Dalha
La dalha (var. lo dalh) es un espleit agricòla emplegat mai que mai per talhar las plantas ferratgièras.
Consistís en un margue long (fins a 170 cm) fach abans de fusta e a l'ora d'ara tanben d'autras matèrias coma lo metal o lo plastic e d'una lama metallica mens corbada que la d'una fauç mas fòrça mai longa, de fins a 80 cm. Tanben cal una manilha (la nadilha) al mièg del margue long (lo fauchon) per poder mestrejar l'operacion de dalhatge. La lama es mantenguda sul margue per una peça metalica dicha la vira e un cunh fach sovent de la poncha d'una bana de vaca. La lama metallica es tenguda parallèla a la superfícia de talhar. Es un espleit pron dangierós, subretot quand se trabalha en còlas de dalhaires situats los uns pròche dels autres.
La dalha apareguèt en Euròpa fins als sègles XII e XIII e remplacèt la fauç dins unes cases. A l'ora d'ara son trabalh lo fan de maquinas accionadas amb de motors.
L'agusament
[modificar | Modificar lo còdi]Lo dalhaire deu sovent agusar sa lama (totas las quinze o trenta minutas seguent la resisténcia dels vegetals copats e la qualitat de la lama), gràcia a una pèira d'agusar umida o cot. Aquela operacion adoba los pus fins degalhs del trencant de la lama e, coma tot agusament, tira una pichona partida de metal. La cot se pòrta dins un estug emplit d'aiga, penjat a la cintura del dalhaire e sonat lo codial. Lo codial es fach de fusta o d'una bana de vaca.
La batason
[modificar | Modificar lo còdi]De temps en temps (aperaquí dotze oras de dalhada) lo dalhaire deu batre la dalha. Per aquò dessepara la lama del margue. Puèi, amb un martèl sens angle marcat, tusteja lo trencant de la lama pausada sus un enclutge pichon que se ditz l'aira o la hòrga en gascon. Lo trencant de la lama es plaçat al mitan de la tèsta de l'enclutge. Lo dalhaire evita de tustar trop sovent al meme endrech senon lo trencant es pas pus drech, en mai se ven trop fin se pòt fendasclar. E mai qu'embestiantas aquelas decas desapareisson après qualques agusaments. Aquela operacion es un fargatge freg destinat a afinar lo trencant, adobar las micro-fendilhas, comblar los traucs daissats per los esclats de metal partits, e a orientar los grans d'acièr dins lo melhor sens per la copa. Aquela operacion modela lo metal sens ne tirar. La batason es acabada quora lo trencant de la lama plega jos la pression de l'ongla. Es totjorn seguit d'un novèl agusament amb la cot.