Naviri

Un naviri, un navili, una nau f., un naviu o un bastiment es un batèu destinat a la navegacion maritima. Generalament format d'una còca, d'un ò plusors pònts e d'un superstructura, pòu èsser destinat au transpòrts de passatgiers ò de marchandisas, ais activitats militaras, a la pesca ò a de missions de servicis au profiech d'autrei naviries. Conoguèron mai d'una evolucion en foncion dei progrès tecnologias ambé, per exemple, l'introduccion d'estructuras de metau e l'adopcion de la propulsion velica puei motorizada. L'aumentacion de l'especializacion es tanben una evolucion constanta ambé l'aparicion progressiva de naviris destinats au transpòrt d'un tipe unic de cargament coma lei gaziers. En matèria militara, la multiplicacion dei menaças (sosmarins, avions, autrei naviris...) entraïnèt tanben la construccion d'unitats principalament destinadas a la neutralizacion d'una menaça donada. Lo desvolopament dei transpòrts terrèstres e aerians demeniguèt pas l'importància dei naviris e, en 2016, 46 000 naviris marchands èran recensats dins lo mond.

Se la navegacion sembla relativament anciana, benlèu 130 000 ans, l'aparicion dei naviris es pus recenta e data probablament de l'Antiquitat Auta. L'arqueologia descurbiguèt plusors avançadas tecnologicas mòstrant una aparicion independenta dins diferentei regions. Per exemple, entre lei millenaris VII e V avC, de còcas èran estancadas amb una mescla de bitum en Mesopotamia permetent la navegacion sus de distàncias lòngas dins lo Gof Persic. Autre exemple, durant lo poblament d'Oceania, s'utilizèt de còps de pirògas capablas de transpòrtar un cinquantenau de passatgiers. Tanben, lo principi de la propulsion velica sembla d'èsser apareguda d'un biais mai ò mens simultanèu dins plusors endrechs. Dins totei lei cas, la construccion de naviris èra au mens mestrejada en Egipte vèrs 2 500 avC coma lo mòstra la descubèrta de la barca solara.

Durant l'Antiquitat, apareguèron en Mediterranèa de naviris capables de viatjar sus de distàncias lòngas e de transportar de cargaments relativament importants. Èran de galèras sovent equipadas d'una vela carrada que permetiá de repausar l'equipatge. Adoptadas per lei Fenicians, lei Grècs e lei Romans, evolucionèron gaire fins au començament de l'Edat Mejana. En fòra de son ròtle comerciau, la galèra, armada d'un esperon, d'armas de sètge e d'armas d'abordatge, foguèt tanben utilizada per lo combat. Lei premiers combats navaus decisius aguèron luòc durant lei guèrras entre Pèrsas e Grècs au començament dau sègle V avC. Pasmens, l'utilizacion militara de naviris dins la region es pus anciana coma lo mòstra leis invasions dei Pòbles de la Mar a a la fin dau sègle XIII avC e a l'inici dau sègle XII avC.

Dins lo rèsta dau mond antic, s'utilizèt principalament de veliers coma lei daus dau nòrd de l'Ocean Indian, la jonca chinesa. Equipadas de velas renfòrçadas per de latas, çò que li donava una bòna resisténcia a la gausidura, podián navegar fins a la Mar Roja e transportar fins a 260 tonas de marchandisas. De mai, en China, l'utilizacion d'agulha aimantada per s'orientar, tecnologia precursora de la bossòla es atestada tre l'Antiquitat e se difusèt lentament vèrs l'oèst. Au sègle I avC, lei Chinés avián pereu inventat lo timon.

Durant lo periòde medievau, lei tecnologias navalas conoguèron pauc d'avançadas. En Euròpa, lei naviris de propulsion umana contunièron de dominar ambé de modèls famós coma lo dromon bizantin, galèra militara derivada de la trièra romana, ò lo drakkar viking. Pasmens, comencèt de se desvolopar de naviris de vela dins lo nòrd dau continent onte lei vents oceanics pus regulars permetián d'utilizar unicament una propulsion eoliana. Mai sei naviris demorèron lòngtemps unicament destinats au comèrci. Son utilizacion militara comencèt a partir dau sègle XIV ambé la creacion de veliers pesucs dotats de castèus e de torres. Dins aquò, aquelei naviris mancavan d'equilibri e èran fòrça instables.

En Asia, la jonca chinesa demorèt lo naviri pus utilizat. Certanei foguèron tanben militarizadas e d'accions navalas importantas aguèron luòc dins la region, especialament durant lo periòde mongòl. De mai, se fau nòtar leis expedicions de la flòta de l'amirau Zheng He, entre 1405 e 1433, qu'explorèt l'Asia dau Sud-Èst, lo nòrd de l'Ocean Indian e una partida dau litorau african. Pasmens, a la fin dau sègle XV, la dinastia Ming adoptèt una politica isolacionista e limitèt – ò enebiguèt – lei viatges maritims. Lo melhorament dei naviris i foguèt donc plus una prioritat e lei progrès principaus foguèron d'ara endavant realizats en Euròpa.

A la fin de l'Edat Mejana e au començament de la Renaissença, leis Europèus capitèron de desvolopar lei sieus veliers capables de navegar sensa dificultat sus l'ocean. Lo premier foguèt la carraca qu'èra un grand velier de dos, tres ò quatre masts ambé una còca redonda que son estructura èra inspirada dau drakkar. Aquò li donava una bòna resisténcia e sei velas carradas èran pron eficaças per suprimir definitivament lei rems. Aquò liberèt ansin d'espacis suplementaris per lo transpòrt. Permetèt tanben l'invencion dau sabòrd e de l'artilhariá navala. A partir de la carraca, foguèt inventada la caravela qu'èra destinada ai viatges d'exploracion. Per aquò, aviá una còca auta per se protegir deis ondas, un fons plan per explorar lei rius e de velas triangularas (sovent latinas) per assegurar la manobrabilitat.

Au sègle XVI, apareguèt lo galion qu'èra un grand naviri ambé de velas carradas e una vela latina. Aviá tanben plusors pònts, çò que permetiá d'amainatjar de compartiments fòrça diferents. Per exemple, un nivèu podiá èsser utilizat per transportar de marchandisas e un autre per installar de batariás de canons. Fòrça polivalent, dotat de calas importantas e, sovent, d'un armament consequent, lo galion èra a l'origina destinat ai cambis ambé lei colonias e foguèt donc dotat d'una importanta capacitat de transpòrt e d'un armament consequent. Pasmens, s'impausèt tanben rapidament au sen dei fòrças navalas d'Espanha, d'Anglatèrra e dei Províncias Unidas.

Dins aqueu contèxte, lei galèras dispareguèron rapidament dei regions oceanicas car èran mens rapidas. De mai, la plaça necessària per lei rengs de remaires limitava desenant la capacitat de transpòrt ò empachava l'installacion de canons. Ansin, tant lei capacitats comercialas que militaras d'aquelei naviris demeniguèron. Son usatge demorèt important unicament en Mediterranèa onte lei condicions de vent irregularas podián encara immobilizar lei veliers. Pasmens, au sègle XVIII, lo declin de la galèra i èra tanben ben avançat e aqueu tipe de naviri dispareguèt definitivament au començament dau sègle XIX.

De la Renaissença au sègle XIX, la marina de vela dominèt lo mond maritim. Leis evolucions majoras d'aqueu periòde foguèron lo començament d'una especializacion entre lei diferents tipes de naviris amb au mens tres categorias principalas : lei naviris de pesca, lei naviris marchands e lei naviris de guèrra. De mai, per accelerar la produccion e facilitar lei reparacions, lei reglas de l'estandardizacion foguèron adoptadas a cha pauc. Lei naviris de pesca conoguèron pauc d'evolucions durant aqueleis annadas car l'activitat demorèt principalament l'òbra de particulars e necessitava pas l'usatge de naviris complèxs. En revènge, lei naviris marchands evolucionèron ambé l'aparicion de modèls unicament destinats au comèrci e d'ara endavant incapables de luchar còntra un naviri de guèrra^[1]. Un exemple d'aqueu tipe de naviri èra la gabarra, naviri marchand polivalent capable de transportar de mineraus, de fusta ò de bens manufacturats.

Lei cambiaments pus importants regardèron lei naviris de guèrra ambé l'aparicion de flòtas de guèrra permanentas. Aquò permetèt ais engenhaires navaus de concebre d'unitats especializats dins lo combat. La pus famosa foguèt lo naviri de linha equipat de plusors desenaus de canons devesits entre plusors pònts. Unicament destinat a la guèrra, venguèt lo còr dei marinas militaras europèas. En particular, après la Guèrra de Sèt Ans (1756-1763), la flòta francesa inventèt lo vaissèu de 74 canons que ne venguèt lo modèl gràcias a sa rapiditat, sa manobrabilitat e l'estandardizacion de sei pèças. Apareguèt ansin la nocion de « classa de naviri » que designa un ensems de naviris bastits segon un plan identic.

Durant lo meteis periòde, en Asia, apareguèron de naviris costiers cuirassats coma leis atakebune japonés. Fòrça lents mai ben protegits, èran considerats coma de fortalesas flotentas e destinats au combat litorau. Totjorn en Japon, se fau nòtar la construccion d'una imitacion de galion en 1614 que participèt a de missions diplomaticas en America e en Euròpa. Puei, entre lei sègles XVI e XVIII, de tecnologias europèas foguèron introduchas sus lei naviris nipons fins a l'adopcion de la politica isolacionista dau Shogunat Tokugawa.

Simbòl de la Revolucion Industriala dau sègle XIX, la maquina de vapor comencèt d'èsser adaptada sus de naviris tre la fin dau sègle XVIII. La concepcion foguèt malaisada car la poissança dei premierei maquinas èra limitada. De mai, lo propulsor adoptada per transmetre la poissança de la maquina au naviri foguèt premier la ròda de pala qu'èra pas totjorn eficaça dins un environament marin. La vapor foguèt donc inicialament adaptada coma complement de la propulsion velica ò per de naviris fluviaus coma lei Steam boats estatsunidencs. L'utilizacion en mar se desvolopèt dins lo corrent deis ans 1830-1840 ambé lei premierei traversadas transatlanticas unicament realizadas amb una propulsion de vapor e ambé lo remplaçament de la ròda de pala per l'eliça. Après aquelei capitadas, la vapor venguèt pauc a pauc lo mejan de propulsion principau. Predominèt de 1870 a 1950 e entraïnèt la disparicion dei garniments a partir de 1900.

D'efèct, la disparicion dei velas foguèt relativament lònga car la propulsion de vapor aviá certaneis inconvenients. En particular, necessitava de crompar de quantitats importants de carbon e de pausas regularas per avitalhar lo naviri. Son còst demorèt donc lòngtemps un problema e lei veliers demorèron una solucion per lo transpòrt de certanei marchandisas. L'aparicion dei còcas de metau aviá permés d'aumentar sa longor e donc sa capacitat de transpòrt. Ansin, de veliers gigants contunièron de circular fins ai premiers decennis dau sègle XX. Un exemple d'aqueu tipe de naviri es lo clipper qu'èra destinat au transpòrt de bens fugidís entre Euròpa e leis Índias.

Dins lo domeni militar, maquina de vapor e còca metallica venguèron la nòrma a partir deis ans 1850. Aquò permetiá d'aumentar lo blindatge, la disponibilitat e la velocitat. La Guèrra de Crimèa (1853-1856) e la Guèrra de Secession (1861-1865) ne validèron lo concèpte. Lei naviris de linha dei sègles XVII e XVIII foguèron remplaçats per lo cuirassat. Au començament dau sègle XX, lei masts dispareguèron tanben sus lei naviris militars. Durant aqueu periòde, se fau tanben mencionar l'aparicion dau sosmarin imaginat l'Antiquitat per lei Grècs e lei Chinés. A partir deis ans 1860, lei marinas militaras occidentalas comencèron de s'equipar ambé de sosmarins e la Premiera Guèrra Mondiala (1914-1918) ne demostrèt l'interès.

En parallèl d'aqueleis evolucions tecnologicas, l'especializacion dei naviris contunièt. En matèria militara, aquò prenguèt la forma d'un espèctre larg de naviris leugiers, mejans e pesucs dotats d'un armament, d'una velocitat e d'un blindatge mai ò mens importants. Aquò sembla mens marcat per lei naviris marchands car lei naviris de carga polivalent demorèron fòrça majoritaris. Lo sègle XIX veguèt pasmens l'aparicion dau transportaire au pes (1852), dau naviri frigorific (1876) e dau petrolier (1886). Lo desvolopament deis empèris coloniaus necessitèt tanben l'establiment de liames estables entre colonias e metropòlis, çò que favorizèt l'aparicion dau paquebòt durant la premiera mitat dau sègle XIX.

Apareguts pendent lo sègle XIX, lei motors de combustion intèrna agantèron una poissança sufisenta per d'aplicacions navalas au començament deis ans 1910. Franc de certanei naviris fòrça pichons, èran de tipe Diesel. A respèct dei maquinas de vapor, an una consumacion pus febla e ocupan un volum pus feble mai necessitan un carburant rafinat. Lo desvolopament de l'industria petroliera après la Segonda Guèrra Mondiala eliminèt aqueu problema e lei motors Diesel venguèron lo mejan de propulsion principau après la Segonda Guèrra Mondiala. En parallèl, l'especializacion dei naviris, tant militars que marchands, contunièt. De mai, en matèria militara, existís d'autrei tipes de propulsion coma la turbina de gas (apareguda durant leis ans 1950) e la propulsion nucleara (ans 1960).

D'efèct, la guèrra navala conoguèt plusors revolucions ambé l'introduccion de l'aviacion, de l'arma nucleara e de l'energia nucleara. D'ara endavant, èra possible de construrre de naviris amb una autonòmia quasi illimitada e amb una poissança de fuòc similara an aquela d'una basa aeriana ò de plusors silòs de míssils nuclears. En particular, lo sosmarin nuclear lançaire d'engenh, sosmarin discrèt equipat de míssils nuclears de portada lònga, venguèt lo fondament de l'equilibri de la terror – e de la patz entre lei dos Superpoissanças – durant la Guèrra Freja. Pasmens, lei marinas militaras contunièron de desvolopar de naviris convencionalas e se dotèron donc d'una gama larga de naviris anant dau patrolhaire au pòrta-avions.

Dins lo domeni marchand, l'especializacion entraïnèt l'aparicion dau pòrta-conteneires, dei naviris destinats au transpòrt de produchs quimics e de gas ò dau carrejaire. Lei naviris de servicis se multipliquèron tanben car lei naviris marchands, totjorn pus sofisticats, necessitan d'ara endavant de condicions precisas per foncionar. De mai, l'aumentacion de la talha dei naviris marchands – fins a la crisi petroliera deis ans 1970 – complicava lei manòbras portuàrias. Uei, l'introduccion dei tecnologias pus recentas au sen dei naviris permet de demenir lei consumacions, de transpòrtar de cargaments totjorn pus complèxs e de redurre la talha deis equipatges. En parallèl, l'aumentacion dau còst dei carburants petroliers entraïna d'estudis per tornar utilizar la propulsion velica coma complement dei motors embarcats.

La còca es la carcassa dau naviri e es formada dau bordat, dei pònts, dei bugets e deis organs d'enreddiment. A lo ròtle de flotaire e dèu dèu assegurar la flotabilitat e l'estanqueïtat. Pòrta tanben divèrseis apendicis importants coma lo timon, la deriva ò l'eliça de propulsion. Pòu èsser facha de fusta, de metaus (acier, alumini...) ò de materiaus composits. La màger part dei naviris an una còca unica e son dichs monocòca. Pasmens, existís de naviris multicòcas que son dichs catamarans (doas còcas) e trimarans (tres còcas)^[2].

Fisicament, una còca dèu èsser pus leugiera que la massa d'aiga desplaçada per son volum. Dèu tanben resistir ai constrenchas mecanicas liadas a la navegacion coma la pression de l'aiga, la pression de la superstructura ò lo tuert deis ondas. Sa forma dèu pereu permetre un desplaçament eficaç dins l'aiga ò permetre d'entrepausar una gròssa quantitat de marchandisas. D'un biais generau, un perfieu esfilat facilita lo desplaçament e una forma pus arredonida permet d'aumentar la capacitat de transpòrt. Seis elements principaus son :

• la ròda de proa qu'es la partida avans e que permet de tenir una partida de l'estructura de la còca (en complement de la ròda de popa).
• la quilha qu'es la partida bassa. Permet generalament d'assegurar una bòna resisténcia mecanica.
• la ròda de popa, situada a l'arrier, que permet de tenir una partida de l'estructura de la còca (en complement de la ròda de proa).

Tres categorias de propulsion maritmas existisson : umana, de vela e de motor. La propulsion umana necessita generalament l'usatge de rems mai pòu de còps èsser realizada amb una pertega. Es venguda rara mai existís totjorn per de naviris pichons d'espòrt ò de plasença ò coma mejan de propulsion segondari sus certanei veliers. La propulsion de vela es tanben venguda rara franc dei veliers de plasença. Pasmens, de projèctes son en cors d'estudi per crear de naviris marchandas mesclant propulsion motorizada e velas. Divèrsei garniments existisson que son mai ò mens adaptadas ai condicions oceanicas, maritimas ò litoralas.

La propulsion de motor utiliza generalament un motor Disel de dos ò de quatre temps ò una turbina de gas. Lei motors de dos temps son lei pus frequents. Pus rars, lei motors de quatre gas equipan de còps de naviris pichons ò mejans. Lei turbinas de gas son eissits de motor d'aviacion que foguèron marinizats. Permèton d'obtenir de poissança fòrça importanta mai necessitan una entretenença importanta qu'es sovent costosa.

Una possibilitat de propulsion, fòrça rara, es la propulsion nucleara qu'utiliza la calor emesa per un reactor nuclear per caufar un sistèma de vapor d'aiga. Fòrça eficaça e permetent una autonòmia de plusors annadas, es unicament utilizada sus certanei naviris militars e brisas-glaça.

Lei naviris de propulsion umana an pas totjorn besonh d'un sistèma per contraròtlar la direccion car es possible d'utilizar lei rems ò lei pertegas per s'orientar. En revènge, un tal sistèma es obligatòri sus lei naviris de propulsion velica ò motorizada. Lo sistèma pus frequent es lo timon format d'un safran immergit a l'arrier de la còca. Accionat manualament ò automaticament, es bracat per la barra. Sus lei naviris recents, pòu se trobar d'autrei sistèmas coma lei propulsors orientables (motors fòrabòrd, pods...). Per lei manòbras portuàrias, lei propulsors d'estrava e lei velas deis extremitats permèton de virar un naviri.

Lei pònts permèton de sarrar la còca, de mantenir sa rigiditat e de devesir orizontalament l'espaci. De sospònts pòdon completar aquela foncion. De parets verticaus permèton de devesir l'espaci verticalament e de formar de compartiments que son utilizats per amainatjar de gabinas, de calas ò de cistèrnas per lo transpòrt de marchandisas, de salas destinats ai motors e ai maquinas necessàrias au foncionament dau naviri, lei sèrvas de carburant... etc. Au dessüs dau pònt, se tròba la superstructura que sèrv de luòc de vida per l'equipatge e de luòc de comandament e d'observacion per leis oficiers (passarela).

Se cada naviri presenta d'equipaments pròpris en foncion de son ròtle, existís un ensems d'equipaments comuns que son frequents :

• leis ancoras (ò fèrres) permèton d'immobilizar lo naviri durant l'ancoratge. Liada au naviri amb una cadena, l'ancora se bloca sus lo fons. Divèrsei tipes d'ancoras existisson en foncion dau tipe de naviri e dau tipe de fons.
• lei masts permèton de portar d'equipaments de comunicacion, d'observacion ò de sinhalisacion coma lei radiòs, lei radars ò lei fuòcs de navegacion. Sus lei veliers, permèton tanben de sostenir lei velas.
• d'otís de manutencion coma de gruas.
• d'embarcacions ò de radèus de sauvament.

Lei naviris de carga ò cargos son destinats au transpòrt de marchandisas lòng dei vias maritmas. Eiretiers dei naviris de comèrci ancians, son venguts fòrça especializats. An pasmens un ensems de caracteristicas comunas coma una còca d'acier plena que permet de maximizar lo volum intèrne per cargar mai de marchandisas. Lei naviris destinats au transpòrt de liquid son dotats de cistèrnas e aquelei destinats au transpòrt de solids de calas. La sala dei maquinas es normalament situada a l'arrier en dessota de la superstructura onte se tròba la passarèla e lo lotjament de l'equipatge. La propulsion es generalament assegurada per un motor Diesel de dos temps. Pasmens, sus de naviris pichons, se pòu trobar de motors de quatre temps. Enfin, aquelei naviris son sovent equipats de propulsors transversaus per facilitar lei manòbras portuàrias.

Lei naviris de carga son devesits entre doas categorias establidas segon la natura de cargament. Per lei marchandisas sècas, se tròba lei pòrta-conteneires que permèton lo transpòrt de bens plaçats dins de conteneires, lei transportaires au pes que son de naviris relativament polivalents permetent d'embarcar de produchs en sòrta (cerealas, mineraus, gravilhas...), lei carrejaires que son especializats dins lo transpòrt de veïculs e lei naviris frigorifics que son equipats d'installacion de freg industriau per protegir de produchs passadís (fruchs, carn...).

• 
  Pòrta-conteneires
• 
  Transportaire au pes
• 
  Carrejaire
• 
  Naviri frigorific
• 
  Petrolier
• 
  Quimiquier
• 
  Gazier

Lei naviris de passatgiers son destinats au transpòrt d'individús. N'existís plusors tipes segon lo nombre de personas de transpòrtar e la distància de percórrer. Pòdon ansin èsser devesits entre doas categorias definidas per l'objectiu dau viatge. Au sen dei naviris principalament destinats au transpòrt, se tròban lei naviris bus qu'asseguran lo transpòrt lòng de linhas de transpòrt urban, lei barcas que permèton de passar lei rius, lei fèrris e lei naviris pròches (transbordaires, traversiers...) que permèton lo transpòrt de passatgiers e de veïculs sus de distàncias regionalas ò maritimas, lei naviris de velocitat granda que s'inspiran dei catamarans per agantar de velocitats autas, lei paquebòts de linha que permèton lo transpòrt de passatgiers e de veïculs sus de distàncias oceanicas e lei cargos mixtes que transpòrtan passatgiers e marchandisas.

La segonda categoria es sustot destinada a la plasença. Gropan lei naviris promenada que permèton de transpòrtar de toristas lòng d'un pichon itinerari e lei paquebòts que son equipats d'installacions mai ò mens luxuosas (cinèmas, teatres, piscinas...) e que permèton de realizar de crosieras d'una a tres setmanas.

• 
  Naviri bus
• 
  Barca
• 
  Fèrri
• 
  Naviri de velocitat granda
• 
  Paquebòt

Lei cabotaires son de naviris de carga leugiers destinats au transpòrt de marchandisas ò de passatgiers lòng dei rotas litoralas. Son sovent especializats e son equipats de gruas e de mejans de manutencion car dèvon èsser autonòms dins de pòrts que son pas totjorn equipats per lo descargament de produchs.

Lei naviris de pesca son destinats a la pesca e son sovent especializats. Presentan de variacions de talha e de tecnologias fòrça importants entre lei país e lei tipes de pesca practicats. Ansin, dins lei país paures, se tròba encara sovent de naviris de vela. Dins lei país desvolopats, lei tipes principaus son lei tartaniers que pescan amb un chalut e lei naviris usina equipats de chaluts gigants e d'installacions frigorificas permetent de campanhas de pesca lòngas.

• 
  Naviri de pesca de vela
• 
  Tartanier
• 
  Naviri usina

Lei naviris de servici son una categoria de naviris especiaus e sovent fòrça especializats. Son destinats a provesir de servicis particulars a d'autrei naviris. Mai d'un tipe existís :

• lei dragas que son cargats de desbarrassar lei pòrts e lei canaus per leis entretenir e assegurar una prefondor minimala.
• lei remoucaires que son de naviris leugiers equipats de motors poderós. Son destinats a ajudar lei manòbras d'autrei naviris dins lei pòrts ò a l'assisténcia de naviris en dificultat.
• lei batèus pilòts que son de naviris leugiers e rapides destinats au transpòrt dei pilòts. Certanei pòdon tanben transpòrtar d'amarras.
• lei balisaires que son de naviris cargats de l'entretenença dei gavitèus. N'existís divèrsei tipes de talhas diferentas segon l'endrech onte son plaçats lei gavitèus (ocean, mar, litorau...).
• lei batèus far que son de naviris equipats d'un lume poderós e destinats a senhalar un perilh per la navegacion.
• lei naviris de sauvament que son de naviris leugiers e rapides capables de se desplaçar dins de condicions climaticas fòrça malaisadas.
• lei batèus pompa que son equipats de pompas e de sistèmas de lucha còntra l'incendi.
• lei cabliers que son cargats dau pausament e de l'entretenença dei cables sosmarins. An una autonòmia importanta (30 a 45 jorns), son sovent equipats de robòts sosmarins per intervenir sus lei cables e an de calas importantas per entrepausar lo materiau necessari.
• lei naviri meteorologics que son destinats a l'observacion dei condicions climaticas dins l'ocean. Remplaçats per lei satellits e lei gavitèus meteorologics automatics, son en cors de disparicion.
• lei naviris d'avitalhament offshore que son cargats de l'avitalhament deis installacions offshore. Pòdon èsser dotats d'equipaments permetent de manipular d'ancoras, de realizar d'operacions de remoucatge e luchar còntra l'incendi.
• lei naviris de trabalh offshore que permèton de realizar la construccion ò d'ajudar d'installacions offshore coma de plataformas petrolieras.
• lei naviris oceanografics que son destinats a la recèrca scientifica. Son donc equipats de laboratòris e an sovent una autonòmia importanta per assegurar de campanhas de recèrca lòngas. Certanei son equipats de robòts d'exploracion.
• lei brisas-glaça que son utilizats per durbir ò mantenir dubèrtas de rotas de navigacion dins lei regions maritimas presas per la banquisa. Son generalament equipats d'una còca renfòrçada per resistir au contacte ambé la banquisa, de motors poderós permetent au naviri d'avançar sus lo glaç avans d'entraïnar sa rompedura sota l'accion de son pes e d'una ròda de proa especiala permetent l'evacuacion dei tròç de glaç eissits de la banquisa rompuda.

• 
  Draga
• 
  Remoucaire
• 
  Batèu pilòt
• 
  Balisaire
• 
  Batèu far
• 
  Naviri de sauvament
• 
  Cablier
• 
  Naviri meteorologic
• 
  Naviri d'avitalhament offshore
• 
  Naviri oceanografic
• 
  Brisa-glaça

Lei naviris militars (ò naviris de guèrra) son de naviris equipats de sistèmas d'armas li permetent d'atacar, de defendre ò de protegir d'autrei naviris ò d'objectius terrèstres. D'un biais generau, se destria lei naviris militars de superficia e lei sosmarins. Au sen dau premier grop, se diferencia leis unitats oceanicas, pus poderosas e pus autonòmas, dei naviris unicament destinats a la defensa dei zònas litoralas. Lei pus poderós son lei pòrta-avions, que son arma principala es una aviacion embarcada, e lei crosaires que son equipats d'un espèctre larg d'armaments offensius e defensius. Existís tanben lei destroièrs que son dotats d'un armament complèt (antinaviri, antiaerian e antisosmarin) per protegir de convòis ò d'esquadras e lei fregatas que son tanben de naviris de proteccion mai qu'an sovent un ròtle pus especializat dins un tipe de lucha. Pasmens, dins lei fachs, lei destroièrs e lei fregatas son venguts quasi identics. Existís tanben un ensems fòrça variat de naviris de transpòrt e de desbarcament. La màger part son capables de percórrer de distàncias lòngas e un nombre creissent pòdon acuelhir una flòta d'elicoptèrs e de centres de comandament.

Per assegurar la defensa dei zònas litoralas, lei marinas militaras utilizan de naviris pus pichons amb una autonòmia mens importanta. Lei principaus son lei corvetas que son sovent d'unitats pauc blindadas mai que son equipadas d'armaments poderós. Puei, vènon lei patrolhaires que son de naviris leugiers principalament destinats a la susvelhança. Pasmens, certanei son equipats de míssils antinaviris capables de neutralizar totei lei tipes de naviris existents.

Regardant lei sosmarins, i a diferents destriaments que son possibles. Lo pus frequent es basat sus la propulsion e diferencia lei sosmarins de propulsion nucleara e dei sosmarins de propulsion convencionala. Lei premiers an una autonòmia fòrça importanta qu'es sustot limitada per lei limits mentaus de l'equipatge. Existís dos tipes principaus de sosmarins nuclears que son lei sosmarins nuclears lançaires d'engenhs (SNLE), armats de míssils nuclears de portada lònga, e lei sosmarins nuclears d'ataca (SNA) que son destinats a l'ataca d'autrei naviris. Lei SNLE, furtius e capables de demorar esconduts plusors setmanas dins l'ocean son la basa deis estrategias modèrnas de dissuasion nucleara. Lei sosmarins de propulsion convencionala son unicament de sosmarins d'ataca que sei missions son similaras ai SNA.

• 
  Pòrta-avions
• 
  Crosaire
• 
  Destroièr
• 
  Fregata
• 
  Corveta
• 
  Patrolhaire
• 
  Naviri de desbarcament
• 
  Sosmarin

Lei naviris de plasença son destinats au leser. Son de talha e de tecnologias variadas segon son usatge. Lei pus frequents son lei veliers de talha pichona destinats a la plasença, ai croiseras ò ai regatas. Lei pus importants son leis iòts que son de naviris de luxe destinats a una practica fortunada.

• 
  Velier de plasença
• 
  Velier esportiu de tipe catamaran
• 
  Iòt

Lei naviris escòla son destinats a la descubèrta e a l'apprendissatge de la navegacion. Son entretenguts siá per lei marinas marchandas siá per lei marinas militaras. La màger part son de naviris de vela mai pòu de còps s'utilizar de naviris relativament modèrnes coma lo pòrta-elicoptèrs Jeanne d'Arc utilizat per França de 1964 a 2010.

Dins certanei cas, de naviris, generalament ancians, son immobilizats dins un pòrt. Pòdon èsser utilizats coma bastiments flottants. Tradicionalamet, èran utilizats coma ponton ò presons. Pasmens, uei, s'es tanben desvolopat un usatge de luxe (casinò) ò de torisme (naviri musèu).

1. ↑ Au contrari, durant la Renaissença, un galion destinat au comèrci èra pron armat per batre un galion especializat dins lo combat car la diferéncia d'artilhariá e d'equipatge èra limitada.
2. ↑ Lei naviris de mai de tres còcas son encara fòrça rars.