Plan ipodamic

Un plan ipodamic o milesian, o en damièr o quadrillat, o ortogonal, es, en urbanisme, un tipe d'organizacion de la vila ont las carrièras son rectas e se crosan en angle drech, creant illons de forma carrada o rectangulària.

Aqueste plan foguèt largament utilizat pel Grècs per lors colonias coma Timgad, e enseguida pels Romans que ne faguèron la basa de las vilas establidas a la seguida de l'establiment de l'Empèri per l'Euròpa tota.

Deu pas èsser confondut amb lo plan el tanben ortogonal establit per las bastidas occitanas.

L'adjectiu ipodamic ven drl nom d'Ipodamos, arquitècte grèc considerat coma un dels paires de l'urbanisme e que los plans d'amenatjament èra caracterizats per de carrirèras rectas e largas que se crosavan a angle drech. Pasmens, i a pas l'inventor per aqueste plan, coma ne tesmònia la colonia sumeriana d'Habuba Kabira bastida a la fin del millèni IV AbC, sus un plan preconcebut en damièr^[1].

Lo qualificatiu milesian ven de la vila de naissença d'Ipodamos, Milet.

Pels Romans, aqueste plan traduch la volontat dels fondators de la vila d'organizar racionalament en se basant sul cardo maximus e lo decumanus al biais de la centuriacion romana, d’esperela inspirada pel bornatge etrusc. Amb un tal plan, es en teoria possible de calcular la distància entre dos blòts que que siá lo quartièr ont se trapam, amb l'algoritme de la « distància de Manhattan ».

Pasmens, malgrat sa simplicitat aparenta, aqueste tipe de plan presenta d’inconvenients: alonga los temps de percors (levat se son dobèrtas de « diagonalas » per circular coma a Barcelona, o Broadway a Manhattan) e se pren fas en compte la topografia. Mas l'inconvenient del fòrt penjal de las carrièras de San Francisco, que n’es l'exemple mai celèbre, constituís pasmens un dels gaubi de la vila.

On un plan quadrilhat:

• las vilas fondadas pels Grècs a l'epòca ellenistica e pels Romans, pendent l'Antiquitat ;
• l'Etrusco ritu del bornatge etrusc, per la fondacion de las vilas, impausava un tal plan, quitament se la configuracion dels luòcs d'implantacion podèt pas sempre permés de lo respectar.
• las vilas chinesas, coma Pequin ;
• de vilas japonesas coma l'anciana capitala, Heiankyo (venguda Quiòto) e la vila modèrna de Sapporo ;
• fòrça vilas europèas medievalas (bastidas) o modèrnas (Richelieu e Bussy-Saint-Georges en França, La Chaux-de-Fonds en Soïssa, plaça fòrtas, vilas novèlas) o encara de quartièrs coma las vila nòva de Nancí, lo centre vila de Sant Estève (dempuèi la Revolucion e los plans de l'arquitècte Pierre-Antoine Dalgabio) o la New Town d'Edimborg ;
• fòrça vilas au Canadà coma Montreal, als EUA coma Nòva Yòrk;
• de vilas barròcas, coma Turin e Mannheim ;
• las vilas fondadas pelss Europèus, a l'epòca de la colonizacion, coma Kinshasa o Nòva Delhi, e las vilas fondadas dempuèi lor independéncia dins los « païses nòus » ;
• las vilas bastida de nòu après una catastròfa, coma lo quartièr de la Baixa a Lisbona o Reggio de Calabre;
• las bastidas d’Occitània;
• los centres vilas franceses bombardats e bastida de nòu après la Segonda Guèrra mondiala : Le Havre, Brest, los quartièrs èst de Niça, etc.De vilas del nòrd d’Escandinàvia, coma Alta en Norvègia o Rovaniemi en Finlàndia, foguèron tanben bastits de nòu après 1945 ;
• de vilas concebudas al sègle XX coma dins los poldèrs neerlandeses, amb Haarlemmermeer, o la vila novèla de Val-de-Reuil bastida dins las annadas 1970 ;
• fòrça vilas d'America Latina bastidas pels colons espanhòls coma Bogota. Aquestes plan d'urbanisme presentavan l'avantatge d'una melhora circulacion de l'aire supausat reduire los riscs d'epidèmias, segon los ensenhaments de Galian. Aquò presenta tanben de facilitats per donar la charga de cavalaria e far tirar la arquebusas dins l'eventualitat d'una rebellion indiana.
• Barcelona, per l’agrandiment de l'Eixample segon lo Plan Cerdà de 1860.

• 
  Plan de Pompèi.
• 
  Sapporo de nuèch.
• 
  Maquèta de Heiankyo.
• 
  Campus de l'Universitat de San Francisco.
• 
  Plan de Saint-Domingue en 1671.
• 
  Chicago.
• 
  Bunbury.
• 
  Plan Cerda de 1859 per Barcelona
• 
  Quartier de Barcelone.
• 
  Vue aérienne de l'Eixample, Barcelone - l'Avenue Diagonale coupe le plan en damier
• 
  Rue d'Indianapolis.
• 
  Plan de Dallas en 1872.
• 
  San Francisco.
• 
  Johannesburg.
• 
  La Nouvelle-Orléans.
• 
  Panorama urbain sur l'arrondissement new-yorkais de Manhattan.
• 
  Saint-Louis.
• 
  Plan de Québec en 1906.
• 
  San Francisco.
• 
  Plan de Manhattan en 1879.
• 
  Plan du Pirée en 1908.
• 
  Plan de Memphis en 1870.
• 
  Plan de Saint-Étienne et de son centre organisé selon un quadrillage autour de la Grand'Rue.

• Commissioners' Plan de 1811 (New York, USA)
• Plan radioconcentric