmieć + bezok.^[7]

kolokacje:

(1.1) wynosić śmieci • kosz na śmieci • wysypisko śmieci

synonimy:

(1.1) odpad

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

(1-2)

rzecz. śmieciarka ż, śmieciarz m, śmietnik m, śmietniczka ż, śmietnisko n, śmiecie n, śmiecenie n, naśmiecenie n, zaśmiecanie n, zaśmiecenie n

zdrobn. śmieciuszek m

czas. śmiecić ndk., naśmiecić dk., zaśmiecać ndk., zaśmiecić dk.

przym. śmieciowy, śmietniskowy, śmieciarkowy

(3.1) rzecz. śmiałość ż, śmiałek m; przym. śmiały

związki frazeologiczne:

(1) siedzieć na własnych śmieciach • wrócić na stare śmieci • stare śmieci • tonąć w śmieciach

etymologia:

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) garbage, rubbish, trash; (1.2) junk; (2.1) scum, bastard; (3.1) dare
• arabski: (1.1) نفاية ż, نفايات m, قمامة ż, egip. arab. زبالة ż, algier. arab. زبل m; (3.1) جرؤ
• baskijski: (1.1) zabor, zarama, zakar
• białoruski: (1.1) смецце n
• duński: (1.1) affald n, skrald n
• esperanto: (1.1) rubo
• fiński: (1.1) jäte; (3.1) uskaltaa
• francuski: (1.1) ordure ż, déchets m lm, poubelle lm; (3.1) oser
• gudźarati: (1.1) કચરો m (kacarō)
• hiszpański: (1.1) basura ż, residuo m, desecho m; (1.2) basura ż; (3.1) osar, atreverse
• japoński: (1.1) 廃物(はいぶつ); (3.1) 敢えて(あえて)
• jidysz: (3.1) וואַגן (wagn)
• łaciński: (1.1) purgamen, purgamentum
• niemiecki: (1.1) Müll m, Abfall m; (3.1) sich wagen, sich trauen, sich getrauen
• nowogrecki: (1.1) σκουπίδι n; (1.2) σκουπίδι n; (2.1) σκουπίδι n; (3.1) τολμώ
• portugalski: (1.1) imundície, lixo
• rosyjski: (1.1) мусор m, отходы lm; (3.1) сметь
• szwedzki: (1.1) avfall w, skräp n, sopa w lp, sopor w lm; (3.1) våga
• turecki: (1.1) çöp
• ukraiński: (1.1) сміття n; (3.1) сміти
• wilamowski: (3.1) diyffa
• włoski: (1.1) spazzatura ż, mondezza ż, immondezza ż, pattume m lm, rifiuto, immondizia ż, cascame m; (1.2) paccottiglia ż; (3.1) ardire, osare

źródła: