Energie
De Energie is dat wat wat bewerkt.
Een Bispeel: De Appel an den Boom. He is baben. Dor hett he potentschelle Energie. Wenn he denn rünnerfallt, denn ward de Energie frie. Denn hett he kinetisch Energie. Un wenn he di op den Kopp fallt, denn kriss een Buul. Ahn Energie harrs keen Buul. Un je grötter de Appel un je hööger he daal fallt, desto grötter is de Energie. Un de Buul.
Dat gifft verscheeden Oorten vun Energie
- potentschelle Energie
- kinetische Energie
- elektrisch Energie
- Wärmeenergie
De Energieoorten kanns ook ümwanneln. To'n Bispeel in de Dampmaschin. Dor ward dat Water hitt mookt. Un denn to Damp. Mit bannig veel Druck. Un de Damp kümmt denn in den Zylinder. Dor kann he sick utbreiden. Denn ward de Kolben wegdreewen. Nu hess kinetische Energie. Un wenn du dormit een Dynamo andriffs, denn kriggs dor elektrisch Energie rut. Kümmt de in een Elektromotor, denn mookt de dor wedder kinetisch Energie rut.
Albert Einstein hett rutfunnen, dat Masse un Energie tosomenhangt. Dat hett he in sien beröömte Formel tosomenfaat:
- E = M · c2