Kirurgu

Fil-mediċina moderna, kirurgu huwa tabib li jwettaq l-operazzjonijiet kirurġiċi. Hemm ukoll kirurgi fil-podjatrija, fid-dentistrija, fl-ortodontika u fil-mediċina veterinarja.

L-ewwel persuna li ddokumentat operazzjoni kien it-tabib-kirurgu Indjan tas-seklu 6 Q.K., Sushruta jew Suśruta. Huwa speċjalizza fil-kirurġija plastika kożmetika u saħansitra ddokumenta operazzjoni rinoplastika miftuħa.^[1] Il-magnum opus tiegħu Suśruta-saṃhitā huwa wieħed mill-iktar dokumenti antiki dwar il-mediċina li waslu sa żminijietna u huwa meqjus bħala test fundamentali tal-Ayurveda u l-kirurġija. Id-dokument jindirizza l-aspetti kollha tal-mediċina ġenerali, iżda t-traduttur G. D. Singhal irrefera għal Sushruta bħala “l-missier tal-interventi kirurġiċi” abbażi tar-rakkonti dettaljati u tassew preċiżi tal-kirurġija.^[2]

Wara d-deklin eventwali tal-Iskola tal-Mediċina ta’ Sushruta fl-Indja, il-kirurġija ġiet injorata sal-era tad-deheb Iżlamika meta l-kirurgu Al-Zahrawi (936-1013) stabbilixxa mill-ġdid il-kirurġija bħala prattika medika effettiva. Huwa meqjus bħala l-ikbar kirurgu Medjevali li qatt tfaċċa mid-dinja Iżlamika, u ġie deskritt ukoll bħala l-missier tal-kirurġija.^[3] L-ikbar kontribut tiegħu għall-mediċina huwa l-Kitab al-Tasrif, enċiklopedija ta’ wieħed u tletin volum ta’ prattiki mediċi.^[4] Huwa kien l-ewwel tabib li ddeskriva t-tqala ektopika, u l-ewwel tabib li identifika n-natura ereditarja tal-emofilija.^[5]

Il-kontributi pijuniera tiegħu fil-qasam tal-operazzjonijiet u l-istrumenti kirurġiċi kellhom impatt enormi fuq il-kirurġija iżda ma kienx qabel is-seklu 18 li l-kirurġija feġġet bħala dixxiplina medika distinta fl-Ingilterra.^[5]

Fl-Ewropa, il-kirurġija kienet assoċjata l-iktar mal-barbiera-kirurgi li kienu jużaw ukoll l-għodod tagħhom tal-qtugħ tax-xagħar għall-operazzjonijiet kirurġiċi, spiss fiż-żoni fejn kienu jseħħu l-battalji kif ukoll għal min kien iħaddimhom.^[6] Bl-avvanzi fil-mediċina u fil-fiżjoloġija, il-professjonijiet tal-barbiera u tal-kirurgi saru distinti; sas-seklu 19 il-barbiera-kirurgi kienu għebu prattikament għalkollox, u l-kirurgi kienu kważi kollha tobba kkwalifikati li kienu speċjalizzaw fil-kirurġija. It-titlu ta’ Kirurgu, madankollu, baqa’ jintuża bħala t-titlu għall-uffiċjali mediċi militari sal-aħħar tas-seklu 19, u t-titlu ta’ Kirurgu Ġeneral għadu jeżisti kemm għall-uffiċjali mediċi militari għoljin kif ukoll għall-uffiċjali għoljin tas-saħħa pubblika tal-gvern.

Fl-1950, il-Kulleġġ Irjali tal-Kirurgi fl-Ingilterra (bl-Ingliż: Royal College of Surgeons of England (RCS)) f’Londra beda joffri lill-kirurgi status formali permezz ta’ sħubija fl-RCS. It-titlu ta’ Mister (Sur/Sinjur) sar titlu tal-unur, u llum, f’bosta pajjiżi tal-Commonwealth, tabib ikkwalifikat li wara mill-inqas erba’ snin ta’ taħriġ jikseb kwalifika kirurġika (fl-imgħoddi Sieħeb tal-Kulleġġ Irjali tal-Kirurgi, iżda issa anke Membru tal-Kulleġġ Irjali tal-Kirurgi jew għadd ta’ diplomi oħra), jingħata l-unur li jitħalla jissejjaħ bit-titlu Sur/Sinjur, Sinjorina jew Sinjura tul il-prattika professjonali tiegħu/tagħha, iżda b’tifsira differenti minn kif nafuha llum. Xi kultant jingħad li l-bidla fit-titlu timplika status ta’ konsulent (u wħud bi żball jaħsbu li l-konsulenti mhux kirurġiċi jissejħu bit-titlu Sur/Sinjur ukoll), iżda t-tul tat-taħriġ medika postgradwatorju ’l barra mill-Amerka ta’ Fuq jaf jimplika li kirurgu kkwalifikat ikun fadallu s-snin biex jilħaq dik il-kariga: ħafna tobba qabel kienu jiksbu dawn il-kwalifiki u kienu jibqgħu f’dak il-livell sa ma jibdew it-taħriġ ta’ qabel l-ispeċjalizzazzjoni. It-titli msemmija hawn fuq jintużaw ukoll għall-kirurgi fir-Repubblika tal-Irlanda, f’xi stati tal-Awstralja, fil-Barbados, f’New Zealand, fl-Afrika t’Isfel, fiż-Żimbabwe, u f’xi pajjiżi oħra tal-Commonwealth.^[7]

F’bosta pajjiżi fejn jiġi mitkellem l-Ingliż, it-titlu militari ta’ kirurgu jintuża għal kull prattikant mediku, minħabba l-evoluzzjoni storika tat-terminu. Il-Korp Mediku tal-Armata tal-Istati Uniti għandu diversi kodiċijiet okkupazzjonali militari għall-kirurgi fost l-uffiċjali jew il-persunal militari eżistenti li jwettaq operazzjonijiet kirurġiċi fuq is-suldati midruba.

• Kirurġija kardijaka (fl-Istati Uniti titqies bħala parti mill-kirurġija kardjotoraċika)
• Kirurġija tal-musrana l-ħoxra u tar-rektum
• Kirurġija kranjofaċċali
• Kirurġija dentali
• Kirurġija endokrinali
• Kirurġija ġenerali
• Kirurġija newroloġika
• Ostetrija u ġinekoloġija
• Oftalmoloġija
• Kirurġija orali u maksillofaċċali
• Kirurġija ortopedika
• Otorinolaringoloġija
• Kirurġija pedjatrika
• Kirurġija plastika
• Kirurġija podjatrika
• Kirurġija onkoloġika
• Kirurġija toraċika (fl-Istati Uniti titqies bħala parti mill-kirurġija kardjotoraċika)
• Kirurġija tat-trapjanti
• Kirurġija tat-trawmi
• Kirurġija gastrointestinali superjuri
• Uroloġija
• Kirurġija vaskolari

Xi tobba li huma prattikanti ġenerali jew speċjalisti fil-mediċina tal-familja jew fil-mediċina ta’ emerġenza jistgħu jagħmlu firxa limitata ta’ operazzjonijiet kirurġiċi minuri, komuni jew ta’ emerġenza. Il-loppju sikwit jakkumpanja l-kirurġija, u l-anestetisti u l-infermiera anestetisti jaf jieħdu ħsieb dan l-aspett tal-kirurġija. L-assistenti kirurgi, l-infermiera kirurgi u t-teknologi kirurġiċi huma professjonisti mħarrġa li jappoġġaw lill-kirurgi.

Fl-Istati Uniti, id-Dipartiment tax-Xogħol jiddeskrivi lill-kirurgu bħala “tabib li jittratta l-mard, il-feriti, u l-malformazzjonijiet permezz ta’ metodi kirurġiċi invażivi, minimament invażivi, jew mhux invażivi, permezz tal-użu ta’ strumenti u apparati, jew bl-idejn”.^[8]

• Sushruta (l-ewwel kirurgu li ddokumenta operazzjoni rinoplastika miftuħa)^[1]
• Al-Zahrawi, meqjus bħala wieħed mill-ikbar kirurgi Medjevali u wieħed mill-missirijiet tal-kirurġija^[9]
• B. K. Misra (l-ewwel newrokirurgu fid-dinja li wettaq operazzjoni kirurġika ggwidat mill-immaġnijiet għall-anewriżmi; l-ewwel fin-Nofsinhar tal-Asja li wettaq radjokirurġija sterjotattika; l-ewwel fl-Indja li wettaq kranjotomija u operazzjoni kirurġika laparoskopika fis-sinsla tad-dahar fuq pazjent imqajjem)^[10]
• Gavriil Ilizarov (inventur tal-apparat ta’ Ilizarov biex jittawlu l-għadam tar-riġlejn u tal-metodu kirurġiku msemmi għalih, l-operazzjoni kirurġika ta’ Ilizarov)
• Charles Kelman (ivvinta l-fakomulsifikazzjoni, it-teknika tal-operazzjoni moderna tal-katarretti)
• William Stewart Halsted (ta bidu għat-taħriġ kirurġiku fl-Istati Uniti; pijunier f’diversi oqsma)
• Alfred Blalock (first modern day successful open heart surgery in 1944)
• C. Walton Lillehei (magħruf bħala “l-missier tal-operazzjoni miftuħa moderna tal-qalb”)
• Christiaan Barnard (kirurgu kardijaku li wettaq l-ewwel trapjant tal-qalb)
• Victor Chang (pijunier Awstraljan tat-trapjant tal-qalb)
• John Hunter (Skoċċiż meqjus bħala l-missier tal-kirurġija moderna; wettaq mijiet ta’ dissezzjonijiet, u serva bħala mudell għal Dr. Jekyll)
• Sir Victor Horsley (newrokirurgu)
• Dr. Theodor Billroth (fi Vjenna wettaq gastrektomiji parzjali, waħda mill-modifiki magħrufa ta’ Pólya
• Aladár Petz (ivvinta l-ewwel strument kirurġiku li jħit il-ġilda)
• Lars Leksell (newrokirurgu li vvinta r-radjokirurġija)
• Joseph Lister (skopra s-sepsi kirurġika, il-Listerine huwa msemmi għalih)
• Harvey Cushing (pijunier li spiss jitqies bħala l-missier tan-newrokirurġija moderna)
• Paul Tessier (kirurgu Franċiż u missier il-kirurġija kranjofaċċali)
• Gholam A. Peyman (inventur tal-LASIK^[11])
• Ioannis Pallikaris (kirurgu Grieg li wettaq l-ewwel operazzjoni tal-LASIK fuq għajn ta’ bniedem^[12] u li żviluppa l-Epi-LASIK^[13])
• Nikolay Pirogov (il-fundatur tal-kirurġija fejn kienu jseħħu l-battalji)
• Valery Shumakov (pijunier tal-impjantazzjoni tal-organi artifiċjali)
• Svyatoslav Fyodorov (kreatur tal-keratotomija radjali)
• Gazi Yasargil (newrokirurgu Tork u fundatur tal-mikronewrokirurġija)
• Rene Favaloro (l-ewwel kirurgu li wettaq operazzjoni tal-bypass)
• Michael R. Harrison (pijunier tal-kirurġija fuq il-feti)
• Michael DeBakey (edukatur u innovatur fil-qasam tal-kirurġija kardijaka)
• Fidel Pagés (pijunier tal-loppju epidurali)
• Wilder Penfield (newrokirurġija)
• Harold Gillies (pijunier tal-kirurġija plastika)
• Maria Siemionow (pijunier tal-operazzjoni tat-trapjant faċċali kważi totali)
• Mary Edwards Walker (l-ewwel kirurga fl-Istati Uniti)
• Jennie Simile Robertson (l-ewwel kirurga fil-Kanada)
• Jesse Gray (l-ewwel kap kirurga fl-Isptar ta’ Hopkinz)
• Marian Frauenthal Sloane (l-ewwel kirurgu ortopediku Lhudi li ppubblika l-ġurnal ortopediku revedut mill-pari)
• Eleanor Davies-Colley (kirurga u fundatur tas-South London Hospital għan-nisa u t-tfal)
• Dorothy-Laviania Brown (l-ewwel kirurga Afrikana-Amerikana)
• Sakineh Pari (l-ewwel kirurga fl-Iran)
• Nina Starr Braunwald (l-ewwel kirurga kardijaka)

• ACFAS
• FACS
• FRACDS
• FRACS
• FRCS
• FRCS (il-Kanada)
• FRCS (Edinburgu, l-Iskozja)
• FRCSI (l-Irlanda)
• MRCS

1. ^ ^{a b} Ira D. Papel, John Frodel, Facial Plastic and Reconstructive Surgery.
2. ^ Singhal, G. D. (1972). Diagnostic considerations in ancient Indian surgery: (based on Nidāna-Sthāna of Suśruta Saṁhitā). Varanasi: Singhal Publications.
3. ^ Ahmad, Z. (St Thomas' Hospital) (2007), "Al-Zahrawi - The Father of Surgery", ANZ Journal of Surgery, 77 (Suppl. 1): A83.
4. ^ Al-Zahrāwī, Abū al-Qāsim Khalaf ibn ʻAbbās; Studies, Gustave E. von Grunebaum Center for Near Eastern (1973). Albucasis on surgery and instruments. University of California Press. ISBN 978-0-520-01532-6.
5. ^ ^{a b} Cosman, Madeleine Pelner; Jones, Linda Gale (2008). Handbook to Life in the Medieval World. Handbook to Life Series. 2. Infobase Publishing. pp. 528–530. ISBN 0-8160-4887-8.
6. ^ "Surgeons and surgical spaces". Science Museum (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-10.
7. ^ "Surgical Staff & Regulation". Royal College of Surgeons (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-10.
8. ^ "Surgeons, Except Ophthalmologists". www.bls.gov (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-10.
9. ^ A. Martin-Araguz, C. Bustamante-Martinez, Ajo V. Fernandez-Armayor, J. M. Moreno-Martinez (2002).
10. ^ "Neurosociety India" (PDF).
11. ^ Privattiva tal-Istati Uniti Nru 4,840,175, "METHOD FOR MODIFYING CORNEAL CURVATURE", mogħtija fl-20 ta’ Ġunju 1989.
12. ^ "A Look at LASIK Past, Present and Future". American Academy of Ophthalmology (bl-Ingliż). 2009-06-01. Miġbur 2021-07-10.
13. ^ "Ophthalmology Management". web.archive.org. 2006-09-09. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2006-09-09. Miġbur 2021-07-10.