Eorôpa

Mizara faritra lehibe dimy i Eorôpa, dia i Eorôpa Andrefana, i Eorôpa Avaratra, i Eorôpa Atsimo, i Eorôpa Afovoany, ary i Eorôpa Atsinanana.

Faritra mamondrona ny firenena mananana morontsiraka ao amin' ny Ranomasimbe Atlantika i Eorôpa Andrefana. Amin' ny lafiny ara-tantara, i Eorôpa Andrefana dia ny fikambanan' ny firenena nanana fifandraisana diplômatika tamin' i Etazonia nandritry ny Ady Mangatsiaka, fa naitatra izy mba ho tafiditra ao ny firenena tsy momba ny atsy na ny aroa toa an' i Soisa; manomboka mifafa izany sary izany tamin' ny fanitarana ny Vondrona Eorôpeanina. Ireto avy ny firenena anisan' i Eorôpa Andrefana: i Alemaina, i Aotrisy, i Belzika, i Danemarka, i Espaina, ny Fanjakana Mitambatra, i Finlandy, i Frantsa, i Irlandy, i Islandy, i Italia, i Liektenstaina, i Loksemborga, i Nederlandy, i Nôrvezy, i Pôrtogaly, i Soeda, ary i Soisa.

I Eorôpa Avaratra dia faritra ao amin' ny tapany avaratra amin' i Eorôpa izay ahitana ny firenena manana kolontsaina sy ny fiteny skandinaviana (Nôrvezy, Danemarka, Soeda sy Islandy) ary ny fiteny fenika (Finlandy sy Estônia).

Faritra ara-jeôgrafia na ara-jeôpôlitika mahafaoka ny ampahany atsimo amin' i Eorôpa i Eorôpa Atsimo. Anisan' izany ny firenena sy fanjakana hita ao amin' ny saikanosy mediteraneana telo (ny Saikanosy Iberika sy ny Saikanosy Italiana ary ny Saikanosy Balkanika). Ireto avy ny firenena ao Eorôpa Atsimo: i Albania, i Andôra, i Bôsnia-Herzegôvina, i Espaina, i Gresy, i Italia, i Krôatia, i Makedônia Avaratra, i Malta, i Môntenegrô, i Pôrtogaly, i San-Marîno, i Serbia, i Slôvenia, ary i Vatikàna.

Faritra ao Eorôpa eo anelanelan' i Eorôpa Atsinanana sy i Eorôpa Andrefana i Eorôpa Afovoany. Indreto ny firenena azo sokajina ao aminy: i Alemaina, i Aotrisy, i Hongaria, i Pôlônia, ny Repoblika Tseky, i Slôvenia ary i Krôasia. I Krôasia sy i Romania koa tsindraindray dia sokajiana ho anisan' ny firenen' i Eorôpa Afovoany, i Krôasia izay ao amin' ny faritra Balkana.

I Eorôpa Atsinanana dia ny faritra atsinanana ao Eorôpa izay faritan' ny tangoron-tendrombohitra Oraly, i Kaokazy, ny Ranomasina Kaspiana, ny Ranomasina Mainty, ny Ranomasina Marmara ary ny Ranomasina Egea avy ao atsinanana.

Inty ny lisitry ny firenena sy fanjakana ao Eorôpa izay eken' ny rehetra ny fananany fiandrianana sy fahaleovan-tena:

Albania - Alemaina - Andôra - Aotrisy - Azerbaijàna (misy ampahany ao Azia) - Belzika - Bielôrosia - Bolgaria - Bôsnia-Herzegôvina - Danemarka - Espaina - Estônia - Fanjakana Mitambatra - Finlandy - Frantsa - Gibraltara - Grisia (na Gresy) - Hôngria (na Hongaria) - Irlandy - Islandy - Italia - Jeôrjia - Kazakstàna (misy mpahany ao Azia) - Kipra (na Sipra na Kiprôsy) - Krôatia (na Krôasia) - Letônia - Liktenstaina - Litoania - Loksemborga - Makedônia Avaratra - Malta - Môldavia - Mônakô - Môntenegrô - Nederlandy - Nôrvezy - Okraina - Pôlônia - Pôrtogaly - Romania - Rosia - San-Marîno - Serbia - Slôvakia - Slôvenia - Soeda - Soisa - Torkia (misy ampahany ao Azia) - Tsekia (na Repoblika Tseky) - Vatikàna

Ireto ny firenena ao Eorôpa izay mbola misy tsy mankato ny maha firenena mahaleo tena azy: Abkazia (misy tapany ao Azia) - Karabaga Ambony (misy tapany ao Azia) - Kipra  Avaratra (na Sipra Avaratra) - Kôsôvô - Ôsetia Atsimo - Transnistria

Ny ankamaroan' ny mponina any Eorôpa amin' izao fotoana izao dia heverina ho teratany any amin' ny fireneny na ny faritra misy azy. Tombanana ho 105 tapitrisa ny fitambaran' ny vahoaka vitsy anisa ao Eorôpa, na 14 % amin' ny Eorôpeana miisa 770 tapitrisa tamin' ny taona 2002 izany. Ny Rosiana, izay miisa 120 tapitrisa eo ho eo, no betsaka indrindra amin' ny Eorôpeana.

Ao amin' ny fianakaviam-piteny indô-eorôpeana ny ankamaroan' ny fiteny ao Eorôpa, manarakaraka azy ireo ny fiteny ao amin' ny fianakaviam-piteny finô-ogriana. Ahitana fiteny ao amin' ny fianakaviam-piteny torkika koa ao. Ao Kaokazy dia mitana anjara toerana lehibe ny fianakaviam-piteny abkazô-adigiana, ny fianakaviam-pteny nakô-dagestaniana ary ny fianakaviam-piteny kartveliana.

Mitsinjara ho fianakaviam-piteny efatra ny fiteny indô-eorôpeana tenenina ao Eorôpa, dia ny fiteny jermanika (fiteny anglisy, fiteny alemàna, fiteny neerlandey, fiteny soedoà, fiteny danoà, fiteny nôrveziana, sns), ny fiteny rômana (fiteny romaniana, fiteny italiana, fiteny espaniôla, fiteny pôrtogey, fiteny frantsay sns), ny fianakaviam-piteny balta (fiteny litoaniana, fiteny letôna, sns) ary ny fiteny slava (fiteny rosiana, fiteny bielôrosiana, fiteny okrainiana, fiteny tseky, fiteny slôvaka, fiteny pôlôney, fiteny serbô-krôatiana, fiteny bolgariana, fiteny makedôniana, fiteny slôvena, sns), ny fianakaviam-piteny seltika (fiteny ekôsey, fiteny irlandey, fiteny galoà, fiteny bretôna, sns), fiteny manirery (fiteny albaney, fiteny armeniana, fiteny grika vaovao, fiteny rômany).

Ampiasain' ny olona monina ao Eorôpa koa ny fiteny maro tsy anisan' ny fianakaviam-piteny indô-eorôpeana, dia ny fiteny maro ao amin' ny fianakaviam-piteny kaokaziana, ao amin' ny fianakaviam-piteny oraliana (fiteny hongariana, fiteny finoà, fiteny estôniana, fiteny môldaviana, sns), ao amin' ny fianakaviam-piteny semitika (fiteny maltey), ao amin' ny fianakaviam-piteny torkika (fiteny tiorka, fiteny kazàka, sns) ary ao amin' ny fianakaviam-piteny môngôliana.

• Vondrona Eorôpeanina
• Vondrom-poko ao Eorôpa

Ny kôntinenta

• Afrika - Azia - Eorôpa - Eorazia - Amerika (Amerika Avaratra - Amerika Atsimo) - Antarktika - Ôseania

Ny faritra ao Eorôpa

• Eorôpa Avaratra Atsinanana
• Eorôpa Avaratra Andrefana
• Eorôpa Atsimo Atsinanana
• Eorôpa Atsimo Andrefana