Carl Spitteler

	Carl Spitteler
	;
Pseudonym	Carl Felix Tandem
Statsborgarskap	Sveits
Fødd	24. april 1845; Liestal
Død	29. desember 1924 (79 år); Luzern
Yrke	lyrikar, skribent, teolog
Sjanger	dikt, prosa, skodespel
Religion	reformed
Far	Karl Spitteler
Ektefelle	Marie op der Hoff
	Carl Spitteler på Commons

Carl Friedrich Georg Spitteler (24. april 1845–29. desember 1924) var ein sveitsisk diktar, forfattar, kritikar og essayist som i 1929 blei tildelt Nobelprisen i litteratur «med särskild tanke på hans mäktiga epos Olympischer Frühling.»^[1]^[2]

Liv og virke

Spitteler blei fødd inn i ein protestantisk familie som hadde tatt steget frå bonde- til advokat-/embetsmannsstanden. Frå 1849 voks han opp i Bern. Han studerte jus i Luzern og Zürich og seinare protestantisk teologi i Heidelberg (1867/68), sjølv om han var ateist. Han arbeidde frå 1871 som privatlærar i familien til ein finsk general. Inntrykka frå dette opphaldet finn ein seinare att i forteljingane Ei Ole og Das Bombardement von Åbo. Etter at han kom attende til Sveits arbeidde han ei stund som lærar og journalist, mellom anna som redaktør for kultursidene i Neue Zürcher Zeitung. I 1883 gifta han seg med den tidlegare eleven Maria Op den Hooff som han fekk to døtre med.

Under pseudonymet Carl Felix Tandem skreiv Spitteler i 1880-1881 tobindseposet Prometheus und Epimetheus der han moderniserer den antikke Prometheus-myten. Stilistisk unnveik Spitteler den rådande realisme-retninga, i staden finn ein slektskap med Arthur Schopenhauer og Friedrich Nietzsche. Spitteler korresponderte også med Nietzsche og skreiv omtaler av nokre av verka hans for Bern-avisa Der Bund.

I 1893 arva familien svigerfar til Spitteler og dei slo seg ned i Luzern der han levde som fri forfattar. Dei første verka og følgjande lyriske verk vekte liten åtgaum, og han slo først gjennom med Olympischer Frühling (1900–1905, «Olympisk vår») der Spitteler overførte figurar og handlingmønstre frå gresk mytologi til sin eigen samtid i rundt 20 000 vers. Han teikna eit dystert bilde av universet i desse mytologiske eventyra, i tråd med sitt eige pessimistiske syn på verda.

Verk

1881 Prometheus und Epimetheus
1883 Extramundana
1887 Ei Ole
1887 Samojeden
1887 Hund und Katze
1887 Olaf
1888 Bacillus
1889 Das Bombardement von Åbo
1889 Schmetterlinge
1889 Der Parlamentär

1890 Das Wettfasten von Heimligen
1891 Friedli der Kolderi
1891 Gustav
1892 Literarische Gleichnisse
1892 Der Ehrgeizige
1893 Jumala. Ein finnisches Märchen
1896 Balladen
1897 Der Gotthard
1898 Conrad, der Leutnant
1898 Lachende Wahrheiten

1900 Die Auffahrt
1901 Hera die Braut
1903 Die hohe Zeit
1904 Ende und Wende
1905 Olympischer Frühling (epos)
1906 Imago
1906 Gras- und Glockenlieder
1907 Die Mädchenfeinde
1914 Meine frühesten Erlebnisse
1924 Prometheus der Dulder

Litteratur

Klaus-Gunther Wesseling: «Spitteler, Carl» i Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 18, Herzberg 2001, ISBN 3-88309-086-7, Sp. 1334–1344.
Carl Spitteler: Unser Schweizer Standpunkt. Verlag Pro Libro, Luzern 2009, ISBN 3-9523406-9-3

Referansar

↑ "in special appreciation of his epic, Olympian Spring".
↑ Carls Spitteler på nobel-winners.com

Bakgrunnsstoff

Wikifrasar har ei sitatsamling som gjeld: Carl Spitteler

Verk av og om Carl Spitteler i katalogen til det tyske nasjonalbiblioteket
Verk av Spitteler på tysk Gutenberg
Nobelpristildelinga 1919 på nobelprize.org
Carls Spitteler på nobel-winners.com
Carl-Spitteler-Stiftung Arkivert 2007-03-11 ved Wayback Machine.

[1] "in special appreciation of his epic, Olympian Spring".

[2] Carls Spitteler på nobel-winners.com

[1]

[2]

Carl Spitteler

Pseudonym	Carl Felix Tandem
Statsborgarskap	Sveits
Fødd	24. april 1845 Liestal
Død	29. desember 1924 (79 år) Luzern
Yrke	lyrikar, skribent, teolog
Sjanger	dikt, prosa, skodespel
Religion	reformed
Far	Karl Spitteler
Ektefelle	Marie op der Hoff

Carl Spitteler på Commons

v d e Nobelprisvinnarar i litteratur
1901–1925	Prudhomme (1901) • Mommsen (1902) • Bjørnson (1903) • Mistral, Echegaray (1904) • Sienkiewicz (1905) • Carducci (1906) • Kipling (1907) • Eucken (1908) • Lagerlöf (1909) • Heyse (1910) • Maeterlinck (1911) • Hauptmann (1912) • Tagore (1913) • Inga utdeling i 1914. • Rolland (1915) • von Heidenstam (1916) • Gjellerup, Pontoppidan (1917) • Inga utdeling i 1918. • Spitteler (1919) • Hamsun (1920) • France (1921) • Benavente (1922) • Yeats (1923) • Reymont (1924) • Shaw (1925)
1926–1950	Deledda (1926) • Bergson (1927) • Undset (1928) • Mann (1929) • Lewis (1930) • Karlfeldt (1931) • Galsworthy (1932) • Bunin (1933) • Pirandello (1934) • Inga utdeling i 1935. • O’Neill (1936) • du Gard (1937) • Buck (1938) • Sillanpää (1939) • Inga utdeling i 1940–1943. • Jensen (1944) • Mistral (1945) • Hesse (1946) • Gide (1947) • Eliot (1948) • Faulkner (1949) • Russell (1950)
1951–1975	Lagerkvist (1951) • Mauriac (1952) • Churchill (1953) • Hemingway (1954) • Laxness (1955) • Jiménez (1956) • Camus (1957) • Pasternak (1958) • Quasimodo (1959) • Perse (1960) • Andrić (1961) • Steinbeck (1962) • Seferis (1963) • Sartre (1964) • Sjolokhov (1965) • Agnon, Sachs (1966) • Asturias (1967) • Kawabata (1968) • Beckett (1969) • Solzjenitsyn (1970) • Neruda (1971) • Böll (1972) • White (1973) • Johnson, Martinson (1974) • Montale (1975)
1976–2000	Bellow (1976) • Aleixandre (1977) • Singer (1978) • Elytis (1979) • Miłosz (1980) • Canetti (1981) • García Márquez (1982) • Golding (1983) • Seifert (1984) • Simon (1985) • Soyinka (1986) • Brodsky (1987) • Mahfouz (1988) • Cela (1989) • Paz (1990) • Gordimer (1991) • Walcott (1992) • Morrison (1993) • Ōe (1994) • Heaney (1995) • Szymborska (1996) • Fo (1997) • Saramago (1998) • Grass (1999) • Gao (2000)
Frå 2001	Naipaul (2001) • Kertész (2002) • Coetzee (2003) • Jelinek (2004) • Pinter (2005) • Pamuk (2006) • Lessing (2007) • Le Clézio (2008) • Müller (2009) • Vargas Llosa (2010) • Tranströmer (2011) • Mo (2012) • Munro (2013) • Modiano (2014) • Aleksijevitsj (2015) Dylan (2016) • Ishiguro (2017) • Tokarczuk (2018, delt ut i 2019) • Handke (2019) • Glück (2020) • Gurnah (2021) • Ernaux (2022) • Fosse (2023) • Han (2024)