Крушевска афера

Крушевската афера или Јосифовата провала започнала во месец февруари 1902 година, а со неа бил опфатен Битолскиот револуционерен округ, поточно Крушевската револуционерна околија ^[1].

Македонска револуционерна организација (МРО)
Мото Слобода или смрт Македонија на Македонците Самостојна македонска држава
Псевдоним Подземна република
Институти Централен комитет Задгранично претставништво Четнички институт Полиција Пошта Окрузи Пунктови Правосудство
Статути Прв устав Прв правилник Устав на ТМОРО Правилник на ТМОРО Правилник за четите на ТМОРО Устав на ВМОРО Правилник на ВМОРО Правилник за селски чети
Конгреси Ресенско советување Солунски конгрес од 1896 Солунски конгрес од 1903 Смилевски конгрес Конгрес на Петрова Нива Струмички конгрес од 1904 Прилепски конгрес Скопски конгрес Солунски конгрес од јуни 1905 Солунски конгрес од август 1905 Струмички конгрес од 1905 Серски конгрес Рилски конгрес Ќустендилски конгрес Мајски конгрес
Весници Бунтовник Право Дело Револуционерен лист Автономија (1898 - 1902) Илинден Автономија (1903) Слобода или смрт Револуција Единство
Непријатели Османлиско Царство Грчка пропаганда Бугарска пропаганда Српска пропаганда Бугарска егзархија Егзархиска групација Македонски комитет Врховизам БТРБ Цончевисти Елиномакедонски комитет Српско четничко движење
Сојузници МТРК Гемиџии
Хронологија Основање Јануарска средба Стамболовштината Терористичка дејност Неделно училиште Училиштен кружок Велигденска мисија Односите помеѓу ТМОРО И ВМК Смрта на Делчев Илинденско востание Крушевска Република Крушевски манифест Мирцштешки реформи Борба за Македонија Директива Основите од Брут Расцеп Возобновување
Афери Донева афера Виничка афера Валандовска афера Битолска афера Солунска афера Иванчова афера Струмичка афера Афера Мис Стон Крушевска афера Грабнувањето на Даме Груев Мацанова афера
Фракции Конзервативна струја Реформска струја Серска група Струмичка група Сарафисти
Битки Битка кај Готен Битка кај Могила Битка кај Трсје Битка кај Слива Битка кај Арменско Битка кај Гандач Битка кај Локвата и Вињари Битка кај Маргара Битка на Ножот Битка кај Баница Битка за Мехомија Битка кај Аржинското блато Битка кај Ѓуришкиот манастир Битка кај Мечкин Камен
Aпостоли Даме Груев Гоце Делчев Ѓорче Петров Пере Тошев
Поврзано Историја на Македонија Историја на македонскиот народ Македонско национално движење
Кутијава: преглед разговор уреди

Аферата со оружјето започнала во месец февруари 1902 година, кога фатениот од отоманската полиција пренесувач на оружје, Јосиф Петков од с. Жабјани, познат како Јосиф Жабјанец, подложен на страотни мачења го открил својот соработник, крушевчанецот Никола Михајлов, познат како Миха Х'ча Кола.

Во истото време, не знаејќи дека е откриен, Миха Кола заедно со Тега Херту со своите коњи се наоѓале во Битола, во анот на Стерјо Жежов. При рутинското легитимирање на посетителите на анот од страна на отоманската полиција, кај Херту биле пронајдени 100 лири кои ги носел за купување на оружје.

Со исказите на анџијата дека е чесен трговец кој постојано тука тргува, Херту успеал да се спаси од апсењето. Но Кола ја немал таа среќа.

Спроведен во Уќуматот и подложен на невидени мачења тој станал предавник на своите соборци. Така, им ги разоткрил на властите пренесувачите и прифаќачите на оружјето од грчката граница до Битола, како и скривниците во градот и селата.

Веднаш потоа, без да биде осуден, Кола бил сместен во делот на другите македонски осуденици во Катилането кое што пробудило сомнеж кај Даме Груев и некои други затвореници.

Како резултат на оваа провала, наскоро во битолскиот централен затвор биле затворени луѓе со најразлични занимања: учители, свештеници, кираџии, занаетчии, трговци итн, меѓу кои се наоѓале и имињата на Петар Ацев, браќата Ашлакови, Јанаки Забле, Таќу и Фанија Љакови итн.

Во дворот на Љаковци се наоѓала една од важните скривници на оружје. При претресот, властите ја откриле истата, но оружјето било претходно однесено од припадниците на Организацијата.

Меѓутоа, во скривницата полицијата пронашла празни сандаци, џамаданот на убиениот од Гурчин Наумов и Јордан Пиперката, Рустем Ага, еден затворач од пушка и неколку чаури.

Сите осомничени биле одведени во Уќуматот, а од таму во битолскиот затвор.

Дознавајќи дека е откриен од власта, раководителот на Крушевската револуционерна организација, Петар Ацев, во втората половина на месец април 1902 година го напуштил Крушево и заминал за Прилепско.

Во мај истата година, по налог на Битолскиот окружен комитет, во с. Вранче се сретнале четворицата војводи: Веле Марков, Ѓорѓи Сугарев, Петар Ацев и Славејко Арсов, при што одлучиле да формираат, од делови на битолската, крушевската и кичевската чета, уште една - прилепска чета. За војвода на прилепската чета бил назначен Петар Ацев.

Во истото време, во Крушево се случило уште едно предавство чиј извршител останал неидентификуван за Организацијата. Овој непознат предавник, и доставил на османската власт список со луѓето вклучени во крушевската организација, како и места на дотогаш неоткриени скривници за оружје во Крушево.

Благодарение на Ѓаку Козар, служител во Уќуматот, луѓето биле навреме известени и спасени од апсење. Речиси целото активно револуционерно јадро успеало да побегне од Крушево, со исклучок на двајцата крушевски учители, Христо Чивчиев и Христо Павлов, родени во Велес, кои биле уапсени од османската полиција.

Полицијата пристапила кон темелно претресување на сите куќи по списокот. Благодарение на тоа што целокупното оружје и материјали биле навреме пренесени во нови скривници, а старите канали и врски биле заменети со нови, полицијата не успеала да пронајде ништо.

Двајцата затворени крушевски учители, Христо Чивчиев и Христо Павлов, ги издржале страотните мачења и не ги предале тајните на Организацијата.

Крајно измачени и претепани, овие биле одведени на натамошни тортури и во Битолскиот централен затвор, но и таму продолжил нивниот молк.

На крајот властите ги ослободиле. X. Чивчиев и X. Павлов останале верни на својата заклетва. На тој начин оваа опасна провала не и нанесла поголеми штети на Крушевската револуционерна организација.

1. ↑ ПРЕДАВСТВАТА И АТЕНТАТИТЕ ВО МАКЕДОНСКАТА ИСТОРИЈА Автори Виолета Аковска и Никола Жежов,Скопје,2004 год

• Христо Силяновъ,Освободителнитъ борби на Македония,София 1933,т.I
• Революционната борба в Битолския окръг, Спомени от Георги П. Христов, София 1953
• Димитар Димески, Јосифовата провала во 1902 година, Годишник на Филозофскиот факултет, Скопје 1973