oor

vervoeging van
	oren

Niet te verwarren met: oor-

Nederlands

Uitspraak

Geluid: oor (hulp, bestand)
IPA: / or / (1 lettergreep); /oːr/

Woordafbreking

oor

Woordherkomst en -opbouw

[A] In de betekenis van ‘gehoororgaan’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 701 ^[1]

erfwoord ^[2] afkomstig van:

Middelnederlands: ore

Oudnederlands: ōra

Germaans: *ausô

Indo-Europees: *h₂ous-

Verwant in Germaans:

West: Engels: ear (Angelsaksisch: ēare), Duits: Ohr, (Oudhoogduits: ora), Fries: ear (Oudfries: āre)

Noord: Zweeds: öra, Deens/Noors: øre, (Nynorsk: øyra, øyre, Oudnoords: eyra), IJslands: eyra, Faeröers: oyra

Oost: Gotisch: auso

[B] Verbastering van oord in de betekenis "kwart", omdat het een vierde van de stuiver waard was ^[3]

Zelfstandig naamwoord

[A] het oor o

(anatomie) lichaamsdeel waarmee geluiden kunnen worden gehoord
▸ Door de unieke vorm van het oor wordt het geluid net anders vervormd afhankelijk van de richting. En uit de verschillen tussen de oren kan het brein afleiden waarvandaan het komt.^[4]

▸ Na een tijdje merkte ik duidelijk aan mijn oren dat we van zeeniveau naar duizend meter hoogte aan het klimmen waren.^[5]
(huishouden) handvat waaraan men een stuk servies kan optillen
▸ Zit het oor aan een koffiekopje aan de linker- of aan de rechterkant?^[6]

1. Het oor van een mens.
2. Het oor van een zilveren kom.

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Verwante begrippen

Uitdrukkingen en gezegden

De oren spitsen

Heel goed luisteren

∗ Toen, plotseling, hoorden zij allen tegelijk het geschreeuw van de menigte, die verzameld was voor het Raadhuis. Zij spitsten de oren en hieven de Penselen op.^[7]

Luisterend oor aanbieden

Aandachtig luisteren naar wat iemand te zeggen heeft

• Ten slotte veel dank aan Huib Maaskant, Carlo Groot, Pieter van der Heuvel, Nils Adriaans, Baukje Brugman, Christine Dedding en Char Polak voor hun luisterend oor en adviezen. ^[8]

De muren hebben oren

Let op wat je zegt, iedereen kan het horen

Een en al oor zijn

Heel aandachtig naar iets luisteren

Een draai om de oren geven
Een oor te luisteren leggen

Onderzoeken wat een ander van iets vindt

Een snee(tje) in het oor hebben

Dronken zijn

Er wel oren naar hebben

Geïnteresseerd zijn in iets (zoals een voorstel, aanbod etc.)

Het ene oor in, het andere weer uit

Iets (een raad e.d.) wel horen maar het vervolgens meteen weer vergeten; gezegd van hardleerse personen aan wie hetzelfde steeds weer opnieuw moet worden verteld

Iemand de oren van het hoofd eten

Verschrikkelijk veel eten (bij iemand).

Iemand de oren wassen

Iemand zeggen wat die fout gedaan heeft

Iemand een oor aannaaien

Iets wijs laten maken

Iemand het vel over de oren halen

Iemand te veel laten betalen

Iets in het oor knopen

Iets goed onthouden

Kleine potjes/kopjes hebben grote oren

Je moet uitkijken met wat je zegt als er kinderen bij zijn

Met de oren staan te klapperen

Erg verbaasd zijn

Nog niet droog achter de oren zijn

Nog niet volwassen zijn

Op een oor gevild

Bijna klaar zijn

Vertalingen

1. het lichaamsdeel waarmee geluiden kunnen worden gehoord

Afrikaans: oor ^(af)
Angelsaksisch: ēare ^(ang)
Atayal: papak
Avestisch: gaoša ^(ae), usi ^(ae)
Azeri: qulaq ^(az)
Baskisch: belarri ^(eu)
Bretons: skouarn ^(br)
Catalaans: orella ^(ca) v
Deens: øre ^(da)
Duits: Ohr ^(de) o
Engels: ear ^(en) o
Esperanto: orelo ^(eo)
Fins: korva ^(fi)
Frans: oreille ^(fr) v
Fries: ear ^(fy) o
Grieks: αυτί ^(el) o (aftí)
Hettitisch: istamana
Hongaars: fül ^(hu)
IJslands: eyra ^(is) o
Indonesisch: telinga ^(id), kuping ^(id)
Interlingua: aure ^(ia)
Italiaans: orecchio ^(it) m
Japans: 耳 ^(ja)
Kalmuks: чикн
Kazachs: қулақ‎ ^(kk), qulaq ^(kk)
Kirgizisch: кулак ^(ky)
Koptisch: ⲙⲁⲁϫⲉ
Latijn: auris ^(la) v
Mari: пылыш

Minangkabaus: talingo
Minnan: hīⁿ-á ^(zh-min-nan)
Nauruaans: iyungen ^(na)
Nedersaksisch: oor ^(nds), Or ^(nds)
Noordelijk Sami: beallji
Noors: øre ^(no)
Oeigoers: قۇلاق‎ ^(ug), qulaq ^(ug), қулақ‎ ^(ug)
Oezbeeks: quloq ^(uz), қулоқ‎ ^(uz)
Oudegyptisch: MSJR
Oudgrieks: οὖς (oũs)
Oudhoogduits: ōra
Oudnederlands: ōre
Oudnoords: eyra
Pools: ucho ^(pl) o
Portugees: orelha ^(pt) v
Roemeens: aure ^(ro) v
Sanskriet: उसि ^(sa)
Siraya: taringa
Sloveens: uho ^(sl)
Slowaaks: ucho ^(sk)
Spaans: oreja ^(es) v, oído ^(es) m
Taroko: bírat, birut
Tataars: колак‎ ^(tt), qolaq ^(tt)
Tsjechisch: ucho ^(cs) o
Turkmeens: gulak ^(tk)
Turks: kulak ^(tr)
Vietnamees: tai ^(vi)
Zweeds: öra ^(sv) o

3. handvat waaraan je een stuk servies kunt optillen

Duits: Henkel ^(de) m
Zweeds: öra ^(sv) o

Oudnoords: hadda

Zelfstandig naamwoord

[B] het oor o

(numismatiek) oude Nederlandse munt ter waarde van een kwart stuiver ofwel twee duiten

Opmerkingen

Alleen het verkleinwoord is tegenwoordig gangbaar.

Uitdrukkingen en gezegden

Kijken of men zijn laatste oortje versnoept heeft.

Heel sip, teleurgesteld of treurig kijken

Werkwoord

oor

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van oren
- Ik oor.
gebiedende wijs van oren
- Oor!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van oren
- Oor je?